از سالگرد کودتای نظامی محمد ضیاء الحق تا معاهده صلح بین هند و پاکستان

به گزارش آباجان به نقل از ایرنا، تاریخ همواره سرنخ‌هایی را برای شناخت و درک بهتر آنچه امروز اتفاق می‌افتد در اختیارمان قرار می‌دهد. پیچ و خم‌های مسیر تاریخ با اتفاق‌های ریز و درشت در گذر زمان تغییر یافته و هر رخداد به نوعی در رقم زدن وضعیت ژئوپلیتیک حال حاضر تاثیرگذار بوده است. آسیا و اقیانوسیه که سهم قابل توجهی از وسعت این کره خاکی را به خود اختصاص داده، همانند دیگر نقاط دنیا تحولات مهم و تاثیرگذاری را از سر گذرانده است.

در این گزارش سعی داریم تا با شرحی از چندین رویداد تاریخی در بازه زمانی ۲۹ ژوئن تا ۵ ژوئیه/ ۹ تا ۱۵ تیر (هفته جاری)، سرنخ‌هایی را از چگونگی شکل‌گیری سیاست‌ها و جغرافیای امروز منطقه آسیا و اقیانوسیه در اختیار مخاطب قرار دهیم.

روی کار آمدن ضیاء الحق با یک کودتای نظامی

ژنرال محمد ضیاء الحق یک سال پس از گماشته شدن به عنوان فرمانده وقت ارتش پاکستان در ۵ ژوئیه سال ۱۹۷۷ (۱۴ تیر ۱۳۵۶)، با استفاده از قدرت نظامی‌اش، ذوالفقار علی بوتو نخست وزیر وقت این کشور از حزب مردم را برکنار کرد و شخصا حکومت را به دست گرفت. ضیاء الحق به مدت ۱۱ سال حکومت کرد و تحولات بسیاری در این دوره در این کشور روی داد که از جمله آن می توان به ترور علامه سید عارف حسینی رهبر فقید شیعیان پاکستان در سال ۱۹۸۸ اشاره کرد. در اواخر سال ۱۹۸۶ برخوردهای خشونت‌ آمیز در شهرهای بزرگ کراچی، کویته و حیدرآباد به علت اختلافات بین گروه‌های قومی رخ داد؛ برخوردهای شدیدی که فقط در کراچی ۱۷۰ کشته برجای گذاشت.

یکی از مهمترین و پایدارترین تاثیرات اجتماعی سیاست‌های ضیاء الحق، که همچنان پاکستان و منطقه را درگیر خود ساخته است، حمایت مادی و معنوی وی از تاسیس مدارسی بود که به نام علوم دینی به مراکزی برای تربیت بنیادگرایان تکفیری وهابی و طالبان تبدیل شد. گفتنی است که «ملا محمد عمر» رهبر طالبان، از طلاب مدرسه «جامعه العلوم الاسلامیه» واقع در کراچی بود. همچنین سه تن از اعضای شورای رهبری شش نفری مذهبی طالبان در شهر قندهار، در همین مدرسه تحصیل کرده بودند.

وی نهایت در سال ۱۹۸۸ در اثر انفجار یک فروند هواپیمای سی-۱۳۰ در آسمان شهر بهاولپورایالت پنجاب در شرق پاکستان کشته شد. برخی این انفجار را به ‌طور غیر رسمی به هند و یا شوروی سابق و برخی هم آن را به آمریکا نسبت دادند. در این انفجار رمزآلود، سفیر وقت آمریکا در پاکستان به همراه چند دیپلمات خارجی و جمعی از مقامات ارشد نظامی پاکستان نیز کشته شدند. با وجود گذشت ۳۰ سال از مرگ این ژنرال دیکتاتور، احزاب سیاسی پاکستان تا امروز هم کودتای نظامی ژنرال ضیاء الحق علیه ذوالفقار علی بوتو را یک ضربه سخت بر پیکر نظام مردم سالاری این کشور تعبیر می کنند.

توافق صلح شیملا بین هند و پاکستان

در جریان جنگ‌های استقلال طلبی بنگلادش که در سال ۱۹۷۱ ، هند به حمایت از نیروهای شبه نظامی بنگالی در این درگیری پرداخت. همین مساله باعث شد که نیروی هوایی پاکستان حمله پیش‌دستانه‌ای به یازده پادگان نیروی هوایی هند انجام دهد و ارتش دهلی نو به نفع نیروهای ملی‌گرای بنگال وارد منازعه شود. از این رو سومین جنگ بین پاکستان و هند در ۳ دسامبر ۱۹۷۱ (۱۲ آذر ۱۳۵۰) آغاز شد. مداخله هند در جنگ تعیین کننده بود و ظهور کشور مستقل بنگلادش منجر شد. اگرچه اعلام استقلال بنگلادش در ۲۶ مارس ۱۹۷۱ (۶ فروردین ۱۳۵۰) صورت گرفته بود اما هنوز پاکستان باختری وقت زیر بار آن نرفته بود و در فوریه ۱۹۷۴ (بهمن ۱۳۵۲) موجودیت آن را به رسمیت شناخت.

چند ماه پس از تسلیم شدن نیروهای فرماندهی شرقی پاکستان در جنگ ۱۹۷۱، یک معاهده صلح در ۲ ژوئیه ۱۹۷۲ (۱۱ تیر ۱۳۵۱) بین ایندیرا گاندی نخست وزیر هند و ذوالفقار علی بوتو نخست وزیر پاکستان در شهر شیملا، پایتخت ایالت هیماچال پرادش هند امضا شد. هدف رسمی معاهده این بود که مناقشه و رویارویی که تا آن زمان روابط آنها را مخدوش کرده بود، پایان دهند و گام‌هایی برای عادی‌سازی بیشتر روابط هند و پاکستان در نظر بگیرند. این معاهده همچنین منجر به این شد که ارتش هند بیش از ۱۳ هزار کیلومتر مربع از زمین‌هایی را که در طول جنگ در پاکستان تصرف کرده بود، بازپس دهد اگرچه هند چند منطقه راهبردی که بیش از ۸۸۳ کیلومتر مربع مساحت داشت را حفظ کرد.

با اینحال این توافقنامه مانع از وخامت روابط و جنگ بین دو کشور نشد که آخرین آن در سال ۱۹۹۹ با عنوان جنگ کارگیل بود. در سال ۱۹۸۴ نیز هند تمام منطقه غیرقابل سکونت «یخچال سیاچن» را تصرف کرد، جایی که مرز واضحی در توافقنامه برای آن تعریف نشده بود و این امر به عنوان نقض توافقنامه شیملا توسط پاکستان تلقی شد.

درگیری‌ها در شبه جزیره کره با دخالت آمریکا

اولین نبردی که آمریکایی‌ها در جنگ کره وارد آن شدند، نبرد اوسان بود، جایی که حدود چهارصد سرباز آمریکایی در فرودگاه بوسان در اول ژوئیه ۱۹۵۰ (۱۰ تیر ۱۳۲۹) فرود آمدند. سربازان آمریکایی روز بعد از اعزام به بوسان به دائه‌جون اعزام شدند تا از کره جنوبی در مقابل کره شمالی که از حمایت چین و شوروی بهره می‌برد، حمایت کنند. جالب توجه این است که در شرایط بحران فعلی در شبه جزیره کره که تنش‌ها به شدت افزایش یافته است، ناو هواپیمابر تئودور روزولت آمریکا هم هفته گذشته برای برگزاری رزمایش مشترک با کره جنوبی و ژاپن به بندر بوسان رفت.

در دوران پس از اشغال کره توسط ژاپن در جریان جنگ جهانی دوم تا به امروز چندین درگیری بین دو کشور شکل گرفته است که جنگ ۱۹۵۰ کره فراگیرترین آن به حساب می‌آید. همچنین در ۲۹ ژوئن ۲۰۰۲ (۸ تیر ۱۳۸۱) نبرد «یئونگ پیونگ» در دریا بین قایق‌های گشتی کره شمالی و کره جنوبی در امتداد مرز دریایی مورد مناقشه در دریای زرد شکل گرفت. این در پی رویارویی مشابه دو طرف در سال ۱۹۹۹ اتفاق افتاد. دو قایق گشتی کره شمالی از مرز مورد مناقشه عبور کردند و با دو قایق گشتی کلاس چمسوری کره جنوبی درگیر شدند. کره شمالی قبل از رسیدن نیروهای کمکی کره جنوبی عقب نشینی کرد.

امروز نیز سئول و پیونگ یانگ درگیری‌های خاص خود را دارند؛ در شرایطی که کیم جونگ اون رهبر کره شمالی در تلاش برای نزدیک شدن به ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و تقویت روابط نظامی با مسکو است، دولت کره جنوبی سعی دارد تا تحرکات نظامی با همکاری آمریکا را به عنوان نوعی اقدام بازدارنده افزایش دهد. کره جنوبی هفته گذشته دو رزمایش را برگزار کرد؛ یک رزمایش مشترک هوایی با ایالات متحده آمریکا با استفاده از جنگنده‌های نسل پنجم از جمله اف-۲۲ و همچنین یک رزمایش مشترک سه جانبه با حضور ژاپن که در دریای شرقی چین برگزار شد.

اولین انتخابات ریاست جمهوری اندونزی بعد از دوره سوهارتو

اولین انتخابات مردمی ریاست جمهوری در اندونزی در ۵ ژوئیه ۲۰۰۴ (۱۵ تیر ۱۳۸۳) برگزار شد. از آنجایی که هیچ نامزدی در دور اول اکثریت را به دست نیاورد، انتخابات به دور دوم کشیده شد که در آن سوسیلو بامبانگ یودهویونو رقیب خود مگاواتی سوکارنوپوتری را شکست داد و به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد. این اولین انتخابات مستقیم ریاست جمهوری در تاریخ اندونزی بود. قبل از اصلاحیه قانون اساسی اندونزی در سال ۲۰۰۲، رئیس جمهور و معاون رئیس جمهور توسط مجلس مشورتی مردم انتخاب شده بودند؛ در این بازه زمانی سمت ریاست جمهوری از ۲۰۰۱ تا روی کار آمدن یودهویونو در سال ۲۰۰۴ در دستان سوکارنوپوتری بود.

پیش از آن اندونزی از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۸ تحت سلطه ژنرال سوهارتو بود که حکومت بی‌وقفه و بلامنازع وی ثبات سیاسی بسیار حیاتی و رشد اقتصادی مداوم را برای مردم اندونزی به ارمغان داشت اما رژیم خودکامه و استبدادی وی دست آخر قربانی سقوط اقتصادی و فساد سیاسی خودش شد. سوهارتو در دوران حکومتش به سرکوب گسترده مخالفانش دست زد.

سالگرد این رویداد در حالی است که انتخابات اندونزی به تازگی برگزار شده است و پرابوو سوبیانتو که سمت وزیر دفاع را بر عهده داشت، در این رقابت پیروز شد و حالا نگرانی‌ها از تضعیف دموکراسی در این کشور با حضور او افزایش یافته است. پرابوو به عنوان یک فرمانده نظامی در دوران حکومت پدر همسرش، محمد سوهارتو رئیس جمهور اسبق اندونزی به شهرت رسید. منتقدان، پرابوو را متهم می‌کنند که در زمان حکومت سوهارتو یکی از مجریان اصلی دخیل در ربودن و شکنجه فعالان دگراندیش بوده است. از همین رو چندی پیش نشریه تایم در گزارشی نوشت برخی نگران هستند که آیا پرابوو، به وعده‌های کارزار تبلیغاتی خود برای ادامه سیاست‌های پوپولیستی سلف خود (جوکو ویدودو) عمل می‌کند یا به تمایلات استبدادی روی می‌آورد.