جنایت در فضا؛ سیاه‌چاله‌ای کهکشانی را کُشت

به گزارش گروه علمی آباجان به نقل از ایرنا از پایگاه اطلاع‌رسانی ساینس الرت، یکی از هدف‌های مورد نظر برای رصد توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب، یک کهکشان بزرگ و باستانی بوده که مرده و هیچ ستاره جدیدی شکل نمی‌دهد. اکنون نتایج رصدها مشخص شده و یک گروه بین‌المللی از ستاره شناسان می‌دانند چه بر سر این کهکشان خاموش آمده است.

رشد و تحول کهکشان‌ها یکی از حوزه‌های مطالعاتی اصلی ستاره شناسی است. ستاره‌شناسان دریافته‌اند ابرسیاهچاله‌ها (SMBHs) در مرکز کهکشان‌های بزرگ قرار دارند و به این کهکشان‌ها شکل داده اند. ابرسیاهچاله‌ها «هسته‌های فعال کهکشانی» در مرکز کهکشان‌ها ایجاد می‌کنند که اشیای نیرومندی هستند و بنا بر فرضیه‌ها قدرت اخلال در تامین گازهای سرد شکل دهنده به ستاره‌ها و کُند کردن شدید نرخ تشکیل ستاره در کهکشان میزبان خود را دارند.

تلسکوپ جیمز وب داده‌هایی از یک کهکشان بزرگ باستانی با نام GS-۱۰۵۷۸ و با نام مستعار «کهکشان پابلو» فرستاده که در بردارنده جرمی حدود ۲ میلیارد برابر جرم خورشید اما یک کهکشان خاموش است؛ به این معنی که بخش زیادی از تشکیل ستاره در این کهکشان بین ۱۲.۵ تا ۱۱.۵ میلیارد سال پیش روی داده است.

گروهی از دانشمندان نتایج تحقیقات خود درباره این کهکشان در مقاله‌ جدیدی انتشار داده و خاطرنشان کرده‌اند: تلسکوپ جیمز وب برای اولین بار ما را قادر ساخت این کهکشان‌های عظیم را در دوران ظهور و افول آنها در زمان‌های دور گذشته مشاهده کنیم.

دکتر فرانچسکو دوژینو از مولفان این تحقیق و از کارشناسان موسسه کیهان‌شناسی «کاولی» کمبریج گفت: بر اساس مشاهدات اولیه می‌دانستیم که این کهکشان در حالت خاموش است و ستاره‌ای نمی‌سازد، انتظار داریم ارتباطی بین سیاهچاله و پایان ستاره‌سازی وجود داشته باشد.

وی افزود: اما تا پیش از شروع به کار جیمز وب قادر به مطالعه این کهکشان با جزئیات کفی نبودیم که این ارتباط را تایید کنیم و نمی دانستیم این حالت خاموش موقتی یا دائم است.

کهکشان پابلو نوعی از کهکشان موسوم به «ناگت آبی» است، گمان می‌رود این کلاس از کهکشان‌ها تنها در دوران‌های اولیه کهکشان وجود داشته باشند. ناگت‌های آبی «فشردگی غنی از گاز» را تجربه می‌کنند به این معنی که یک انفجار مرکزی از تشکیل ستاره بر اثر ناپایداری دیسک یا ادغام‌های بزرگ غنی از گاز وجود دارد.

محققان می‌گویند شواهد و مدارک مستقیمی دارند که نشان می‌دهد بازخورد هسته‌های فعال کهکشانی می‌تواند تشکیل ستاره را در کهکشان‌های اولیه خاموش سازد.

تلسکوپ جیمز وب به یک سوال مهم دیگر درباره کهکشان‌های خاموش هم جواب داده است. مدل‌های تئوریک نشان داده زمانی که تشکیل ستاره در یک کهکشان خاموش می‌شود یک رویداد پرتلاطم بوده که با خشونت شکل کهکشان را نابود کرده است.

روبرتو مایولینو از موسسه کیهان‌شناسی کالوی گفت: می‌دانستیم سیاهچاله‌ها تاثیر بزرگی روی کهکشان‌ها دارند و متداول است که تشکیل ستاره‌ها را متوقف کنند؛ اما تا پیش از استقرار تلسکوپ فضایی جیمز وب قادر به تایید مستقیم این مساله نبودیم. تلسکوپ جیمز وب به این ترتیب از لحاظ توانایی ما برای مطالعه کیهان اولیه یک جهش بزرگ به شمار می‌رود.