ناشران سرقت ادبی نکنند/ اثر مثبت افزایش قیمت کتاب برای بازار ترجمه

احسان شاه‌قاسمی در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب آباجان به نقل از ایرنا، در مورد وضعیت بازار ترجمه کتاب کشور با اشاره به اینکه از میان انبوه ترجمه‌های موجود، کتاب‌های با کیفیت را انتخاب می‌کند، گفت: فقط ترجمه‌های خاص را می‌خوانم و از آن‌ها ایراد می‌گیرم قطعا افرادی هم که ترجمه‌های من را می‌خوانند از آن ایراد می‌گیرند و گاهی نقد خود را به من هم می‌گویند.

ترجمه لازم است/ اثر مثبت قیمت کتاب در بازار ترجمه

کتاب‌های پرفروش بعضی خوب و بعضی زرد هستند گاهی برخی را معرفی می‌کنم تا مخاطبان برای آن کتاب هزینه نکنند

این پژوهشگر با تاکید بر اینکه طرفدار ترجمه است، توضیح داد: اگر کسی علمی تولید کرده است، دلیل ندارد این علم توسط فرد دیگر دوباره تولید شود؛ به خصوص در دانشگاه کتاب درسی را خودم ترجمه می‌کنم. ترجمه خوب است زیرا در مدت یک یا دو ماه می‌توان کتاب مورد نیاز را ترجمه کرد تا دانشجو از آن استفاده کند، دلیل ندارد که اساتید از ابتدا این کتاب‌ها را خود تالیف و گردآوری کنند.

مترجم «ایده خطرناک داروین» نوشته دانیل دنت با اعلام اینکه بازار ترجمه وضعیت بدی دارد و گاهی ترجمه های خوبی نمی بینیم، ادامه داد: مردم در این روزها نمی‌توانند کتاب‌های متعدد بخرند. این روند یک نکته مثبت هم در دل خود دارد، زیرا موجب خروج تعداد زیادی از افراد سودجو از این بازار شد. باید توجه داشت کتاب‌های پرفروش بعضی خوب و بعضی زرد هستند گاهی برخی را معرفی می‌کنم تا مخاطبان برای آن کتاب هزینه نکنند.

مترجم باید فارسی بلد باشد

شاه‌قاسمی با اشاره به انتشار آثاری که می‌تواند به عنوان سرقت ادبی از زحمات نویسنده و ناشر دیگر در نظر گرفته شود، گفت: یک کتاب توسط مترجم ترجمه و توسط ناشر منتشر می‌شود. ناشرِ دیگر، صرفا آن کتاب را بازنویسی می‌کند، کتاب‌های من این قابلیت را ندارند زیرا اگر احساس کنم کتابی ممکن است پرفروش باشد، یک جمله آن را طوری تغییر می‌دهم که درصورت کپی‌برداری قابل رهگیری باشد؛ اما بازار ترجمه آشفته است و اکثر کتاب‌هایی که توسط ناشران منتشر می‌شود، ضرر می‌کنند و تک کتاب‌هایی که ممکن است با فروش بالا مواجه شوند، به سرقت می‌روند.

در ترجمه باید ساختار جمله شکسته و ساختار متن فارسی باشد. در اکثر ترجمه‌های ایران مشاهده می‌شود که ساختار جمله بعد از ترجمه هم انگلیسی استمترجم «فیلسوفان بدکار» نوشته نایجل راجرز درباره افرادی که می‌خواهند در حوزه ترجمه فعالیت کنند، بیان کرد: تا به امروز نزدیک ۵۰ کتاب را ترجمه کردم، مترجمان باید بدانند که این حوزه درآمدی ندارد، حتی مترجمان بزرگ که کتاب‌های مهم و سخت را ترجمه کردند در فقر با کمک ناشران و دوستداران فرهنگ زندگی می‌کنند.

به گفته او افراد متعددی فکر می‌کنند ترجمه بلدند در حالی که واقعا بلد نیستند. افراد اگر می‌خواهند ترجمه کنند، باید فارسی بلد باشند. برای ترجمه از زبان‌‎های دیگر اول باید فارسی فرد خوب باشد و بعد روی آن زبان تسلط داشته باشد؛ زیرا با فهم ۸۰ درصد از متن همم فرد می‌تواند آن نوشته را بفهمد و اما بعد باید به زبان فارسی بنویسید. مهم این است که بتواند به شکلی فارسی بگوید که مخاطب بتواند با آن ارتباط برقرار کند. در ترجمه باید ساختار جمله شکسته شود و ساختار متن ترجمه باید فارسی باشد. در اکثر ترجمه‌های ایران مشاهده می‌شود که ساختار جمله بعد از ترجمه هم انگلیسی است.

صلاح نیست به کنوانسیون برن بپیوندیم

شاه‌قاسمی درباره امکان رعایت حق مالکیت فکری در ایران، بیان کرد: در ایران درآمدی نداریم که بخواهیم حقوق ناشر غربی را بپردازیم، اکثر کتاب‌ها حتی از چاپ اول به چاپ دوم نمی‌رسند و تا زمانی که وضعیت اقتصادی ایران اینگونه است، صلاح نیست به کنوانسیون برن بپیوندیم.

این پژوهشگر با فرض اینکه شرایط برای پیوستن ایران به کنوانسیون برن مهیا شود، درباره مزایای این اتفاق بیان کرد: اگر روزی شرایط پیوستن ایران به کنوانسیون برن مهیا شود، ناشران ایرانی در ارتباط با ناشران غربی قرار می‌گیرند. با توجه به اینکه هزینه انتشار در ایران کمتر است، ممکن است کتاب‌های غربی در ایران منتشر و در دیگر کشورها توزیع شود. همچنین امکان تولید به هنگام مهیا می‌شود، فرضا کتابی را در آمازون می‌خرید و آن ناشر دیگر می‌تواند نمایندگی در ایران داشته باشد و آن کتاب با کیفیت استاندارد دیگر کشورها در ایران منتشر خواهد شد.

دولت کمک کند پیش از اینکه اتفاق بدی بیفتد

شاه‌قاسمی با اعلام اینکه قیمت کتاب‌ها بویژه برای دانشجویان، توضیح داد: حتی با یارانه نمایشگاه کتاب دانشجویان نمی‌توانستند یک سوم کتاب هایشان را تهیه کنند. این در حالی که ۲۳ سال پیش، زمانی که دانشجوی لیسانس بودم با یارانه نمایشگاه کتاب می‌توانستم ۸ یا ۹ کتاب بخرم.

سرمایه‌گذاری روی نسل آینده بهترین نوع سرمایه‌گذاری است

او با تاکید بر کمک و حمایت دولت، ادامه داد: سرمایه‌گذاری روی نسل آینده بهترین نوع سرمایه‌گذاری است. دانشجویی داریم که قرار است این کشور را تحویل بگیرد، زمانی که در دوران دانشجویی حتی برای خرید کتاب کمکی به او تعلق نگرفته است، شاید غیرمنطقی باشد که از او انتظار داشته باشیم که در بزرگسالی به فکر کشور باشد.

مترجم «شهرت» نوشته آنتونی الیوت افزود: هزینه تولید کتاب زیاد است، توزیع کتاب یکی از هزینه‌های پنهان است ۳۰ تا ۴۰ درصد هزینه کتاب برای توزیع کننده است، این مقدار بیش از حق‌التالیف و حق‌الترجمه است، در چنین شرایطی باید دانشجو و اقشار کتابخوان را کمک کرد.

کنوانسیون برن برای حمایت از آثار ادبی و هنری «Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works» که معمولاً به اختصار، «کنوانسیون برن» نامیده می‌شود، یک توافقنامه بین‌المللی در زمینه حق کپی‌رایت و حفاظت از آثار هنری و ادبی است.

این توافقنامه، برای نخستین بار در نهم سپتامبر ۱۸۸۶ میلادی و در شهر برن سوئیس به تصویب رسید. کنوانسیون برن، خاطرنشان می‌کند که آثار ادبی و هنری، «چگونه» مورد استفاده قرار می‌گیرند، توسط «چه کسانی» استفاده می‌شوند و «شرایط» این کار به چه صورت است. این کنوانسیون، یکی از قدیمی‌ترین توافقنامه‌های بین‌المللی در زمینه کپی‌رایت بوده که برای حفاظت از آثار ادبی و هنری، ساختاری نظام‌مند و یکپارچه، در اختیار اعضاء قرار می‌دهد.

از ۱۸۸۷ میلادی تاکنون ۱۶۵ کشور به عضویت این کنوانسیون درآمده‌اند.