چرا سامانه اس ۴۰۰ از پروژه “گنبد فولادی” ترکیه حذف شده است؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری آباجان به نقل از تسنیم، بودجه و هزینه‌های دفاعی و تسلیحاتی ترکیه در سالیان اخیر به شکل چشمگیری بالا رفته است. در ۵ سال گذشته و از زمانی که صنایع دفاعی ترکیه مستقیماً توسط شخص رییس جمهور مدیریت می‌شود، بیش از هشتصد پروژه دفاعی اجرا شده که در تاریخ معاصر ترکیه بی‌سابقه است.

این پروژه‌ها، فشار مالی سنگینی بر اقتصاد ترکیه آورده اما منتقدین بر این باورند که اردوغان، نه به منظور دفاع از امنیت ترکیه بلکه به قصد خودنمایی و تبلیغات حزبی، از تمام ظرفیت‌های دفاعی استفاده می‌کند. 

بودجه دفاعی و امنیتی ترکیه در سال ۲۰۲۳ میلادی ۴۶۸٫۷ میلیارد لیره (تقریباً ۲۵ میلیارد دلار به نرخ ارز آن زمان) اعلام شد. اما بودجه دفاعی و امنیتی که برای سال جاری میلادی یعنی ۲۰۲۴ در نظر گرفته شد، به ۱ تریلیون و ۱۳۴ میلیارد لیره (۴۰ میلیارد و ۴۵۰ میلیون دلار) رسید که در نوع خود بی‌سابقه است. 

 اخیراً تعدادی از پروژه‌ها و محصولات دفاعی ساخت ترکیه در یک سامانه به نام «گنبد پولادین» در هم ادغام شده‌اند که ظاهراً تقلیدی از همان نام و عنوان گنبد آهنین رژیم صهیونیستی اسراییل است.

در بخش نخست این گزارش، به برخی از ویژگی‌های فنی و اهداف کلان پروژه گنبد پولادین ترکیه اشاره کردیم. اینک در بخش پایانی، به این موضوع می‌پردازیم که چرا در سامانه چند لایه دفاع هوایی ترکیه، جایی برای موشک‌های اس ۴۰۰ خریداری شده از ترکیه در نظر گرفته نشده است. 

لایه به لایه موشک و توپ و رادار اما بدون اس ۴۰۰
طی روزهای گذشته، دولت اردوغان تلاش کرد تا خبر نهایی شدن عملیات هماهنگی و فرماندهی بین همه اجزای سامانه گنبد پولادین را به عنوان یک نقطه عطف تاریخی تبلیغ کند. غافل از این که این اتفاق نتیجه عکس داد و کار به جایی رسید که رسانه‌های طرفدار اردوغان، ناچار شدند به یک باره فتیله را پایین بکشند.

ماجرا از این قرار است که بر اساس توضیحات فنی اعلام شده در بخش پیشین این گزارش، چندین سلاح پدافند هوایی، موشک، تجهیزات جنگ الکترونیک، رادار و مخابرات نظامی، جنگنده هوایی، پهپاد و توپ، در سامانه مزبور به شکل لایه به لایه و با اعلام نوع مهندسی ارتباط اجزا و جایگاه هوش مصنوعی در هماهنگ کردن تسلیحات و ادوات، در رسانه‌ها بازتاب یافت.

اما همین که منتقدین اردوغان پرسیدند «پس چرا در این سامانه گسترده خبری از اس ۴۰۰ نیست»، ورق به آسانی برگشت موجی از انتقاد علیه سیاست‌های اردوغان آغاز شد.

مبنای اصلی انتقاد این است: اگر سامانه موشکی اس ۴۰۰ روسی را برای دفاع از ترکیه خریدید، پس چرا از آن استفاده نمی‌کنید؟ اگر این تصمیم اشتباه بوده و قرار است موشک‌ها را در انباری و زیر زمین بگذارید، چه کسی مقصر خسارات چند میلیارد دلاری است؟

اعضای مهم حلقه نخست اطرافیان اردوغان در نهاد ریاست جمهوری و حزب، معمولاً عادت دارند خیلی سریع به انتقادات و اتهامات مطرح شده علیه رییس خود پاسخ دهند. اما این بار چنین اتفاقی روی نداد و ظاهراً کسی فعلاً نمی‌تواند به این سوال دشوار پاسخی اقناع‌ کننده بدهد. 

چرا مساله اس ۴۰۰ حساس است؟
در بحبوحه بحران سوریه، یعنی در شرایطی که ترکیه نیز عملاً به بخشی از بحران تبدیل شد و ده‌ها هزار نفر از معارضین بشار اسد را تسلیح کرد، این موضوع مطرح شد که دفاع و امنیت ترکیه در خطر است و اعضای ناتو باید فکری به حال این مساله کنند.

اردوغان در آن دوران خواستار خرید سامانه موشکی پاتریوت شد. اما آمریکا و برخی از اعضای اروپایی ناتو با این درخواست موافقت نکردند و چند کشور از جمله هلند و آلمان به طور موقت و امانی، حاضر شدند پاتریوت‌های خود را در مرز ترکیه مستقر کنند. ولی این سلاح امانتی پس از مدتی پس گرفته شد و اردوغان، پس از آن که از خرید پاتریوت نومید شد، راه مسکو را در پیش گرفت و از پوتین موشک اس ۴۰۰ خرید.

طرح خرید اس ۴۰۰ از سوی آمریکا و اعضای ناتو به عنوان بلوف و تهدید توخالی ارزیابی شد و بر این باور بودند که اردوغان هرگز دست به چنین ریسکی نمی‌زند و به ناتو پشت نمی‌کند. اما در کمال تعجب دیدند که اردوغان واقعاً موشک‌ها را خرید و آنها را به خاک خود منتقل کرد.

اینجا بود که تحریم تسلیحاتی ترکیه در دستور کار قرار گرفت و این کشور از لیست خریداران جنگنده اف ۳۵ اخراج شد. به همین دلیل موشک اس ۴۰۰ در ترکیه، به عنوان نماد و نشانه جدایی ترکیه از غرب و ناتو و نزدیک شدن به روسیه مورد ارزیابی قرار گرفته است. 

مراد یتکین از تحلیلگران ترکیه درباره اس ۴۰۰ و گنبد پولادین نوشته است: «عدم گنجاندن سامانه موشکی روسی در گنبد پولادین، باعث انتقادات گسترده شد. این سامانه با هدف رفع کاستی دفاعی و امنیتی ما خریداری شد و در عمل، باعث حذف ترکیه از گروه خریداران جنگنده نسل پنجم F-35 شد و ما را در ذیل تحریم CAATSA قرار داد. با این حال، سلاح روسی را به انباری و زیرزمین منتقل کردند که بپوسد و آن را در سامانه ملی جای ندادند. چرا؟ اگر قرار نیست در پدافند هوایی استفاده شود، پس تحمل این همه دردسر و تنش بیهوده بود؟ ما برای خرید این سامانه روسی مبلغی نزدیک به ۳ میلیارد دلار هزینه کردیم. از درآمد ۹ میلیارد دلاری تولید قطعات F-35 هم محروم شدیم. پس ۱۲ میلیارد دلار ضرر کرده‌ایم و با این حال، هنوز هم نمی‌دانیم چرا این سلاح را خریدیم و چه فایده‌ای برای ما دارد».

سوالی که از سوی مراد یتکین مطرح شده، قبلاً در پارلمان ترکیه نیز توسط چند نماینده مخالف اردوغان مطرح شده است. آنان با طرح سوال رسمی ژنرال یاشار گولر وزیر دفاع ملی ترکیه را به صحن علنی کشانده و از او پرسیدند: اگر از این موشک استفاده نمی شود، چرا آن را خریدیم؟ پاسخ ژنرال پیر و عصبانی چنین بود: «مگر ماشین لباسشویی است که همین طوری از آن استفاده کنیم؟ هر زمان که نیاز داشته باشیم دکمه را فشار می دهیم».

اما حالا مشخص شده که اصولاً قرار نیست دکمه فشار داده شود، چرا که ترکیه از ترس انتقادات ناتو، این موشک را در گوشه ای دور رها کرده است.

البته آمریکا و ناتو فقط به خرید سلاح از روسیه حساس نیستند و در مورد فروش هم حساس هستند. روزنامه فایننشال تایمز (FT) اخیراً در گزارشی اعلام کرده که واشنگتن به ترکیه در مورد صادرات تجهیزات نظامی به روسیه هشدار داده است.

متیو اکسلرود معاون وزیر بازرگانی آمریکا اخیراً با مقامات ترکیه در آنکارا و استانبول دیدار کرده و گفته است: «ما نگران هستیم که آنکارا به مرکزی برای انتقال دستگاه‌های الکترونیکی ساخت غرب از جمله پردازنده‌ها، کارت‌های حافظه و تقویت‌کننده‌ها به موشک‌ها و هواپیماهای روسی که نقض تحریم‌ها هستند، تبدیل شود. اگر تجارت متوقف نشود، چاره‌ای جز اعمال تحریم‌ جدید وجود نخواهد داشت». 

طاها آک یول از تحلیلگران مشهور ترکیه نیز نوشته است: «روز به روز بیشتر متوجه این واقعیت می شویم که اردوغان، با خرید سامانه اس ۴۰۰ مرتکب چه اشتباه بزرگی شد. با این معامله تسلیحاتی با روسیه، عملاً روابط ترکیه با آمریکا و ناتو به چالش کشیده شد و با دردسر روبرو شدیم و حالا هم در شرایطی هستیم که نمی توانیم در سامانه گنبد پولادین خودمان از این موشک ها استفاده کنیم».

در پایان باید گفت، ترکیه در شرایطی مدعی دستیابی به خودکفایی دفاعی و استقلال استراتژیک است که از ترس واکنش غرب، تسلیحات روسی را بلااستفاده رها کرده است.

انتهای پیام/