حقایقی در مورد بزرگترین تلسکوپ جهان

به گزارش گروه علم و آموزش آباجان به نقل از ایرنا از پایگاه اطلاع رسانی اسپیس، تلسکوپ بسیار بزرگ (ELT) بزرگترین تلسکوپ نوری جهان خواهد بود که پهنای آینه اصلی آن ۳۹ متر است. رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) در حال ساخت این تلسکوپ در کشور شیلی با هزینه ۱.۴ میلیارد دلار است. این تلسکوپ قادر خواهد بود تا سیارات خاکی را در ناحیه قابل سکونت پیرامون ستاره‌های دیگر شناسایی کرده یا حتی احتمالا از آنها عکس بگیرد.

(عکس: نمایی از وضعیت نیمه‌ساخته داخل گنبد تلسکوپ)

تلسکوپ یادشده بر فراز کوهی به نام «سرو آرماسونس» در کویر «آتاکاما» در کشور شیلی در حال ساخت است. این قله به علت شرایط خوب اتمسفری و آب و هوایی به عنوان مکان ساخت تلسکوپ یاد شده انتخاب شده است. این قله زمانی ۳ هزار و ۶۴ متر بالاتر از سطح دریا بود اما در سال ۲۰۱۴ با عملیات تسطیح برای ساخت تلسکوپ ۱۸ متر از ارتفاع آن کاسته شد.

ناپایداری در شرایط جوّی همچنین بخار آب در اتمسفر زمین موجب جذب نور و تاثیر بر مشاهدات ستاره‌شناسی می‌شود. از این رو تلسکوپ‌هایی مانند این تلسکوپ بر فراز تپه‌های بلند ساخته می‌شوند تا از این طریق تا حد امکان بالای اتمسفر باشند.

آینه اصلی بیضوی این تلسکوپ ۳۹ متر قطر دارد و به جای اینکه از یک شیشه ساخته شده باشد از ۷۹۸ بخش شش‌گوشه ساخته شده است که هر کدام از آنها ۱.۵ متر طول و ۵ سانتی‌متر ضخامت دارد. در مجموع ۹۴۹ قطعه ساخته شده و همه اینها تا ژوئن سال جاری میلادی (خرداد ۱۴۰۳) توسط شرکت اپتیک «شوت» آلمان تکمیل، سپس به یک شرکت فرانسوی برای پولیش ارسال شد تا به دقت در حد ۱۰ نانومتر برسند.

(عکس: تلکسوپ ELT بصورت نیمه کامل در ژوییه ۲۰۲۳)

علاوه بر آینه اصلی سه آینه دیگر نیز وجود دارد. در طراحی اپتیکال این تلسکوپ، نور توسط آینه اصلی جذب و به آینه‌های دوم و سوم بازتاب داده می‌شود. این تلسکوپ همچنین از فناوری «اپتیک تطبیقی» استفاده می‌کند که طبق آن یک لیزر به آسمان شلیک می‌شود تا اتم‌های سدیم را در بالای اتمسفر تحریک کند و موجب درخشش آنها از طریق ایجاد یک «ستاره» مصنوعی شود. سپس رایانه‌ه سو سو زدن (scintillation ) این ستاره مصنوعی راهنما را رصد می‌کنند و درجه تلسکوپ در حد نانومتر تنظیم می‌شود تا به تصویری واضح برسد.

هر چند طراحی‌های مختلفی برای تلسکوپ‌ها وجود دارد؛ همه آنها بر اساس یک اصل بنیادی کار می‌کنند اینکه هر چه آینه تلسکوپ بزرگتر باشد نور بیشتری جذب می‌کند. از این رو هر چه تلسکوپ بزرگتر باشد اجرام آسمانی دورتر و کم‌نورتری را می‌تواند رصد کند.

هم‌اکنون بزرگترین تلسکوپ اپتیکال جهان در جزایر قناری اسپانیا است و این تلسکوپ جدید نسبت به آن ۱۵ برابر بیشتر نور جذب خواهد کرد. تلسکوپ بسیار بزرگ بر هشت حوزه علمی اصلی تمرکز خواهد کرد که عبارتند از: منظومه خورشیدی، سیارات فراخورشیدی، ستارگان، سیاهچاله‌ها، کهکشان‌ها، کیهان‌شناسی و ماده تاریک، فیزیک بنیادین و کشفیات غیرمنتظره.

روند ساخت این تلسکوپ از سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۷) آغاز شده است و روند ساخت آن از ابتدا ده‌ساله در نظر گرفته شده بود و بر این اساس باید تا سال ۲۰۲۸ پایان یابد. اکنون سازندگان این تلسکوپ نیمی از راه را طی کرده‌اند و امیدوار هستند اولین نور در سال ۲۰۲۸ (۱۴۰۷) به تلسکوپ بتابد.