سلام بر «ام داود»

امسال حدود یک میلیون نفر به ویژه جوانان و نوجوانان در مراسم معنوی اعتکاف در ۹ هزار مسجد سراسر کشور حضور دارند و بیشتر آنان علاوه بر روزه گرفتن، تلاوت قرآن، مناجات و توسل به درگاه الهی، خود را مقید به انجام مستحبات می کنند که یکی از مهمترین اعمال اعتکاف، انجام اعمال ام داود در روز پایانی این سه روز نورانی است که شامل تلاوت چندین جزء از قرآن و خواندن دعاهای وارده شده است اما «ام‌ داود» کیست و فلسفه دعای او چه بوده است؟

ام داود یا ام خالد یا فاطمه بنت عبدالله، معروف به ام خالد البربریه، زن صالحی از نوادگان امام حسین(ع) و مادر رضاعی امام صادق(ع) بود. لذا پسرش داود بن حسن بن حسن بن علی(ع)، برادر رضاعی امام ششم بود.

منصور عباسی تعدادی از سادات حسنی را به همراه عبداللّه محض (عبدالله بن حسن مثنی از تابعین و روایان حدیث) و دو فرزندش محمد نفس زکیه و ابراهیم دستگیر و به زندان انداخت که داود بن حسن هم در میان آنان بود. منصور آنها را از مدینه به بغداد منتقل کرد و به زندان انداخت.

فاطمه یعنی ام داود از سرنوشت فرزندش اطلاعی نداشت و هر بار که خبر کشته‌شدنش را به او می‌دادند، روزگار را با گریه و ناله می‌گذراند و از اشخاص صالح و مؤمن می‌خواست تا برای رفع مشکلش دعا کنند تا این که یک روز به عیادت امام صادق (ع) رفت و هنگام خداحافظی، امام از وضعیت فرزندش، داود سوال کرد که داغ ام داود با شنیدن نام پسرش، تازه شد و گفت «مدت زیادی است از او خبری ندارم. فرزندم در عراق زندان است و من از دوری او و سرنوشت نامعلومش سخت ناراحتم. از شما که برادر رضاعی او هستی تقاضا می‌کنم برای آزادی‌اش دعا کنی».

امام با مشاهده وضع نگران‌کننده وی فرمود «چرا از دعای استفتاح غفلت کرده‌ای؟» فاطمه با شنیدن چنین مژده‌ای، کیفیت انجام این دعا را از آن حضرت سوال کرد و امام صادق (ع) به او فرمود که با فرا رسیدن ماه رجب، اعمالی را انجام دهد و سوره هایی را تلاوت کند که این اعمال و اذکار در کتاب های دعا به ویژه مفاتیح الجنان شیخ عباسی قمی آمده است. در همان ایام منصور دوانیقی در خواب، حضرت علی (ع) را دید که به منصور فرمود «اگر فرزند مرا آزاد نکنی تو را در آتش خواهم انداخت». منصور هم در حالی که شعله‌های آتش را مشاهده می‌کرد، به ناچار وی را آزاد کرد.

امام صادق (ع) به ام داود سفارش کردند که در ایام البیض (روزهای سیزدهم تا پانزدهم) ماه رجب، روزه بگیرد. سپس هنگام ظهر روز پانزدهم، غسل کند و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو و در مکان خلوتی بخواند که کسی وی را مشغول نسازد و با وی سخن نگوید، بعد از پایان نماز هم رو به قبله نشسته و ۱۰۰ مرتبه سوره حمد و اخلاص و سپس ۱۰ مرتبه آیة ‌الکرسی را بخواند و سپس سوره‌های انعام، اسراء، کهف، لقمان، یس، صافّات، فصّلت، شوری، دخان، فتح، واقعه، ملک، قلم، انشقاق و سوره‌های بعد از آن تا آخر قرآن را تلاوت کند و پس از پایان قرائت این سوره‌ها در همان حال که رو به قبله نشسته، این دعا را بخواند «صَدَقَ اللَّهُ الْعَظِیمُ الَّذِی…» و بعد از خواندن این دعا سجده کند و دو طرف صورت خود را بر روی خاک (مُهر) بگذارد و بگوید اَللّهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ، وَ بِکَ آمَنْتُ، فَارْحَمْ ذُلّی وَ فاقَتی، وَ اجْتِهادی وَ تَضَرُّعی، وَ مَسْکَنَتی وَ فَقْری اِلَیْکَ یا رَبِّ».

ام داود از امام صادق(ع) سوال کرد که آیا می تواند این دعا را در غیر ماه رجب هم بخواند که حضرت فرمود «اگر روز عرفه با جمعه هماهنگ شود، این دعا را می توان خواند و هر کس به این دعا اقدام کند، پس از پایان دعا، خداوند او را مشمول غفران و آمرزش خود قرار می دهد. به واسطه این دعا درهای آسمان گشوده می‌شود و فرشتگان الهی، دعاکننده را مژده اجابت می‌دهند و خداوند هم پاداش خواننده این دعا را بهشت قرار داده است».