مجله خبری آباجان
نوشته های مشابه
به گزارش آباجان به نقل از ایرنا اگرچه برخی‌ها از حدود یک دهه قبل از ثبت ژئوپارک مراغه سخن به میان می‌آورند اما موضوع طی سال ۱۴۰۱ شمسی و با سخنرانی «عباس قادری» در پانزدهمین همایش انجمن دیرینه‌شناسی ایران و دومین همایش ملی تنوع زیستی دیرینه در دانشگاه آزاد اسلامی مراغه جدی‌تر شد.
برگزاری میزگردی با حضور متخصصان زمین‌شناسی در حاشیه همین همایش در دفتر آباجان به نقل از ایرنا هم توجه عموم را به اهمیت موضوع و توانمندی‌های زمین‌شناسی و فرهنگ بومی و محلی برخی از ژئوسایت‌های شهرستان جلب کرد.
همچنین در ادامه نیز تشکیل نسشت تخصصی با حضور داور بین‌المللی ژئوپارک و مسئول ژئوپارک قشم و ارس در محل سالن دانشگاه علوم پزشکی و نشست ویژه در محل فرمانداری هم روز به روز موضوع ثبت ژئوپارک مراغه را برجسته‌تر کرد.
همین عوامل دست به دست هم داد و کارگروه تخصصی ثبت ژئوپارک مراغه با ریاست فرماندار وقت تشکیل شد اما زیربار نرفتن فرماندار برای امضای قرارداد مشاور و در ادامه تغییر در فرمانداری و دیگر وقایع از جمله سقوط بالگرد رییس‌جمهور و برگزاری انتخابات موجب شد تا جلسات این کارگروه به ورطه فراموشی سپرده شود.
رییس اداره محیط زیست مراغه که فارغ از وظایف سازمانی خودش طرح ثبت ملی ژئوپارک مراغه را به عنوان دبیر کارگروه هدایت می‌کند، به برخی از مشکلات پیش‌رو و سرعت پایین کار اشاره کرد و افزود: ثبت ژئوپارک یک فرآیند مشارکتی دارد و باید با مشارکت عمومی و حمایت حاکمیت انجام شود؛ بر همین اساس تغییر فرماندار شهرستان که ریاست کارگروه را بر عهده دارد، موجب شد تا طرح پشتیبانی نشود.
«غلامرضا زارع» افزود: از سوی دیگر فرماندار سابق مراغه خودش را در تامین مالی طرح مسئول نمی‌دانست و در نهایت هم امضای قرارداد همکاری با مشاور را نپذیرفت.
به گفته وی باور مسئولان بر این است که این طرح باید از طرف ارگان خاصی تامین اعتبار شود در صورتی که ماهیت امر بر مشارکت عمومی و دخالت سرمایه‌گذاران بخش گردشگری استوار است.
وی اضافه کرد: نبود برنامه مشخص برای گردشگری در سطح شهرستان و نبود شناخت از توانمندی‌ها در حوزه‌های مختلف گردشگری و نظام‌مند نبودن فعالیت‌ها نیز از دیگر عوامل کند بودن طرح ثبت ژئوپارک مراغه است.
دبیر کارگروه ثبت ژئوپارک مراغه با تاکید بر اینکه طرح ژئوپارک از مرحله شروع تا ثبت ملی حداقل سه سال و ثبت بین‌المللی آن حدود ۶ سال طول می‌کشد، اظهار کرد: ثبت ژئوپارک ارس حدود ۱۱ سال و ثبت ژئوپارک طبس نزدیک به ۹ سال طول کشید.
«زارع» به مشکلات تامین منابع مالی هم اشاره، و بیان کرد: متاسفانه در گذشته تعدادی از موسسه‌ها و ارگان‌ها برای انجام برخی همراهی‌ها، درخواست عقد قرارداد و دریافت هزینه را انتظار داشتند که امکان آن برای دبیرخانه میسر نبود.
دبیر کارگروه ثبت ژئوپارک مراغه افزود: با وجود همه محدودیت‌ها بروشوری به صورت ویژه‌نامه در زمینه ژئوسایت‌های شهرستان انتشار یافته و مطالعه اولیه ژئوسایت‌ها در قالب یک مقاله تخصصی در همایش ملی زمین‌شناسی دانشگاه ارومیه ارایه شده است.
به گفته «زارع» ارائه مقاله ژئوپارک مراغه در مجله دانشگاه زنجان و چاپ آن، مشورت با داور بین‌المللی جهت نحوه پیشبرد طرح و برنامه‌ریزی جهت معرفی ملی طرح ژئوپارک مراغه از دیگر اقدامات است.
وی اضافه کرد: برنامه سه ساله برای ثبت ملی و بین‌المللی و بهره‌مندی از پایان‌نامه‌های دانشگاهی در مطالعه ژئوسایت‌های مدنظر هم زمینه را برای ادامه فعالیت کارگروه ژئوپارک مراغه فراهم کرده است.
وی با تاکید بر اینکه ثبات در مدیریت شهری و نگاه مثبت فرماندار جدید امیدواری برای ادامه فعالیت کارگروه را افزایش داده است، افزود: همبستگی بین آحاد مردم و جمع‌بندی سند گردشگری شهرستان هم می‌تواند در به سرانجام رسیدن موضوع نقش مهمی داشته باشد.
دبیر کارگروه ثبت ژئوپارک مراغه: نگاه مثبت فرماندار جدید امیدواری برای ادامه فعالیت کارگروه را افزایش داده است
به گفته «زارع» با تلاشی که برای هدایت پایان‌نامه‌ها در موضوعات مربوط به ژئوسایت‌ها صورت گرفته است، تا پایان سال جاری داده‌های لازم در خصوص ژئوسایت‌های شهرستان گردآوری می‌شود و در اختیار کارگروه قرار می‌گیرد.
تاریخچه ژئوپارک‌های جهان
بیانیه اولین سمپوزیوم بین‌المللی حفاظت از میراث زمین در شهر دیژن فرانسه در سال ١٩٩١ فلسفه و پایه‌ای برای معرفی و راه‌اندازی ژئوپارکها بود و این ابتکار در پاسخ به لزوم حفظ و افزایش اهمیت زمین‌شناسی مناطق در تاریخ زمین به وجود آمد.
موضوع ژئوپارکها از سال ١٩٩٢ در ارتباط با حفاظت از سایت‌های زمین‌شناختی مطرح شد و در سال ١٩٩٧ در بخش علوم زمین یونسکو، برنامه‌ای با همین عنوان آغاز به کار کرد.
طرح ژئوپارک‌های جهانی یونسکو در سال ١٩٩٩ در یکصدو پنجاه و ششمین نشست کمیته یونسکو به تصویب رسید و شبکه ژئوپارک‌های اروپایی (EGN; European Geoparks Network) در سال ٢٠٠٠ با هدف حفاظت از گوناگونی زمین‌شناختی در راستای ترویج میراث زمین‌شناختی به عموم مردم و همچنین حمایت از توسعه اقتصادی پایدار از قلمروهای ژئوپارک از راه توسعه زمین گردشگری تأسیس شد و با چهار کشور از فرانسه، آلمان، اسپانیا و یونان کار خود را شروع کرد.
هم‌اکنون بیش از ٥٨ عضو از ٢١ کشور جهان در این شبکه عضو هستند و شبکه ژئوپارک‌های اروپایی افزون بر میراث زمین‌شناختی به عنوان عنصر بنیادین در ارتقای ژئوپارکها، رویکردی جامع نیز در حمایت از میراث طبیعی و فرهنگی برگرفتهاند.
در سال ٢٠٠١ شبکه ژئوپارک‌های اروپا تفاهم‌نامه رسمی با بخش علوم زمین یونسکو امضا، و به موجب آن یونسکو حمایت خود را از این شبکه اعلام کرد؛ تفاهم‌نامه بعدی با یونسکو در سال ٢٠٠٤ به امضا رسید که به موجب آن EGN مسئول اروپایی تشکیل شبکه جهانی ژئوپارک‌های ملی تحت حمایت یونسکو شد.
ارتباط شبکه ژئوپارک‌های اروپایی با یونسکو پیش از پیش تقویت شد به گونهای که در طول اولین کنفرانس بین‌المللی ژئوپارکها که در سال ٢٠٠٤ در چین برگزار شد، شبکه جهانی جدیدی از ژئوپارکها شکل گرفت.
با حمایت سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی یونسکو ، ١٧ عضو شبکه ژئوپارک‌های اروپایی و هشت ژئوپارک از چین برای ایجاد شبکه جهانی ژئوپارک‌های ملی با نام معمول شبکه ژئوپارک‌های جهانی (GGN) با هم متحد شدند.
تا پایان سال ٢٠١٧ میلادی، ١٢٧ ژئوپارک از ٣٥ کشور جهان در شبکه جهانی ژئوپارک‌های یونسکو عضویت یافتند و هدف اصلی این شبکه نه تنها تبادل اطلاعات میان کارشناسان زیر چتر یونسکو بود، بلکه شناسایی و حفاظت از میراث طبیعی، زمین‌شناختی و فرهنگی منحصربه فرد در سراسر کره زمین در رأس برنامه‌های یونسکو قرار داشت.
در واقع یونسکو، شبکه جهانی ژئوپارکها را با هدف ارتقای سرزمین‌های سراسر دنیا راه‌اندازی کرد که نمونه‌های مهم و با ارزشی از میراث زمین‌شناختی کره زمین را دربر دارند تا با یک راهبرد برای توسعه اقتصادی ناحیه‌ای، بهصورت یکپارچه و یک‌دست درآیند.
این شبکه، سه هدف اصلی حفاظت از طبیعت سالم، ترویج علوم زمین و توسعه اقتصادی پایدار را دنبال می‌کند.
شبکه جدید ژئوپارک‌های آسیا- اقیانوسیه (APGN;AsiaPacificGeoparks Network) نیز به عنوان دومین شبکه منطقه‌ای و با تلاش مالزی شکل گرفته است.
در واقع آخرین تحولات پس از تأسیس شبکه جهانی ژئوپارکها، پیشنهاد برای تأسیس شبکه جدیدی به نام شبکه ژئوپارک‌های آسیا – اقیانوسیه در خلال برگزاری اولین کنفرانس منطقه‌ای در نوامبر ٢٠٠٧ در لنگکاوی مالزی بود.
این پیشنهاد، در طی نشستی توسط شبکه جهانی ژئوپارکها در سومین کنفرانس ژئوپارک‌های یونسکو در ژوهانسبورگ آلمان مورد تأیید قرار گرفت.
مهم‌ترین هدف این شبکه، فراهم آوردن یک سکوی شبکه‌ای است که توانایی ارتقای راهبرد حفاظت از میراث زمین‌شناختی و تأسیس ژئوپارک در راستای توسعه ژئوپارکها در منطقه آسیا – اقیانوسیه داشته باشد.
در خلال سیزدهمین کنفرانس ژئوپارک‌های اروپایی طی سال ۲۰۱۵ میلادی که در کشور فنلاند برگزار شد؛ پیشنهاد تبدیل موضوع ژئوپارک به یک برنامه رسمی یونسکو مورد بحث قرار گرفت و بر پایه این پیشنهاد، برنامه بین‌المللی علوم زمین که برنامه‌ی مشترک یونسکو و اتحادیه بین‌المللی علوم زمین (IUGS) است؛ ژئوپارکها را نیز پوشش داد و نام آن به برنامه بین‌المللی ژئوپارکها و علوم زمین (IGGP) تغییر یافت.
در اواخر سال ٢٠١٥، با تصویب مجمع عمومی یونسکو، برنامه ژئوپارکها رسماً به عنوان یکی از برنامه‌های این سازمان اعلام شد.
طبق تعریف سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی یونسکو در سال ٢٠١٦، ژئوپارک‌های جهانی یونسکو مناطق جغرافیایی منفرد و یکپارچه‌ای هستند که در آنها سایت‌ها و چشم‌اندازهای دارای ارزش زمین‌شناسی بین‌المللی با یک مفهوم جامع از حفاظت، آموزش و توسعه پایدار مدیریت میشوند.
ژئوپارک جهانی یونسکو، از میراث زمین‌شناختی منطقه در پیوند با همه جنبه‌های میراث طبیعی و فرهنگی منطقه استفاده می‌کند تا آگاهی و درک از مسائل کلیدی پیش‌روی جامعه افزایش یابد.
معرفی و اهداف ثبت بین‌المللی ژئوپارکها
ژئوپارکها ابتکاری نوین در تضمین آینده زمین و مفهومی جدید در حفاظت از میراث طبیعی و زمین شناختی و توسعه اقتصادی جوامع محلی و سرزمین‌های میزبان ژئوپارک است.
ژئوپارکها ضمن جلب مشارکت همگانی در حفاظت و نگهداری میراث زمین شناختی و تبیین ارزش و اصالت زمین و طبیعت در اندیشه همگان، با توسعه فعالیت‌های گردشگری و ژئوتوریسم، اهداف گسترده‌ای را در توسعه اقتصادی جامعه محلی دنبال می‌کنند.
امروزه موضوع ژئوپارک رویکرد اصلی توسعه گردشگری در بسیاری از کشورهای پیشرفته و همچنین کشورهایی است که منابع و ذخایر طبیعی محدود داشته و یا از لحاظ صنایع و تولیدات وابسته به آن ضعیف هستند.
ژئوپارکها با بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی به ویژه زمین‌شناختی و دیگر جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی، تحولی شگرف در وضعیت گردشگری مناطق ایجاد می‌نمایند.
نقش اصلی ژئوپارک کمک به جوامع محلی برای احیا و تقویت هویت محلی و فرهنگی با توجه به اصول توسعه پایدار است و قلمرویی با محدوده‌های کاملاً مشخص است که دارای مساحت کافی و پهناور باشد و برای توسعه اقتصادی منطقه به کار آید.
این قلمرو، دارای تعداد مشخصی از سایت‌های میراث زمین‌شناختی با اهمیت خاص علمی، زیبایی یا یگانگی است و نمایانگر یک ناحیه و تاریخ زمین‌شناختی، رویدادها یا فرایندهای آن است.
این ناحیه افزون بر اهمیت زمین‌شناختی دارای ارزش فرهنگی، تاریخی، باستانشناسی و بوم‌شناختی است؛ یک ژئوپارک، با ایجاد زیرساختهای مناسب مدیریتی اداره می‌شود و اهداف گسترده‌ای را برای توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی منطقه به کار می‌بندد.
برخلاف انواع مناطق حفاظت شده طبیعی، ژئوپارکها نه تنها ورود و حضور بازدیدکنندگان را محدود نمی‌کنند؛ بلکه برای حضور مردم طراحی شده‌اند.
در ژئوپارکها گردشگران برای بازدید از ژئوسایت‌ها و سایت‌های طبیعی و فرهنگی حضور دارند و این حضور موجب رونق اقتصادی پایدار جوامع محلی خواهد شد اما شرط مهم موفقیت یک ژئوپارک، وجود برنامه و راهبردهای مناسب و دقیق در مدیریت ژئوپارک است؛ راهبردهایی برای حفاظت، بهره‌برداری صحیح، توانمندسازی جامعه محلی و توسعه پایدار ژئوپارک.
ژئوپارکها در سطح شبکه ملی، شبکه منطقه‌ای (مانند شبکه اروپایی یا شبکه آسیا – اقیانوسیه) و شبکه جهانی معرفی میشوند و موضوع ژئوپارک رویکرد اصلی توسعه گردشگری در بسیاری از کشورهای پیشرفته و همچنین کشورهایی است که منابع و ذخایر طبیعی محدود دارند یا از دید صنایع و تولیدات وابسته به آن ضعیف هستند.
موضوع ژئوپارک رویکرد اصلی توسعه گردشگری در بسیاری از کشورهاست‌سه اصل حفاظت و بهره‌برداری اصولی از منابع زمین، آموزش و توسعه اقتصادی پایدار که در بدنه ژئوپارک جای دارد، به عنوان محورهای مهم در آمایش سرزمین نیز مطرح است.
گوناگونی بخشی به فعالیت‌های گردشگری در مناطق محروم و کمترتوسعه یافته می‌تواند اشتغالزایی،کاهش فقر و رفاه اجتماعی نسبی را در این کانون‌های کوچک جمعیتی فراهم آورد.
تجدیدنظر در سیاست‌های گردشگری توسط برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان برای رونق‌بخشی به مقوله گردشگری و گسیل گردشگران با اهداف و خواسته‌های گوناگون به کشور از نکات برجسته در پیوند میان آمایش سرزمین و مقوله ژئوپارک خواهد بود.
تأسیس ژئوپارک، بالاترین کارایی و اثر بخشی را در زمینه اشتغال، درآمدزایی و ایجاد رفاه اجتماعی نسبی در روستاها، کانون‌های کوچک جمعیتی، شهرهای کم‌برخوردار صنعتی و معدنی و همچنین شهرهای کم‌بهره از بودجه‌های نفتی دارد.
معرفی یک محدوده تحت عنوان ژئوپارک، از راهبردهای مهم در راستای کاهش نبود توازن منطقه‌ای و سرزمینی و توسعه همه‌جانبه آن است و به عنوان یکی از محورهای بنیادین آمایش سرزمین در راستای تعدیل نابرابری میان روستاها، مناطق محروم و شهرها از دیدگاه فرصت‌ها، منابع و مزایا، ضرورتی بنیادین و پرهیزناپذیر است.
تعـادلبخشی به توزیـع جمعیت و فعالیت متناسب با توان محیطی و منابع و ثروت‌های مختلف طبیعی و خدادادی در سطح منطقه، ارتقای جایگاه صنعت گردشگری طبیعی در اقتصاد ملی با استفاده از ظرفیتهای طبیعی، تاریخی و میراث فرهنگی کشور، ایجاد تعادل اقتصادی در مناطق محروم و کلان شهرها، حفاظت و بهره‌برداری اصولی و بهینه از سرمایه‌ها، منابع و ثروت‌های طبیعی در مناطق کم‌درآمد وکم‌برخوردار صنعتی، توسعه زمینگردشگری منطقه، ایجاد اشتغال و به کارگیری مردم بومی و محلی در فعالیت‌های مختلف در محدوده ژئوپارک همگی از نتایج ایجاد ژئوپارک در یک سرزمین و سازماندهی فضا به منظور بهره‌وری مطلوب از آن سرزمین در چارچوب منافع ملی و در نتیجه توسعه پایدار و ایجاد رفاه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است.
بنا به نظر شبکه ژئوپارک‌های جهانی یونسکو، حتی یک محدوده برجسته از نظر میراث زمین‌شناختی جهانی و همچنین منطقه‌ای با داشتن ژئوسایت‌های منحصر به فرد نمی‌تواند به عنوان ژئوپارک معرفی و مطرح شود؛ مگر اینکه آن منطقه برنامه‌ای جامع و همه‌جانبه برای توسعه پایدار جوامع محلی منطقه میزبان داشته باشد.
توسعه پایدار در ژئوپارک از راه گردشگری پایدار با پیروی از بهترین روشهای بین‌المللی در پایداری محیط زیست و درگیر کردن و مشارکت مردم محلی بدست می‌آید و در تمام این مراحل فرماندار به عنوان رییس کارگروه نقش اساسی می‌تواند داشته باشد.