کارتخوان‌ها، سیاست‌گذاران بازار کتاب کودک

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری آباجان به نقل از تسنیم، بازار کتاب کودک و نوجوان در سال‌های گذشته روند پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است. علی‌رغم هشدار همه فعالین و دغدغه‌مندان عرصه فرهنگ و ادبیات کودک و نوجوان، تحولات حکایت از این دارد که سیاستگذاری خاصی بر بازار حاکم نیست و روند نشر کتاب عمدتاً براساس اقتضائات اقتصادی صورت می‌گیرد؛ به عبارت دیگر، در چنین شرایطی ناشر عمدتاً به بازگشت سرمایه خود می‌اندیشد تا تأثیرگذاری بر مخاطبان کودک و نوجوان. از همین روست که اولویت با مسائل اقتصادی است تا فرهنگی.

در جدیدترین آمارهای منتشر شده، بازار کتاب کودک در چرخشی به سمت چاپ کتاب‌های آموزشی و کمک‌آموزشی در حرکت است. به طوری که از هر ۱۰۰ نسخه کتاب منتشر شده در پاییز امسال، از هر ۱۰۰ عنوان کتاب چاپ شده، ۲۱ جلد کتاب کمک‌درسی بوده است. 

بازار کتاب‌های کمک آموزشی در ایران همیشه داغ بوده است. ناشرانی که وارد این حوزه می‌شوند، می‌توانند در کنار بازگشت سرمایه به سرمایه‌گذاری در دیگر عرصه‌ها نیز بیندیشند. جدای از تأثیر مسائل اقتصادی در این چرخش، می‌توان از تأثیر مسائل فرهنگی نیز بر این تصمیم‌گیری گفت.

علیرضا سبحانی‌نسب، مدیر نشر جمال، در همین رابطه در گفت‌وگو با آباجان به نقل از تسنیم، این چرخش را نتیجه تصمیات نظام آموزش و پرورش در ایران دانست و گفت: آموزش و پرروش ما آنقدر خلاقانه عمل نمی‌کند که کودک و نوجوان را به سمت مطالعه کتاب‌های ادبی و غیر درسی سوق دهد و آنها را عاشق مطالعه کند. این مسیر به گونه‌ای است که گاه قوانینی مانند ورود کتاب غیر درسی به مدرسه ممنوع نیز اجرا می‌شود؛ یعنی اگر دانش‌آموز بخواهد در زنگ تفریح مدرسه کتاب غیر درسی بخواند، حق ندارد کتابی با خود به مدرسه بیاورد. خب، این دانش‌آموز چرا باید علاقه‌مند به مطالعه باشد؟

افزایش هزینه‌های زندگی و دغدغه تأمین معیشت مسئله دیگری است که باید در چرایی این چرخش مورد بررسی قرار داد. در چنین شرایطی، اولین قربانی، کالاهای فرهنگی‌اند. مدیر نشر جمال با اشاره به این موضوع افزود: مسئله دیگر این است که فرهنگ مطالعه هنوز در خانواده‌ها چنان که باید جا نیفتاده است. اینکه خود پدر و مادر کتاب بخوانند و زمانی را به این امر اختصاص دهند. همچنین خانواده‌ای که در تنگنای اقتصادی است، عموماً اولین چیزی که از سبد خانواده خود حذف می‌کند، محصولات فرهنگی است.

این فعال عرصه نشر با طرح این سؤال که «ما چه سیاستگذاری برای بچه‌ها داشته‌ایم که کتابخوان شوند؟»، اضافه کرد: عقربه اقتصادی دارد ناشران را به این سمت سوق می‌دهد که کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی تولید کند.

او با تأکید بر اینکه هر ناشری کتابی را که بهتر به فروش رود، تولید می‌کند، یادآور شد: به عنوان نمونه در ماه‌های اخیر ناشری با ترجمه ۵۰ عنوان کتاب مانگا و فروش آنها با سه برابر قیمت دارد کسب سرمایه می‌کند؛ آن هم کتاب‌هایی که مروج ناامیدی و مغایر با فرهنگ ماست.

سبحانی نسب مهمترین معضل حوزه نشر کودک و نوجوان را نبود سیاستگذاری در این عرصه دانست. او با بیان اینکه براساس فقدان این نگاه، تنظیم بازاری نیز وجود ندارد، تأکید کرد: سیاستگذاری نشر کودک و نوجوان را کارتخوان‌های ما تعیین می‌کند. آیا تا حالا عنوان شده است که کسی که بر تولید کتاب بومی تأکید کند، تشویق می‌شود؟ هدایت، نظارت و حمایتی در این بازار وجود ندارد و برخی از ناشران بر اساس اینکه چطور می‌توانند پول دربیاورند، کتاب چاپ می‌کنند. 

به نظر می‌رسد بازار کتاب کودک و نوجوان علی‌رغم اهمیت و تأثیرگذاری آن بر تربیت نسل آینده، از نبود برنامه راه رنج می‌برد. برخی از کارشناسان بر این باورند که امروزه برخی از ناشران سیاست کلی بازار و نقشه راه آن را تعیین می‌کنند؛ از همین روست که این بازار در سال‌های گذشته بیش از آنکه محفلی برای عرضه ادبیات خلاقانه بومی باشد، فرصتی برای عرض اندام کتاب‌های ترجمه شده است. اگر مسیر فرهنگ را یک جاده دو طرفه در نظر بگیریم، بازار کتاب کودک ایران دست کم در یک دهه گذشته، جاده یک طرفه‌ای برای ورود بی‌نظارت کتاب‌های ترجمه‌ای بوده است.

در مجموع می‌توان گفت چرخش این بازار به سمت چاپ کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی، کتاب‌های ترجمه و … محصول عدم نظارت بر این بازار بوده است. از سوی دیگر، نباید تأثیرگذاری مؤلفه‌های فرهنگی را نیز بر این امر نادیده گرفت.

انتهای پیام/