ترافیک؛ کابوس سنگین قم

به گزارش خبرنگار آباجان به نقل از ایرنا، بحران ترافیک در شهر قم به یکی از چالش‌های جدی تبدیل شده است. افزایش روزافزون تعداد خودروهای شخصی و کاهش جذابیت حمل‌ونقل عمومی، از عوامل اصلی تشدید این مشکل هستند. کارشناسان معتقدند برای مقابله با این معضل، باید رویکردی جامع و چندجانبه اتخاذ شود.

جایگزنی تاکسی و خودروهای شخصی والدین برای سرویس مدارس و جابجایی دانش آموزان به جای سرویس های عمومی مانند مینی بوس و ون در گذشته های نه چندان دور، یکی دیگر از ابعاد معضل ترافیک در قم در ساعت های اولیه صبح و بعدازظهر است.

استان قم بعنوان یکی از ۱۹ کلان شهر کشور، هم اکنون جمعیتی بالغ بر یک میلیون و ۴۵۴ هزار نفر دارد که یک میلیون و ۴۰۶ هزار نفر از آنها در شهرستان قم و بقیه نیز در شهرستان های جعفر آباد و کهک هستند که به صورت روزانه یا هفتگی و به طور مرتب به قم رفت و آمد دارند.

کارشناسان بر این باورند که باید به سمت تقویت سیستم حمل و نقل عمومی رفت، این می تواند یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش بار ترافیکی باشد. افزایش تعداد اتوبوس‌های شهری، ون یا مینی بوس سرویس مدارس، بهبود کیفیت خدمات، کاهش زمان سفر و ایجاد جذابیت بیشتر برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی نسبت به خودروهای شخصی، می‌تواند نقش موثری در ترغیب شهروندان به استفاده از این سیستم ایفا کند.

برخی از کارشناسان نیز بر این باورند که اعمال محدودیت‌هایی مانند طرح زوج و فرد، ممنوعیت تردد خودروهای شخصی در ساعات پیک و مناطق پرتردد، می‌تواند به کاهش حجم ترافیک در ساعات اوج کمک شایانی کند. این محدودیت‌ها می‌توانند به‌عنوان یک ابزار کارآمد برای مدیریت ترافیک و تشویق شهروندان به استفاده از سایر گزینه‌های حمل‌ونقل عمل کنند.

همچنین ایجاد مسیرهای ایمن و اختصاصی برای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی و نصب دوربین‌های نظارتی، استفاده از سامانه‌های هوشمند کنترل چراغ‌های راهنمایی و اطلاع‌رسانی به‌موقع به رانندگان از طریق تابلوهای متغیر پیام نیز از راهکارهایی است که کارشناسان بر روی آن انگشت اشاره می‌گذارند.

طبق آخرین آمارهای موجود تعداد خودروهای شخصی در قم در مقایسه با ۱۵ سال قبل، افزایش سه برابری پیدا کرده و هم‌زمان استفاده از حمل‌ونقل عمومی نیز طی این مدت از حدود ۲۰ درصد به نزدیک ۱۰ درصد رسیده که همه اینها نشان از بسته‌تر شدن گره‌های ترافیکی در شهر دارد.

آمار و ارقام پلیس راهور استان قم نیز حاکی از این است که سالانه به‌صورت متوسط ۲۰ هزار خودرو در قم شماره‌گذاری می‌شود.

به نظر می‌رسد در طراحی اولیه شبکه معابر شهری قم، افزایش چشمگیر تعداد خودروها در نظر گرفته نشده است. همچنین، کمبود سیستم‌های مدیریت هوشمند ترافیک و عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف مسئول، بر وخامت اوضاع افزوده است.

رییس کمیسیون عمران و حمل ونقل شورای شهر قم با اشاره به کاهش چشمگیر تعداد سفرهای شهری از ۱۷۲ هزار سفر در سال ۹۷ به کمتر از ۱۰۵ هزار سفر در سال ۱۴۰۲، این کاهش را ناشی از افزایش استفاده از خودروهای شخصی و کاهش جذابیت حمل‌ونقل عمومی دانست.

رویکرد شهروندان به استفاده از خودروهای شخصی به‌جای حمل‌ونقل عمومی، یکی دیگر از عوامل مهم در تشدید ترافیک است. این رویکرد، ناشی از عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مختلفی است که طی سالهای اخیر برای آن چاره اندیشی نشده است.

استانداری و شهرداری قم در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای بهبود وضعیت ترافیک انجام داده اند. احداث تقاطع‌های غیرهمسطح، توسعه ناوگان اتوبوس‌رانی و بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی از جمله این تلاش‌ها هستند. بااین‌حال، این اقدامات تاکنون نتوانسته‌اند به طور کامل مشکل ترافیک را حل کنند.

همچنین به گفته مسوولان شهرداری قم برای مدیریت رفت‌وآمد در معابر شهری قم احداث ۳۵ تقاطع از حدود ۱۰ سال گذشته در دستور کار مجموعه مدیریت شهری قم قرار گرفته که تاکنون ۲۲ تقاطع زیر بار ترافیک رفته و تا پایان امسال نیز ۱۰ تقاطع دیگر در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد.

رویکرد افزایش تقاطع‌های غیرهمسطح، راه‌حل نهایی نیست

رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر قم، در گفتگو با آباجان به نقل از ایرنا، ضمن ابراز نگرانی از وضعیت ترافیک شهر، بر ضرورت تغییر رویکرد در مدیریت شهری تأکید کرد.

سید محمدحسین دهناد با اشاره به کاهش چشمگیر تعداد سفرهای شهری از ۱۷۲ هزار سفر در سال ۹۷ به کمتر از ۱۰۵ هزار سفر در سال ۱۴۰۲، این کاهش را ناشی از افزایش استفاده از خودروهای شخصی و کاهش جذابیت حمل‌ونقل عمومی دانست.

وی همچنین به کمبود شدید ناوگان اتوبوس‌رانی در شهر اشاره کرد و گفت: در حال حاضر تنها ۱۷۰ اتوبوس در شهر فعال است، درحالی‌که برای پاسخگویی به نیاز شهروندان به حداقل ۵۰۰ اتوبوس نیاز داریم.

رئیس کمیسیون عمران شورای شهر قم با تاکید بر مشکل ترافیک فقط با توسعه تقاطع‌های غیرهمسطح مدیریت نمی‌شود، گفت: سال گذشته ۴۳۰ میلیارد تومان برای احداث تقاطع‌های غیرهمسطح مصوب شد که ۸۳ درصد آن تحقق یافت که نشان از تمرکز شهرداری بر روی راهکارهای سخت‌افزاری است. این رویکرد در برخی کلان‌شهرها مانند تهران به شکست انجامیده است و ما باید به دنبال راهکارهای پایدارتری باشیم.

دهناد بر اهمیت فرهنگ‌سازی، آموزش شهروندان و توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان راهکارهای اصلی کاهش ترافیک تأکید کرد.

وی گفت: ما باید به مردم آموزش دهیم که استفاده از حمل‌ونقل عمومی به نفع همه است و از خودروهای شخصی کمتر استفاده کنند. همچنین باید با افزایش تعداد اتوبوس‌ها و بهبود کیفیت خدمات، حمل‌ونقل عمومی را جذاب‌تر کنیم.

به گفته وی، در بودجه سال جاری شهرداری قم هفت هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پروژه مرتبط با مباحث حمل‌ونقل و ترافیک تعریف شده و این بخش بیشترین سهم از بودجه مدیریت شهری را به خود اختصاص داده است.

دهناد همچنین بیان کرد: در بودجه سال جاری شهرداری قم کمتر از یک میلیارد تومان برای مباحث فرهنگ‌سازی در حوزه حمل‌ونقل و ترافیک پیش‌بینی شده است.

فرهنگ‌سازی و افزایش ناوگان، کلید حل بحران ترافیک

معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری قم نیز با اشاره به افزایش قابل‌توجه خودروهای شخصی و ترافیک سنگین در شهر، بر اهمیت فرهنگ‌سازی و توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی به‌عنوان راهکارهای اصلی کاهش ترافیک تأکید کرد.

رضا خانه‌زاد یزدی، با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین دلایل ترافیک سنگین در قم، افزایش تعداد خودروهای تک‌سرنشین و رویکرد فرهنگی شهروندان به استفاده از خودروهای شخصی است، گفت: ما به دنبال تغییر این رویکرد هستیم و برای تشویق شهروندان به استفاده از حمل‌ونقل عمومی، اقدامات مختلفی انجام داده‌ایم.

وی افزود: علاوه بر مناسب‌سازی ایستگاه‌های اتوبوس، زمان‌بندی حرکت اتوبوس‌ها را دقیق‌تر کرده و نرم‌افزارهایی را طراحی کرده‌ایم که به شهروندان امکان می‌دهد زمان دقیق رسیدن اتوبوس به ایستگاه را مشاهده کنند. این اقدامات به‌منظور افزایش اطمینان شهروندان از خدمات حمل‌ونقل عمومی و ترغیب آن‌ها به استفاده از این خدمات انجام شده است.

معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری قم همچنین به تلاش‌های شهرداری برای افزایش ناوگان اتوبوس‌رانی اشاره کرد و گفت: از سال گذشته اقدامات خوبی برای خرید ۹۹ اتوبوس جدید انجام شده و تاکنون ۴۹ دستگاه از این اتوبوس‌ها وارد ناوگان شده است؛ اما به دلیل عدم پرداخت سهم وزارت کشور، ۵۰ اتوبوس دیگر هنوز خریداری نشده‌اند.

خانه‌زاد یزدی با بیان اینکه سهم حمل‌ونقل عمومی از سفرهای شهری از ۱۱ درصد در سال ۹۷ به حدود ۱۶ درصد در سال جاری رسیده است، این افزایش را نتیجه تلاش‌های شهرداری برای بهبود خدمات حمل‌ونقل عمومی دانست.

وی همچنین به افزایش تعداد تقاطع‌های غیرهمسطح و سامانه‌های ثبت تخلف اشاره کرد و گفت: این اقدامات به بهبود جریان ترافیک کمک کرده است، اما برای حل کامل مشکل ترافیک، نیاز به یک رویکرد جامع و بلندمدت داریم.

یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش بار ترافیکی، تقویت سیستم حمل‌ونقل عمومی است. افزایش تعداد اتوبوس‌ها، بهبود کیفیت خدمات، کاهش زمان سفر و ایجاد جذابیت بیشتر برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی نسبت به خودروهای شخصی، می‌تواند نقش موثری در ترغیب شهروندان به استفاده از این سیستم ایفا کند.

نتیجه‌گیری

درخصوص معضل ترافیک و راه‌حل های کاهش آن، به نظر می رسد کارشناسان و مسوولان ذیربط اختلاف چندانی با هم ندارند؛ فرهنگ‌سازی استفاده بیشتر از حمل و نقل عمومی به جای تکیه بیش از حد به خودروی سواری بخصوص به صورت تک سرنشین از یکسو و اصلاح و توسعه معابر و حمل‌ونقل عمومی از سوی دیگر، دو کلید اصلی گشودن گره‌های ترافیکی در قم است که به نوبه خود با گره‌ها و اما و اگرهایی روبروست. هماهنگی بین دستگاهی و بودجه نیز مزید بر علت است.

همگان اذعان دارند که کابوس ترافیک در قم، بعنوان یک کلان شهر سیاسی زیارتی با محوریت ایام و مناسبت های خاص، یک معضل پیچیده و چند بعدی است که به همین دلیل نیز نیازمند راهکارهای جامع و بلندمدت است و در کنار ورود و نظارت مدیریت کلان استان، به همکاری همه دستگاه‌های مسئول، مشارکت شهروندان و تغییر رویکرد در برنامه‌ریزی شهری، نیاز دارد.