«گلدان‌های زیست‌تخریب‌پذیر» تولید خلاقانه از ضایعات نخل!

به گزارش خبرگزاری آباجان به نقل از تسنیم از سراوان، شهرستان مرزی سراوان واقع در منطقه بلوچستان در جنوب استان سیستان و بلوچستان با جغرافیای خاص و ظرفیت‌های کشاورزی فراوان خود، به یکی از مراکز اصلی تولید خرما در کشور تبدیل شده است.

این شهرستان که اغلب جمعیت آن را کشاورزان تولید کننده خرما تشکیل می‌دهند، به دلیل تولید خرماهای مرغوب و با کیفیت، از جایگاه ویژه‌ای در بازار خرمای ایران برخوردار است.

خرماهای مضافتی و ربی این منطقه، از نظر طعم و کیفیت یکی از بهترین‌ها در کشور به شمار می‌روند. اما جدا از این محصول اصلی، درخت خرما و تمام قسمت‌های آن، از جمله برگ‌ها، ساقه و هسته، کاربردهای متعددی در صنعت و کشاورزی دارند که اخیراً در سراوان به شکلی نوآورانه مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.

سراوان، خرما و کاربردهای متعدد نخل

درخت خرما نه تنها به عنوان یک منبع غذایی غنی و باارزش برای انسان شناخته می‌شود، بلکه به دلیل داشتن ویژگی‌های خاص، کاربردهای بسیاری در صنایع مختلف دارد. خرما خود به عنوان یک میوه پرفایده، سرشار از ویتامین‌ها، مواد معدنی، قند طبیعی و فیبر است که به عنوان یک منبع انرژی طبیعی در بسیاری از رژیم‌های غذایی مردم منطقه و حتی جهان مصرف می‌شود. این درخت که به طور متوسط در هر سال می‌تواند بین ۲۲ تا ۱۴۰ کیلوگرم خرما تولید کند، به جز میوه‌اش، از سایر اجزا نیز بهره‌برداری‌های فراوانی می‌شود.

به‌ویژه در شهرستان سراوان که کشاورزان آن بیشتر به تولید خرما مشغول هستند، از برگ‌ها و ساقه درخت خرما برای تولید صنایع دستی محلی مانند سبدهای حصیری، کپرها و حتی طناب‌هایی که در گرده‌افشانی درختان خرما استفاده می‌شود، بهره‌برداری می‌شود. این درخت، که به عنوان نمادی از استقامت و مردانگی در فرهنگ بلوچ‌ها شناخته می‌شود، در واقع یک درخت چندمنظوره است که هم برای انسان و هم برای محیط‌زیست و صنعت بسیار ارزشمند است.

استفاده بهینه از ضایعات نخل در سراوان

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشاورزان سراوانی در کنار تولید خرما اما ضایعاتی است که از هرس درخت خرما باقی می‌ماند. شاخ و برگ‌هایی که به طور معمول در نخلستان‌ها رها می‌شوند، هم به‌دلیل حجم بالای خود و هم به‌دلیل آتش‌سوزی‌هایی که در فصول خشک می‌توانند خسارات جبران‌ناپذیری به باغات خرما وارد کنند، یکی از دغدغه‌های اصلی کشاورزان این منطقه بوده است.

یکی از کشاورزان سراوانی در این خصوص در گفت‌وگو با آباجان به نقل از تسنیم اظهار داشت: «هر درخت خرما به طور متوسط در هر بار هرس بین ۳۰ تا ۵۰ کیلوگرم برگ خشک تولید می‌کند که در صورت عدم مدیریت، می‌تواند منجر به آتش‌سوزی‌های گسترده شود.»

در سال‌های اخیر اما با بهره‌گیری از دستگاه‌های خاص و تکنیک‌های جدید، کشاورزان این منطقه توانسته‌اند از این ضایعات استفاده بهینه کنند. طبق گفته این کشاورز، شاخ و برگ‌های هرس‌ شده با استفاده از دستگاه‌های مخصوص خرد شده و به همراه دیگر ضایعات خرما، به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار می‌گیرند. این راهکار نه تنها از هدررفت این ضایعات جلوگیری کرده، بلکه موجب کاهش هزینه‌های خوراک دام شده است. همچنین با تولید مکمل‌های غذایی دام از این ضایعات، کشاورزان قادر هستند تا جیره دامی ارزان‌تر و با کیفیت‌تر تهیه کنند.

این اقدام به لحاظ اقتصادی بسیار مقرون به‌صرفه است؛ چرا که با توجه به افزایش قیمت نهاده‌های دامی، این مکمل‌های غذایی می‌توانند با یک‌سوم قیمت دیگر خوراک‌های دامی به فروش برسند. این امر، علاوه بر حمایت از دامداران محلی، به بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان سراوان کمک زیادی کرده است.

اشتغال‌زایی و تأثیرات اقتصادی

یکی از نکات برجسته در این طرح، ایجاد اشتغال برای جوانان بومی سراوان است. به گفته این کشاورز، «در مرحله اول، چهار نفر به طور مستقیم در این مجموعه مشغول به کار شده‌اند و در آینده نزدیک، پنج نفر دیگر به این تیم افزوده می‌شوند.» این تغییرات به ویژه در منطقه‌ای مانند سراوان که مشکلات بیکاری و کمبود فرصت‌های شغلی یکی از چالش‌های اصلی به شمار می‌آید، می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد. علاوه بر آن، جمع‌آوری ضایعات و شاخ و برگ‌های خرما از نخلستان‌ها، یک فرصت شغلی برای افرادی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در فرآیند تولید مکمل‌های غذایی دام و محصولات دیگر دخالت دارند.

به‌ویژه در مناطقی که به‌دلیل شرایط جغرافیایی و اقتصادی، بیکاری یکی از مهم‌ترین معضلات است، این طرح‌های نوآورانه به حل بسیاری از مشکلات اجتماعی و اقتصادی کمک کرده است. در این راستا، بسیاری از کشاورزان و افراد بومی سراوان به‌طور مستقیم در فرآیند جمع‌آوری و پردازش ضایعات نخل مشارکت می‌کنند و در نهایت از طریق این همکاری‌های جمعی، علاوه بر تأمین نیازهای بازار، اشتغالزایی و بهبود معیشت در سطح منطقه محقق می‌شود.

نقش دانشگاه و نوآوری‌های فناورانه

در کنار اقدامات کشاورزان و دامداران، دانشگاه سراوان نیز با همکاری اداره ترویج کشاورزی در راستای بهره‌برداری از ضایعات درخت خرما، گام‌های بزرگی برداشته است. ایده‌هایی همچون تولید گلدان‌های زیست‌تخریب‌پذیر از ضایعات نخل، یکی از ابتکارات برجسته این دانشگاه است. این گلدان‌ها که از مواد طبیعی و ضایعات درخت خرما ساخته می‌شوند، علاوه بر اینکه به‌طور طبیعی جذب خاک می‌شوند، می‌توانند به عنوان بستر کشت گیاهان مختلف مورد استفاده قرار گیرند.

فرهاد ذوالفقاری، مسئول هسته فناور نخل و زندگی دانشگاه سراوان، در این باره به خبر نگار آباجان به نقل از تسنیم توضیح داد که این گلدان‌ها می‌توانند به عنوان بستری مناسب برای کشت نهال‌ها، درختچه‌ها و حتی گلخانه‌ها استفاده شوند. به گفته وی، این گلدان‌ها علاوه بر خاصیت زیست‌تخریب‌پذیری، قابلیت کنترل تبخیر آب و حفظ رطوبت خاک را دارند، که این ویژگی به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران، مانند سراوان، اهمیت زیادی دارد. این گلدان‌ها در واقع به‌عنوان یک ابزار کشاورزی نوین در راستای بهبود کیفیت خاک و رشد بهتر گیاهان طراحی شده‌اند.

این پروژه که در مرحله اول در سطح دانشگاه سراوان به عنوان یک طرح نوآورانه در حوزه کشاورزی معرفی شد، اکنون به مرحله کشوری رسیده است و به‌عنوان یکی از طرح‌های برگزیده در دومین رویداد فناورانه کشاورزی دانش‌بنیان، در حال پیشرفت است. این طرح به‌ویژه برای کشاورزان محصولات استوایی مانند موز و نارگیل نیز کاربرد دارد و می‌تواند به‌عنوان یک راهکار کشاورزی پایدار در مناطق خشک و کم‌آب مورد استفاده قرار گیرد.

چشم‌انداز آینده و توسعه پایدار

با توجه به اینکه این پروژه‌ها در حال حاضر در مرحله آزمایشی و نوآورانه قرار دارند، اگر حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری‌های لازم از طرف دولت، بخش خصوصی و نهادهای ذی‌ربط فراهم شود، می‌توان امیدوار بود که این طرح‌ها به‌زودی به سطح تجاری برسند و در سطح کشوری به‌عنوان یک الگوی موفق در کشاورزی پایدار و استفاده بهینه از منابع طبیعی مورد استفاده قرار گیرند.

در صورتی که این ایده‌ها در سطح وسیع‌تری پیاده‌سازی شوند، می‌توانند به حل مشکلات متعددی مانند کم‌آبی، بیکاری، و هدررفت منابع کشاورزی در سراوان و حتی سایر مناطق مشابه کمک کنند. علاوه بر این، با استفاده از ضایعات نخل و خرما در صنایع مختلف، می‌توان اشتغال و تولید اقتصادی را در سطح منطقه به طور چشمگیری افزایش داد و به بهبود معیشت مردم محلی کمک کرد.

انتهای پیام/