“تجربه‌های آفریقایی‌ها در نجات یوزپلنگ‌”؛ الگویی برای ایران

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آباجان به نقل از تسنیم، یوزپلنگ آفریقایی (Acinonyx jubatus) یکی از سریع‌ترین حیوانات روی زمین است که می‌تواند در عرض چند ثانیه به سرعتی بالغ بر ۱۱۲ کیلومتر در ساعت برسد. این حیوان از خانواده گربه‌سانان است و بدنی باریک، پاهایی بلند، و دمی بلند و متعادل دارد که برای سرعت و مانور در تعقیب شکار طراحی شده است.

یوزپلنگ آفریقایی معمولاً رنگ بدن زرد مایل به طلایی با خال‌های سیاه دارد و خطوط سیاه روی صورت آن از چشم‌ها به پایین کشیده شده است که به آن‌ها “خطوط اشک” می‌گویند. این خطوط به کاهش بازتاب نور خورشید کمک کرده و دید بهتری در شکار فراهم می‌کنند.

شباهت‌ها و تفاوت‌ها با یوزپلنگ آسیایی

یوزپلنگ آسیایی (Acinonyx jubatus venaticus) و یوزپلنگ آفریقایی از نظر ظاهری شباهت‌های بسیاری دارند، اما تفاوت‌هایی نیز میان آن‌ها وجود دارد. یوزپلنگ آسیایی جثه‌ای کوچک‌تر دارد و یال‌های کوتاهی روی شانه‌هایش دیده می‌شود. همچنین رنگ بدن یوزپلنگ آسیایی کمی روشن‌تر از نوع آفریقایی است و خال‌های آن کوچک‌تر و پراکنده‌تر هستند.

از نظر زیستگاه، یوزپلنگ آسیایی عمدتاً در مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی زندگی می‌کند، در حالی که یوزپلنگ آفریقایی در علفزارها و ساواناهای باز یافت می‌شود.

جمعیت یوزپلنگ آفریقایی و توزیع جغرافیایی

جمعیت یوزپلنگ آفریقایی در دهه‌های اخیر به دلیل تهدیداتی مانند شکار غیرقانونی، تخریب زیستگاه، و تعارض با انسان کاهش چشمگیری داشته است. در حال حاضر بر اساس آمار IUCN در سال ۲۰۲۲، حدود ۷۰۰۰ یوزپلنگ آفریقایی در حیات وحش باقی مانده است که در کشورهای مختلف آفریقایی از جمله نامیبیا، بوتسوانا، آفریقای جنوبی، و کنیا یافت می‌شوند.

نامیبیا به‌عنوان “پایتخت یوزپلنگ جهان” شناخته می‌شود و میزبان بزرگ‌ترین جمعیت یوزپلنگ‌های وحشی است.

تجربه کشورهای آفریقایی در احیای نسل یوزپلنگ

کشورهای آفریقایی تلاش‌های گسترده‌ای برای احیای نسل یوزپلنگ‌ها انجام داده‌اند. این اقدامات شامل موارد زیر بوده است:

حفاظت از زیستگاه‌ها و افزایش پوشش گیاهی: برخی از کشورها مانند آفریقای جنوبی با توسعه مناطق حفاظت شده و پارک‌های ملی، تلاش کردند تا زیستگاه‌های یوزپلنگ را حفظ کنند. این مناطق شامل ممانعت از تغییرات اقلیمی و بهره‌برداری‌های کشاورزی و توسعه شهری بودند.

به عنوان مثال پارک ملی کروگر در آفریقای جنوبی، که به عنوان یک منطقه حفاظت‌شده بزرگ شناخته می‌شود، یکی از بهترین مکان‌ها برای یوزهای آفریقایی است.

برنامه‌های تکثیر در اسارت: تکثیر یوزها در اسارت یکی دیگر از روش‌های مؤثر در احیای نسل این گونه در برخی کشورهای آفریقایی بوده است. این برنامه‌ها تلاش کردند تا نسل یوزهای در معرض خطر را در محیط‌های کنترل‌شده نگهداری کرده و سپس به طبیعت بازگردانند.

به عنوان مثال در کنیا، برنامه‌هایی برای تکثیر یوزهای موجود در اسارت در حال انجام است که به موفقیت‌هایی در افزایش جمعیت یوزها منجر شده‌اند.

کنترل شکار غیرمجاز: در آفریقا، کنترل و مقابله با شکار غیرمجاز یکی از اولویت‌های اصلی است. افزایش حضور گشت‌های حفاظتی و تجهیز پارک‌ها به دوربین‌های تله‌ای برای رصد فعالیت‌های غیرقانونی از جمله اقدامات صورت‌گرفته در این زمینه است.

در تانزانیا، گشت‌های حفاظتی منظم در پارک‌های ملی مانند “سرنگتی” برای جلوگیری از شکار یوزهای آفریقایی صورت می‌گیرد.

در نتیجه این اقدامات، جمعیت یوزهای آفریقایی در برخی مناطق بهبود یافته است. به طور مثال، در آفریقای جنوبی، جمعیت یوزها از حدود ۱۰۰ نفر در دهه ۱۹۹۰ به بیش از ۳۰۰ نفر در دهه‌های اخیر افزایش یافته است. در کنیا، جمعیت یوزهای موجود در مناطق حفاظت‌شده افزایش چشمگیری داشته و به حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ یوز در برخی پارک‌های ملی می‌رسد. همچنین جمعیت یوزپلنگ در نامیبیا طی دو دهه اخیر روند افزایشی داشته است.

منبع:

IUCN Red List of Threatened Species

WWF (برنامه‌های حفاظت یوز در آفریقا)

امکان استفاده از این تجربیات در ایران

ایران یکی از معدود زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی است که جمعیت آن به‌شدت در خطر انقراض قرار دارد. تخمین زده می‌شود که کمتر از ۳۰ یوزپلنگ آسیایی در ایران باقی مانده باشد که عمدتاً در مناطق حفاظت‌شده خارتوران، میاندشت، و پارک ملی کویر زندگی می‌کنند. تجربیات کشورهای آفریقایی می‌تواند در برنامه‌های احیای نسل یوزپلنگ‌ها در ایران مورد استفاده قرار گیرد:

ایجاد مناطق حفاظت‌شده جدید: تعیین زیستگاه‌های بیشتر و حفاظت از آن‌ها می‌تواند تأثیر مثبتی در افزایش جمعیت یوزپلنگ‌های آسیایی داشته باشد.

آموزش جوامع محلی: آگاهی‌رسانی به جوامع محلی در مورد اهمیت یوزپلنگ‌ها و ترویج شیوه‌های همزیستی مسالمت‌آمیز، می‌تواند از تعارضات انسان و حیوان بکاهد.

برنامه‌های پرورش در اسارت: پرورش یوزپلنگ‌ها در مراکز تخصصی و بازگشت تدریجی آن‌ها به طبیعت می‌تواند بخشی از استراتژی احیای نسل باشد.

تقویت همکاری بین‌المللی: استفاده از کمک‌های علمی و مالی سازمان‌های جهانی، به‌ویژه در زمینه تکنولوژی‌های جدید برای نظارت بر جمعیت یوزپلنگ‌ها، ضروری است.

یوزپلنگ‌ها به‌عنوان نمادی از حیات وحش ارزشمند جهانی نیازمند تلاش‌های همه‌جانبه برای بقا هستند. تجربیات کشورهای آفریقایی نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی مناسب، همکاری‌های بین‌المللی، و مشارکت جوامع محلی می‌توان نسل این گونه‌های در خطر انقراض را احیا کرد. ایران نیز می‌تواند با الهام گرفتن از این تجربیات، آینده‌ای روشن‌تر برای یوزپلنگ آسیایی رقم بزند.

انتهای پیام/