چرا نوجوانان ایرانی دلبسته اینستاگرام هستند؟

ششمین همایش سواد فضای مجازی با محوریت «فضای مجازی و فرهنگ در عصر هوش مصنوعی» امروز دوشنبه، ۱۷ دی‌ماه در باغ زیبا برگزار شد. در این همایش اساتید و صاحب نظران ارتباطات و مدیریت رسانه در ۵ پنل تخصصی با ارائه ۲۵ مقاله منتخب به بررسی چالش‌ها، راهکارها و تجربیات ایران و جهان در حوزه سواد فضای مجازی پرداختند.

دکتر «داوود نعمتی‌انارکی» استاد ارتباطات دانشگاه صدا و سیما در این همایش به موضوع «فضای مجازی و تاثیرات انباشتی بر نوجوانان» پرداخت و با اشاره به اینکه تمرکز من در این مقاله روی اینستاگرام بوده است، گفت: تلاش کردم با مطالعه ۲۷ مقاله انگلیسی و ۹ مقاله فارسی و بر مبنای تحلیلی و مصاحبه با ۱۴ نفر که در نهایت نقاط اشتراک آن را درآوردم و با طرح ۳ سوال اصلی متن خود را ارائه دهم.

استاد ارتباطات: رسانه‌های اجتماعی از ابزاری ارتباطی بـه سکوی تأثیرگذاری اجتماعی تبدیل شده‌اند

وی در مقدمه بحث خود توضیح داد: معتقدم خانواده‌های ایرانی کنترل چندانی رو نوجوانان خود در فضای مجازی ندارند و اینکه بچه‌های آنها چه منابعی و چه خوارکی در فضای مجازی دریافت و دنبال می‌کنند. معتقدم خانواده‌ها باید آموزش ببینند چرا که تاثیرات تدریجی آنچه از فضای مجازی دریافت می‌کنند در نهایت روی رفتار آنها که هویتشان در حال شکل گیری است تاثیرات فراوانی خواهد گذاشت.

نعمتی انارکی افزود: اثرات محتوای رسـانه‌ای از طریق تکرار و به مرور زمان پدید می آید. اثرات به جـای آنکه به صورت ناگهانی یا فوری رخ دهند، تدریجی و پیوسته خواهند بود و معموﻻ در طول هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها درذهن و رفتار مخاطبان نهادینه می شوند. این اثرات می‌توانند در شکل گیری نگرش‌ها، باورها، ارزش‌ها و حتـی رفتارهـای مخاطبان نقش مهمی ایفا کنند.

استاد ارتباطات دانشگاه صداوسیما ادامه داد: بر اساس مطالعات اخیر رسانه‌های اجتماعی از ابزاری صرفا ارتبـاطی بـه سکویی بـرای تأثیرگذاری اجتماعی تبدیل شده‌اند. کاربران اکنون از این فضـاها بـرای ایجـاد جنبش‌های اجتماعی، تقویت آگاهی عمومی و تأثیرگذاری بر سیاست استفاده می‌کنند، در واقع پلتفرم‌ها صرفا ابزارهای فنی ارتبـاطی کـه تعامل کاربران را شکل می‌دهند، نیستند، بلکه ترکیبی از تکنولـوژی، اقتصاد، اجتماع و فرهنگ هستند و ضمن آنکه تعاملات بین کـاربران را سازمان دهی می کنند، فرآیندهای عملکرد خود را بـر اسـاس داده محوری، کاﻻسازی وانتخاب شکل می‌دهند.

نعمتی‌انارکی ۳سوال مطرح شده در این پژوهش را این‌طور مطرح کرد که نخست چرا نوجوانان تاثیر رسانه‌های اجتماعی را مثبـت ارزیـابی می کنند؟ دوم اینکه اثرات انباشتی محتـوای اینستاگرام بر نوجوانان چیست؟ و پرسش سوم راهبردهای استفاده سالم از رسانه‌های اجتمـاعی بـرای نوجوانان چه می‌تواند باشد؟

وی درباره علت جذابیت‌های فضای مجازی و علل شیفتگی نوجوانان به آن ۷ مورد را ذکر کرد و توضیح داد: ١- ایجاد هویت و رضامندی ٢- سرگرمی پرکردن اوقات فراغت وتفریح ٣- بروز خلاقیت ۴- افشای آنلاین ٥- دریافت پاداش‌های و احساس تعلق اجتماعی ٦- همگام شدن، ٧- نمایش زندگی روزمره به شیوه بصری از جمله علل شیفتگی نوجوانان به فضای مجازی است.

این استاد دانشگاه درباره یافته‌های تحقیق خود به برخی گزاره‌های تشریحی اشاره کرد و توضیح داد: شبکه‌های اجتماعی می توانند فرصتی برای ارتباط با دوستان و آشنایان و تقویت روابط اجتماعی فراهم کند، نوجوانان از فضای مجازی می توانند برای یادگیری مهارت‌های جدید و به روز بودن در زمینه‌های مختلف استفاده کنند، استفاده صحیح از شبکه‌های اجتماعی باعث افزایش اعتماد به نفس با دریافت تأیید و بازخورد مثبت از دیگران می‌شود، این رسانه‌ها می‌توانند بیان آزادانه افکار و احساسات را برای نوجوانان فراهم کنند، نوجوانان از رسانه‌های اجتماعی برای تفریح و سرگرمی می‌کنند و استرس خود را کاهش می‌دهند.

نعمتی انارکی درباره یافته‌های تحقیق در حوزه گزاره‌های محوری نیز به موضوعاتی چون شبکه‌های اجتماعی ابزار تقویت ارتباطات هستند، فضای مجازی منبع یادگیری و رشد هستند، شبکه‌های اجتماعی بستری برای تقویت اعتماد به نفس‌اند، رسانه‌های اجتماعی فضای آزادی بیان را فراهم می کنند، رسانه‌های اجتماعی به بهبود حال روحی نوجوانان کمک می کنند، اشاره کرد.

وی در توضیح گزاره‌های مفهومی نیز به موارد چون تقویت روابط اجتماعی، فرصت یادگیری و توسعه مهارت، افزایش اعتماد به نفس، امکان بیان آزادانه، کاهش استرس و افزایش سرگرمی اشاره کرد.

پژوهشگر رسانه: هوش مصنوعی در عین ظرفیت‌ها خطراتی هم دارد

در ادامه این نشست «محمد رزمجو» پژوهشگر رسانه به ارائه موضوع «ظرفیت ها و چالش های استفاده از هوش مصنوعی در پژوهش های علمی» پرداخت که البته مقاله آنها به طور مشترک توسط دکتر «علی‌اکبر رزمجو» و «محمد رزمجو» نوشته شده است.

وی در مقدمه این نشست با اشاره به اینکه در این پژوهش به منظور دستیابی به منابع و ارزیابی و بررسی داده ها، از روش کتابخانه‌ای استفاده شده است. توضیح داد: در تعریف تکنولوژی می‌توان گفت که کلیه دانش ها، فرآیندها، ابزارها، روش‌ها و سیستم های به کار رفته در ساخت محصولات و ارائه خدمات است و در تعریف هوش مصنوعی نیز می توان گفت که یکی از شاخه های اصلی علوم کامپیوتر است که برای تجزیه و تحلیل داده های پیچیده و استخراج روابط معنادار در مجموعه داده ها و بهبود توانایی تصمیم گیری در علوم مختلف استفاده می شود.

این پژوهشگر رسانه مهمترین ظرفیت های پژوهش خود را افزایش بهره وری و تسریع فرآیندها، بهبود کیفیت نگارش علمی و ساختاردهی پیشنهادهای پژوهشی، تسهیل پژوهش‌های میان رشته‌ای و تحلیل داده های پیچیده و افزایش دسترسی به منابع آموزشی و پژوهشی عنوان کرد.

رزمجو ادامه داد: چالش‌های مهم در این بخش نیز به ترتیب سوگیری در داده‌های آموزشی و خروجی‌ها، کاهش تفکر انتقادی و خلاقیت پژوهشگران، مسائل اخلاقی و نقض حریم خصوصی، عدم اطمینان به دقت و صحت نتایج تولید شده و تهدید تمامیت علمی و افزایش امکان تقلب عنوان کرد.

وی با اشاره به ۴ نتیجه این پژوهش به پذیرش خطرات هوش مصنوعی در عین قبول ظرفیت ها اشاره کرد و ادامه داد: همچنین ۳ مورد دیگر پیشگیری از یکسانی نتایج به سبب سرعت بالای هوش مصنوعی، هوش مصنوعی به عنوان دستیار پژوهش و نه پژوهشگر و ایجاد چارچوب های اخلاقی و نظارتی و آموزش استفاده مسئولانه از هوش مصنوعی است.