طرح مردمی کاشت درخت؛ سهم زاگرس از سرسبزی

به گزارش خبرنگار آباجان به نقل از ایرنا، بر اساس تعهدات بین‌المللی، هر کشوری به همان اندازه که کربن تولید می‌کند باید ترسیب یا جذب کربن داشته باشد و یکی از بهترین راهکارها برای این منظور، درختکاری است.

کنوانسیون‌های متعدد محیط زیستی در پی تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی از جمله کنوانسیون تغییر اقلیم، کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی و کنوانسیون تنوع زیستی در دنیا، تشکیل شده و این کنوانسیون‌ها تصمیم گرفته‌اند تا سال ۲۰۳۰ میزان تولید کربن و گازهای گلخانه‌ای را به صفر برسانند و از این رو، کاشت یک تریلیون درخت تا سال ۲۰۳۰ هدفگذاری شده است.

این طرح از ۱۱ آذر سال گذشته در کشور به صورت رسمی آغاز شد و در همین زمینه کردستان هم به عنوان یکی از استانهای زاگرس نشین، نقش ویژه ای در تحقق این طرح دارد.

سالانه در دنیا حدود ۱۵ میلیارد درخت از دست می‌رود و تخریب جنگل‌ها، عواقب و معضلات محیط زیستی بسیاری از جمله فرسایش خاک، آلودگی آب و خاک، پدیده ریزگرد، بروز بلایای طبیعی و تولید سالانه ۳۶ میلیارد تن گازهای گلخانه‌ای را در پی داشته است و منجر به گرم شدن زمین و به خطر افتادن امنیت غذایی می‌شود.

به دلیل آنکه بخش مهمی از کشور ما در کمربند خشک و نیمه‌خشک واقع شده، بنابراین دارای اکوسیستم حساس‌تری است و این موضوع وظیفه همگان را در حفظ جنگل‌ها سنگین‌تر می‌کند.

بسیاری از کشورها در راستای تعهدات بین‌المللی در بخش درختکاری فعال شده‌اند به طوری که چین به عنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کربن، کاشت ۷۰ میلیارد اصله درخت در سرزمین خود را هدفگذاری کرده و بیشتر آن را محقق کرده است.

همسایگان ایران مانند ترکیه ۴.۵ میلیارد اصله درخت در قالب کمپین “تنفس برای آینده” کاشته است و قصد دارد ۶.۵ میلیارد اصله درخت دیگر را تا سال ۲۰۳۰ بکارد.

پاکستان کاشت ۱۰ میلیارد اصله درخت را تا سال ۲۰۳۰ برنامه‌ریزی کرده و افغانستان در حال کاشت یک میلیارد اصله درخت است.

ایران با داشتن صنایع پرکربن بر اساس آمار سال ۲۰۲۰ رتبه هفتم تولید کننده کربن و رتبه ۴۲ تا ۴۵ ترسیب کربن را دارد و فاصله این ۲ باید کم شود؛ در کشور ما نیز، طرح مردمی کاشت یک میلیارد اصله درخت برای چهار سال برنامه‌ریزی شده است.

محورها و محدودیتهای نهضت ملی کاشت درخت

“طرح کاشت ۱۲ میلیون درخت در چهار بخش برای مدت چهار سال (شروع از سال ۱۴۰۲) در کردستان در اراضی مستعد اجرا خواهد شد”.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان این را گفت و افزود: احیا و غنی سازی و توسعه جنگل، کنترل گسترش بیابانها، طوفانهای شن و کانونهای ریزگرد، توسعه زراعت چوب و فضای سبز شهری و حاشیه شهرها، محورهای این طرح را تشکیل می دهد.

بهزاد شریفی‌پور با اشاره به محدودیت‌های طرح شامل کمبود آب، انتخاب گونه مناسب، انتخاب روش کاشت و تیمار مناسب آبیاری، نگهداری و حفاظت از جنگل‌کاری، ادامه داد: از جمله فرصتهای آن می توان به علاقه مردم، فرهنگ زیست محیطی و منابع طبیعی غنی در مناطق مختلف استان، وجود عرصه های مناسب برای احیا و توسعه جنگل و وجود گونه های بومی مناسب برای مناطق مختلف اشاره کرد.

توان تولید نهال

“صنوبر از گونه هایی است که هم مردم از کاشت آن استقبال می کنند و هم اینکه یکی از گونه های ارزشمند اقتصادی است”.

این را معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان گفت و ادامه داد: در سه نهالستان تحت مدیریت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان واقع در سنندج و مریوان، نهال‌های مورد نیاز در حال تولید است و گونه قالبی که تولید می‌کنیم، صنوبر است که در قالب طرح توسعه زراعت چوب در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد.

حمید غیاث الدین ادامه داد: از سال گذشته تاکنون ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار اصله نهال در نهالستانهای استان تولید و در سطح هفت و ۲۶۹ هکتار غرس شده است.

از سال گذشته تاکنون ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار اصله نهال در نهالستانهای استان کردستان تولید و در سطح هفت و ۲۶۹ هکتار غرس شده است.

وی با بیان اینکه یک میلیون و ۵۰۰ هزار اصله از این نهال‌ها در قالب زراعت چوب، از گونه‌های اقتصادی درختکاری، مورد استفاده قرار گرفت، افزود: محصولات این بخش در صنایع سلولزی مورد استفاده قرار می‌گیرد و اینگونه فشار از روی جنگل‌های طبیعی استان کاهش می‌یابد.

وی با بیان اینکه در اجرای طرح مردمی یک میلیارد درخت عرصه‌ای به مساحت حدود ۴۰۰ هکتار در سنندج از سال گذشته آغاز شد، افزود: مقرر است این عرصه در پارک جنگلبان واقع در صلوات آباد سنندج به ۷۰۰ هکتار افزایش پیدا کند.

آبیدر دوم در قالب نهضت ملی کاشت درخت

“با هدف توسعه فضای سبز و افزایش سرانه آن این منطقه انتخاب شده که بتوانیم آبیدر دومی را برای سنندج در این منطقه داشته باشیم”.

این هم وعده ای بود که معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان داد و درباره اجرای طرح در دیگر شهرستان های استان، اظهار کرد: در دیگر شهرستان‌های استان هم با توجه به تولید گونه صنوبر بیشتر تولیدات ما به سمت زراعت چوب رفته است ولی هرجا که ظرفیت کاشت نهال در قالب توسعه جنگل را داشته باشد مورد حمایت قرار خواهد گرفت.

مردمی بودن، چالش یا فرصت؟

غیاث‌الدین عقیده دارد یکی از مشکلات این طرح، مردمی بودن آن است.

وی گفت: انتظار داریم تمامی دستگاه‌های اجرایی مرتبط، مردم و صنایع و حتی معادن پای کار بیایند و در عمل به مسئولیت‌های اجتماعی خود در کاشت نهال و مراقبت و نگهداری از آن همکاری کنند.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان گفت: شهرداری‌ها کمربند سبز حاشیه شهرها را به استناد قوانین بالادستی قانون هوای پاک باید انجام دهند که متاسفانه برخی دستگاه‌های اجرایی در این زمینه کم کاری‌هایی دارند.

شهرداری‌ها کمربند سبز حاشیه شهرها را به استناد قوانین بالادستی قانون هوای پاک باید انجام دهند که متاسفانه برخی دستگاه‌های اجرایی در این زمینه کم کاری‌هایی دارند.

سهم هر ایرانی سه نهال

“آلودگی‌های زیست محیطی در نیمه دوم سال و بروز ریزگردها را در نیمه اول سال شاهد هستیم که اگر توسعه فضای سبز و درختکاری انجام شود، یکی از اثرات مثبت آن کاهش اثرات زیست محیطی آلودگی هوا است”.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان با بیان این مطلب ادامه داد: همانگونه که رهبر معظم انقلاب در مراسم درختکاری سال گذشته اعلام کردند اگر هر ایرانی اقدام به کاشت سه نهال بکند طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت طی چهار سال قطعاً عملیاتی خواهد شد.

غیاث الدین ادامه داد: با توجه به این تکلیف شرعی که رهبر معظم انقلاب تعیین کرده‌اند سهم هر ایرانی از محل کاشت یک میلیارد درخت سه نهال است که انتظار می‌رود مردم استان در این زمینه پیشتاز باشند.

زراعت چوب یاریگر طرح مردمی کاشت درخت

یکی از دغدغه های منتقدان این طرح این است که آیا می شود این یک میلیارد درخت را در کشور کاشت و آب مورد نیاز را تامین کرد و اصولا چه کسانی می‌خواهند در این طرح مشارکت کنند؟

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان در پاسخ به این دغدغه اظهار کرد: برای رفع این دغدغه، به سمت گونه زارعت چوب رو آوردیم که رقم تعهد شده آن ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار اصله نهال است و خواهان و متقاضی دارد.

وی افزود: همچنین طرح استعدادیابی زراعت چوب را در سطح استان توسط همکاران مرکز تحقیقات تهیه کردیم که به تایید مراجع علمی رسیده است و پشتوانه علمی آن را داریم.

شریفی پور گفت: از سه میلیون کاشت نهال سهم کردستان، ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار اصله نهال زارعت چوب است که در حاشیه رودخانه‌ها و اراضی مستثنیات اشخاص کشت می شود.

از سه میلیون کاشت نهال سهم کردستان، ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار اصله نهال زارعت چوب است که در حاشیه رودخانه‌ها و اراضی مستثنیات اشخاص کشت می شود.

وی ادامه داد: جهاد کشاورزی هم عرصه چهار هکتاری کنار نهالستان گریزه سنندج دارد که برای تولید نهال تعهد داده شده، به مدت چهار سال در اختیار منابع طبیعی گذاشته است و از سویی مرکز تحقیقات هم عرصه بسیار خوبی در کنار نهالستان گریزه دارد و قول مساعد داده در صورت نیاز از آنها کمک بگیریم و شاید از تولید سه میلیون نهال فراتر برویم.

نگهداری برای سبز شدن…

مهمتر از کاشت درخت، نگهداری آن برای سبز شدن است، برای این منظور چه باید کرد؟

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان تاکید دارد که مهمترین دغدغه ما نگهداری نهال است و به همین خاطر تاکید ما این است کسی که در کاشت نهال مشارکت می‌کند باید کننده کار باشد، مثلا شهرداری‌ها هر تعداد نهال بخواهند به آنها می‌دهیم چون امکانات تامین آب و نگهداری از درخت را دارند.

شریفی پور افزود: حتی یک نهال که در خانه‌ای کاشت می‌شود، رصد خواهیم کرد و باید نقطه کاشت را به ما اطلاع دهند و در سامانه ثبت و راستی آزمایی شود.

وی گفت: نهالی که امسال کشت شود، سال آینده رصد می‌شود که آیا به ثمر نشسته یا خیر و برای این کار از کارشناسان از جمله بخش خصوصی در بحث توزیع و نظارت بر کاشت نهال استفاده می‌شود.

نهالی که امسال کشت شود، سال آینده رصد می‌شود که آیا به ثمر نشسته یا خیر و برای این کار از کارشناسان از جمله بخش خصوصی در بحث توزیع و نظارت بر کاشت نهال استفاده می‌شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان ادامه داد: در هر شهرستان یک کارشناس جذب شده است که در بحث تولید، توزیع و کشت نظارت می‌کنند.

“در طول ۴۴ ساله گذشته، هرسال در هفته منابع طبیعی نهال توزیع و کاشت می‌شود که اگر سالی ۲۰۰ هزار اصله نهال کشت می‌شد، الان کردستان باید گلستان می‌شد”.

این را هم شریفی پور اظهار کرد و گفت: به هرحال با همکاری شهرداری دست به کار شدیم و عرصه هایی را شناسایی کردیم که امکان آبیاری داشته باشد و متولی دارد و در این طرح از ظرفیت پادگان ها و دانشگاه‌ها استفاده می کنیم، چراکه هم امکانات لازم و هم نیروی زیادی دارند و در کنار آن گونه‌هایی انتخاب کردیم که نیاز کمی به آب دارند و در کوتاه مدت رشد می‌کنند.

وی افزود: اولویت بوستان‌های روستایی است که از طریق مدیرکل امور روستایی با دهیاری ها مکاتبه و عرصه‌ها شناسایی شده است، ضمن اینکه با همکاری بنیاد مسکن، زمین‌هایی را به عنوان بوستان روستایی در اختیار دهیاری‌ها قرار می‌دهیم که نهال در آن کاشت و نگهداری شود.

احیای مناطق تخریبی و سوخته با طرح مردمی

این طرح می تواند جایگزین مناسبی برای احیای جنگلهای سوخته باشد؟

شریفی‌پور در این باره گفت: قطعا یکی از اهداف این طرح، احیای جنگل‌ها و مناطق سوخته و تخریب شده و توسعه گونه‌های فصای سبز در داخل شهرها است.

وی افزود: وقتی مسائل اقتصادی پیش می آید فشار به منابع طبیعی وارد می شود و نمی توان جلوی تخریب را گرفت و نیاز به فرهنگ سازی است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان تاکید کرد: یکی از اهداف طرح کاشت سه میلیون نهال، اشاعه فرهنگ مراقبت از درخت است، به این معنا که روستایی جنگل‌نشین به اهمیت بلوط نسبت به ذغال پی ببرد و اینکه جنگل چقدر در تولید آب و اکسیژن موثر است.

یکی از اهداف طرح کاشت سه میلیون نهال، اشاعه فرهنگ مراقبت از درخت است، به این معنا که روستایی جنگل‌نشین به اهمیت بلوط نسبت به ذغال پی ببرد و اینکه جنگل چقدر در تولید آب و اکسیژن موثر است.

وی اظهار کرد: مراقبت از جنگل نیاز به نظارت دارد که بدون نیرو امکان آن نیست و یکی از معضلات منابع طبیعی کمبود نیرو و راننده است که متولی ۷۵ تا ۸۰ درصد سطح اراضی ملی کردستان منابع طبیعی است و با ۳۳ نیروی یگان حفاظت، مدیریت می‌شود.

وابستگان به درخت

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان هم گفت:‏ درختان نقشه بسزایی در محیط زیست دارند و از ارکان اصلی طبیعت و زیستگاه مناسبی برای حفاظت از حیات وحش به شمار می‌روند و نقش مهمی در احیای تنوع زیستی دارند.

حیدر ویسی ادامه داد: زندگی بسیاری از گونه‌های جانوری کاملاً وابسته به درخت است از خزندگان و پرندگان و پستانداران تا گونه سنجاب ایرانی که در جنگل‌های غرب استان، زندگی می کنند، وابستگی کاملی به درخت دارند.

وی ادامه داد: در تولید اکسیژن هم ۶۰ درصد اکسیژن مورد استفاده انسان‌ها توسط درختان تولید می‌شود و درخت در تعدیل آب و هوا و جذب آب و بارندگی‌هایی ایجاد شده و نیز مهار سیلاب درختان نقش مهمی دارد.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست کردستان گفت:‏ درختان در تصفیه و تامین آب زیرزمینی و نیز تامین آبخوان‌های زیرزمین درختان نقش اولیه را ایفا می‌کنند و در جلوگیری از آلودگی شهری و نیز کاهش گرد و خاک و جذب آلاینده‌های زیست محیطی درختان با برگ‌های سبز و پهن خود نقش خاصی دارند و این آلاینده‌ها را تبدیل به اکسیژن پاک کرده و در ترسیب کربن هم بسیار تاثیرگذار هستند.

ویسی تاکید کرد: با اجرای درست و موفق طرح کاشت سه میلیون اصله نهال در سال در کردستان باید از گونه‌های بومی که سازگار با محیط زیست استان استفاده کرد و در مناطقی که تخریب صورت گرفته است درختان بیشتر در آنجا کاشت شود تا طبیعت احیا شود.

وی یادآور شد: درختان تاثیر بسزایی در حفظ خاک جلوگیری از فرسایش خاک و تامین آبخوان‌های زیرزمینی دارند و همچنین می‌توانیم از درختان صنعتی مانند درخت بنه که صمغ آن در مصارف صنعتی استفاده بسیاری دارد، کاشت کرد تا یاریگر اقتصاد مردمی بود.

برای حفظ زاگرس ناچاریم

مردم کردستان عاشق درخت و طبیعت هستند ولی برای پیشبرد اهداف نهضت ملی کاشت درخت باید گفت که ناچاریم!

از مساحت ۲ میلیون و ۹۳۷ هزار هکتاری استان کردستان، بیش از ۶۰ درصد آن شامل یک میلیون و ۵۸۷ هزار هکتار آن را مراتع و جنگل تشکیل می دهد؛ در مجموع ۶۷ هزار خانوار روستایی استان بهره بردار بخش مراتع هستند و بهره برداران کردستانی ۶.۵ درصد علوفه کشور را تولید می کنند.