راستی‌آزمایی یک ادعا: پیوند اجزای چشم اعدامیان ایرانی به بیماران لبنانی!

به گزارش پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا، در این فایل صوتی که در فضای مجازی منتشر شده، صدای یک زن روی تصاویر بیمارستانی پخش می‌شود. این زن که مدعی است پرستار بیمارستان چشم پزشکی نور در تهران است، ادعا می‌کند شاهد ورود زندانیان اعدامی به این بیمارستان بوده که شبانه بر چشم آنها اعمال جراحی انجام می‌شود و صبح از بیمارستان خارج می‌شوند و «اجزای چشم» زندانیان اعدامی در این بیمارستان جدا شده و به بیماران چشمی آسیب دیده پیجرها در لبنان پیوند می‌شود.

این فایل صوتی خیلی زود در فضای مجازی به صورت گسترده منتشر شده و بازتاب زیادی در بین مردم داشته است؛ اما باید دید تا چه حد اطلاعات و ادعاهای بیان شده در این فایل صوتی درست است و چطور می‌توان این ادعا را راستی‌آزمایی کرد؟

واکاوی ادعا با اصول رسانه‌ای

بررسی فایل صوتی منتشرشده نشان می دهد فرد گوینده خودش را معرفی نمی‌کند و به این ترتیب منبع خبر نامشخص است. به همین علت امکان اثبات ادعای فرد گوینده وجود ندارد و ممکن است هر فرد عادی و معمولی بدون هیچ اطلاعی چنین ادعایی را در یک فایل صوتی مطرح کرده و به راحتی در فضای مجازی منتشر کند. به خصوص اینکه فردِ مدعی، هیچ سند و مدرکی دال بر اینکه پرسنل بیمارستان است یا سند و مدرکی که ادعای او را اثبات کند، ارائه نکرده است.

از طرف دیگر لحن بیان این زن در فایل صوتی نشان می‌دهد از روی یک متن از پیش نوشته شده مطالب را بیان می‌کند؛ سپس خطاب به ادمین گروه تلگرامی که آن هم نامشخص است، می‌گوید: «من از روی انسانیت به شما روی آورده‌ام که شما آن را نشرش بدهید و مردم ایران بدونند که چه بر سر جوونان ایران می‌آورند».

بررسی این ادعا و راستی‌آزمایی آن به دو صورت ممکن است؛ راه اول مشخص بودن منبع خبر و به قول کارشناسان حوزه ارتباطات وجود «منبع سفید»، مشخص و شناسنامه‌دار و پیگیری صحت خبر از منبع آن است و با توجه به نامشخص بودن منبع و به نوعی وجود منبع سیاه و نامشخص، امکان پیگیری صحت خبر از منبع آن وجود ندارد و هر کسی می‌تواند بدون سند و مدرک و شواهد عینی چنین ادعایی را مطرح کند و در فضای مجازی نشر بدهد.

بررسی از منظر منابع و اطلاعات پزشکی

راه‌حل دوم، مراجعه به منابع پزشکی و پیگیری از منابع آگاه یا مراجع شناسنامه‌دار در حوزه سلامت است که بتوانند در مورد این ادعا و امکان‌پذیر بودن آن توضیح دهند. یکی از منابع، مسئولان خود بیمارستان نور هستند که باید دید نظر آنها درباره این ادعا چیست؟

«دکتر علی هداوندخانی، فوق تخصص قرنیه چشم» شاغل در این بیمارستان با انتشار ویدئویی درباره این خبر توضیحاتی ارائه کرده و گفته: این خبر اساسا کذب و ساختگی است و افرادی با جعل روایت‌های نادرست ادعاهایی را مطرح کرده‌اند که نه حقیقت دارد و نه از نظر علمی امکان‌پذیر است.

او گفته: گاهی مشاهده می‌کنیم برخی افراد در فضای مجازی موضوعات علمی، اعتبار مراکز تخصصی و نهایتا اعتماد مردم به مراکز پزشکی را بازیچه اهداف سیاسی قرار می‌دهند و با جعل روایت‌های نادرست، مردم را در مقوله مهم سلامت دچار سردرگمی می‌کنند. متاسفانه این افراد بدون اینکه با فرآیندِ علمیِ پیوند قرنیه چشم آشنایی داشته باشند، با اغراض مشخص ادعاهایی را مطرح کرده‌اند که نه حقیقت دارد و نه از نظر علمی امکان انجام آن وجود دارد.

به گفته دکتر هداوندخانی، اساسا برداشت بافت چشم از یک انسان فوت‌شده و پیوند آن به یک انسان زنده، صرفا توسط پزشکی قانونی و با رضایت اولیای متوفی انجام می‌شود. قرنیه فردی که از دنیا رفته تحویل «بانک چشم» می‌شود تا برای پیوند قرنیه بیماران نیازمند در نوبت استفاده شود.

وی افزود: ماهانه صدها بیمار بین‌المللی به‌ویژه از کشورهای عرب‌زبان به بیمارستان چشم پزشکی نور می‌آیند تا از خدمات درمانی آن استفاده کنند. بیماران لبنانی هم جزء این افراد بوده‌اند که جراحی‌هایی روی آنها صورت گرفته است، ضمن اینکه، در سال گذشته هیچ پیوند قرنیه‌ای روی بیماران لبنانی در بیمارستان نور انجام نشده است.

به جز قرنیه هیچ جزء دیگری از چشم پیوند نمی‌شود

هداوندخانی همچنین به پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا گفت: معلوم است فردی که چنین ادعایی را مطرح کرده، نه تنها پرستار نیست، بلکه هیچ نوع اطلاعاتی در حوزه سلامت هم ندارد. زیرا نمی‌داند به جز قرنیه هیچ جزء دیگری از چشم پیوند نمی‌شود در حالی که می‌گوید «اجزاء چشم زندانیان را در می‌آورند» و به بیماران آسیب دیده پیجر لبنانی پیوند می‌زنند.

وی افزود: البته مسئولان بیمارستان نور در این مورد به پلیس فتا شکایت کرده‌اند و پیگیری‌های قانونی برای پیدا کردن منبع خبر که احتمالا خارج از کشور است، ادامه دارد. نکته جالب دیگر اینکه چطور یک پرستار شاغل در بیمارستان چشم پزشکی نور که قاعدتا باید در اتاق عمل این بیمارستان کار کند تا چنین اطلاعاتی داشته باشد، بدون تغییر صدای خودش در فضای مجازی چنین فایلی منتشر می‌کند و ترسی از عواقب پیگیری ندارد؛ معلوم است که چنین فردی به هیچ وجه جزء کارکنان بیمارستان نیست و کاملا دروغ می‌گوید.

پیوند قرنیه از فرد زنده در کشور قابل انجام نیست

دکتر هداوندخانی افزود: پیوند قرنیه در ایران یکی از اعمال جراحی موفق است و سالانه بیش از ۶ هزار عمل پیوند قرنیه موفق در کشور انجام می‌شود که همگی تحت نظارت پزشکی قانونی و با استفاده از قرنیه افراد فوت شده انجام می‌شود و از اساس پیوند قرنیه از فرد زنده در کشور قابل انجام نیست.

دکتر ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان داخلی ایران نیز به عنوان یک فرد مطلع و بی‌طرف در این مورد به خبرنگار آباجان به نقل از ایرنا گفت: چنین ادعایی کاملا مردود است. مردم به هیچ وجه چنین شایعاتی را باور نکنند زیرا این مطالب کاملا ساختگی بوده و به قصد تخریب افراد و مراکز درمانی خاص طراحی شده است.

وی افزود: شایعاتی که در این فایل صوتی منتشرشده از ریشه و اساس «خراب» و ساختگی بوده و معلوم است که با قصد و غرض می‌خواهند یک بیمارستان معروف در تهران را که فعالیت قانونی دارد خراب کنند؛ مشخص است پشت این فایل صوتی مقاصد سیاسی و خرابکاری در کشور قرار دارد و می‌خواهند ذهن مردم را منحرف کنند. با شناختی که من از ساختار پزشکی ایران دارم، چنین کاری که قرنیه را از افراد زنده بگیرند و به بیماران خارجی پیوند بزنند، به هیچ وجه شدنی نیست.

جمع‌بندی

همان‌گونه که بررسی‌های پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا نشان می‌دهد، هیچ سند و مدرکی برای ادعای مطرح شده مبنی بر پیوند قرنیه از زندانیان در بیمارستان نور وجود ندارد، ضمن اینکه ادعاهای این فرد به لحاظ علمی نیز اشکالات متعددی دارد. از اساس پیوند کل چشم اکنون امکان‌پذیر نیست و تنها پیوند قرنیه افراد با اجازه و بعد از مرگ آنها انجام می‌شود که این مورد هم برای بیماران لبنانی در بیمارستان نور رخ نداده است. با این حساب روشن است که شایعه مطرح شده صحت ندارد.