مجله خبری آباجان
نوشته های مشابه
خبرگزاری آباجان به نقل از تسنیم، لرستان: در تاریخ فرهنگ و هنر ایران، مداحی به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم در انتقال مفاهیم دینی، مذهبی و اجتماعی همواره جایگاه ویژه‌ای داشته است.
این هنر که پیوندی عمیق به موسیقی مذهبی و شعائر دینی ایرانیان دارد، به‌ویژه در ایام محرم و عزاداری‌های حضرت امام اباعبدالله الحسین(ع)، در قالب نوحه‌خوانی و مرثیه‌سرایی به اوج خود می‌رسد.
مداحی نه‌تنها یک سنت مذهبی، بلکه یک بخش جدانشدنی از فرهنگ عامه و هویت دینی ایرانیان به‌شمار می‌رود. این هنر در سال‌های اخیر با تطوراتی در لحن، شعر، نوع اجرا و به‌کارگیری ادبیات بومی مواجه شده‌است.
.
تنوع گویشی در مداحی نه‌تنها به غنای فرهنگی این هنر افزوده، بلکه در ارتباط با قومیت‌ها، در خلق آثار خاص تأثیرگذار بوده‌است. گویش لری، به‌عنوان یکی از گویش‌های کهن و اصیل ایرانی، در مداحی‌های حماسی و مذهبی، حضور پررنگی دارد.
نمونه‌ای برجسته استفاده از این گویش در مداحی، اجرای مهدی ترکاشوند، در دیدار با مقام معظم رهبری است. این اجرا که برای نخستین‌بار در یک تریبون مهم طنین‌انداز شد، یادآور انتقال میراث فرهنگی لرستان در قالب مداحی و مرثیه‌خوانی است.
مهدی ترکاشوند، در گفت‌وگو با خبرگزاری آباجان به نقل از تسنیم از دغدغه‌ها، و موفقیت‌های این تجربه خاص سخن گفته و به بررسی تأثیرات مثبت و معنوی این رویداد در زندگی شخصی و حرفهای خود پرداخته است. این گفت‌وگو با ترکاشوند، ما را به عمق یک تجربه می‌برد که در آن، لری نمادی از فرهنگ غنی و تاریخ کهن یک قوم است.
آباجان به نقل از تسنیم: احساس آغازین شما از مداحی در دیدار با مقام معظم رهبری چگونه بود و این مسئولیت چه‌تأثیری روی شما گذاشت؟
سه ماه قبل از دیدار به من زنگ زدند و گفتند که قرار است در روز ولادت حضرت صدیقه طاهره علیها السّلام در محضر مقام معظم رهبری اجرا داشته باشم. این خبر برای هر مداحی که در ایران فعالیت می‌کند، یک افتخار بزرگ است. مداحی و ذوق و شوق‌داشتن یک طرف این قضیه است و پیاده‌سازی محتوا و اجرای آن، یک مرحله بسیار سخت‌تر است. من خوشحال بودم که بعد از ۲۸ سال فعالیت در عرصه مداحی، فرصتی پیدا کرده‌ام که کارم را در محضر مقام معظم رهبری ارائه کنم و لبخند رضای ایشان را ببینم.
آباجان به نقل از تسنیم: چرا تصمیم گرفتید مداحی خود را به‌گویش لری اجرا کنید؟
در ابتدا ما را مخیّر کردند که زبان اجرای مداحی را خودمان انتخاب کنیم. من زادگاهم لرستان است؛ به این زبان تعلق دارم و تصمیم گرفتم که مداحی به‌زبان لری اجرا شود. در طول ۴۳ سال دیدار با مقام معظم رهبری، هیچ مداحی از قوم لر با گویش لری اجرا نکرده بود. حضور مداح‌های آذری‌زبان در دیدار با ایشان یک رویه است، اما این اجرای نخستین‌بار برای من بسیار دشوار بود. هدف ما این بود که درخشش اقوام مختلف کشور را نمایش دهیم، به‌ویژه قوم لر که یکی از اقوام با جلوه‌ای بسیار خوب در کشور است. قوم لر در جنگ تحمیلی نقش بزرگی داشت، اما گویش لری هیچ‌گاه در این‌گونه مجالس، مورد توجه قرار نگرفته بود.
در حین کار، وقتی وسعت نغمات لری و زیبایی شعرها را دیدم و فرازوفرودهای حماسی این گویش را بررسی کردم، فهمیدم که ما باید این گویش را به‌درستی معرفی کنیم. نغمه‌های لری بعد از انقلاب و در دوران جنگ، بسیار زیبا و حماسی بودند. این اصالت و غیرت که در زبان لری نهفته است، باید به مردم نشان داده شود. ۱۱استان لرنشین در کشور داریم، اما این قوم همیشه مظلوم واقع شده‌اند. این مظلومیت، غیوربودن، اصالت، ولایت‌مداری، شهیدپروری، و دلیری مادران لر، باید به لری بیان شود.
تسنیم: در اجرای مداحی با زبان لری نگرانی‌هایی در مورد درک آن توسط مخاطبانی که با این زبان آشنایی ندارند، داشته‌اید؟
این اولین بار بود که کسی از قوم لر به چنین تریبونی می‌رفت. این فکر در ذهن ما بود که اگر نتوانیم به‌درستی نغمه‌ها را اجرا کنیم، ممکن است نه‌تنها به نفع قوم لر نباشد، بلکه وجهه این قوم را خدشه‌دار کند. این دغدغه‌ها نه‌تنها به‌خاطر لری، بلکه به‌دلیل حساسیت بالای این مراسم و حجم بالای مخاطبان بود. اما بعد از بررسی دقیق نغمات، شعرها و رشادت‌های این قوم در دوران جنگ تحمیلی، کار راحت‌تر شد و فهمیدیم که گویش لری این قابلیت را دارد که حرفهای بزرگی بزند و همگان از آن استقبال کنند.
آباجان به نقل از تسنیم: چرا نغمۀ «دایه، دایه وقت جنگه» را برای اجرا برگزیدید؟
لرستان سرآمد دستگاه ماهور در کشور است. سه گوشه از ماهور را برای اجرا انتخاب کردم و تصمیم گرفتم که از نغمات اصیل لری استفاده کنم؛ نغمه‌هایی که علاوه‌بر حفظ وزانت آیینی و حماسی، شوروشوق و غم جنگ تحمیلی را نیز در خود جای داده باشد. در جلسه‌ای که برگزار شد، گفته شد که حضرت آقا علاقه‌مند به «دایه دایه» هستند، اما نمی‌شد همان نغمه را به‌همان سبک دوباره اجرا کرد. در اجرای خود می‌خواستم بگویم که گفتمان انقلاب اسلامی از دفاع مقدس شکل گرفته‌است و به دفاع از قدس رسیده‌است و این گفتمان در «دایه دایه، وقت جنگه، جنگ آخر وا تفنگه» عیان شد. این مصراع سپس به زبان ساده و شیوایی که همه بتوانند درک کنند، به «زمین بی‌اسرائیل، چنی قشنگه» منتهی شد. این حرف ساده، اما عمیق، باعث شد که در حسینیه شوروهیجان ایجاد شود. برخی گریه می‌کردند، برخی دست می‌زدند و برخی فریاد می‌زدند. چرا؟ چون ما توانستیم با این نغمه، پیام خود را به گوش مردم برسانیم و تأثیرگذار باشیم.
من خودم از اینکه در بعضی مواقع گویش ما به طنز گرفته می‌شود، گلایه دارم. ما انقلاب کردیم تا حماسه‌ای بزرگ را با همین زبان به‌نمایش بگذاریم. در همان لحظه‌ای که این نغمه را خواندیم، حتی از خارج از کشور پیام‌هایی دریافت کردیم که گفته بودند با شنیدن این نغمه گریه کرده‌اند.
آباجان به نقل از تسنیم: این اجرا سرودۀ کدام شاعر است؟
آقای حامد احمدی از خرم‌آباد، این شعر را در مدت یک‌روز نوشت. بعد از آن، با کمک حاج‌اکبر شیخی، از اساتید بزرگ نغمه و شعر، این اثر تکمیل و به‌شکلی بسیار زیبا تنظیم شد.
آباجان به نقل از تسنیم: کدام بخش از اجرا و دیدار برای خودتان بیشتر برجسته و تأثیرگذارتربود؟
بیشترین علاقه من به این مصراع از نغمه است: «زمین بی‌اسرائیل، چنی قشنگه». این مصراع که ساده، اما عمیق است، به‌سرعت در دل مردم نشست و در فضای مجازی نیز واکنش‌های زیادی داشت. لحظات قبل از اجرا، نگرانی زیادی داشتم. در این شرایط یکی از دوستان (مهدی رسولی)، به من توصیه کرد که به صورت حضرت آقا نگاه کنم تا آرامش پیدا کنم. وقتی به صورت ایشان نگاه کردم، آرامش پیدا کردم و بهترین لحظه برای من همان لحظه‌ای بود که لبخند ملیح حضرت آقا را دیدم، این لحظه برای من یکی از زیباترین لحظات زندگی‌ام بود.
آباجان به نقل از تسنیم: بعد از اجرای مداحی به‌گویش لری در حضور مقام معظم رهبری، چه‌بازخوردی از ایشان دریافت کردید؟
پس از اتمام اجرا برای دست‌بوسی خدمت ایشان رفتم و با لبخند استقبال کردند. قرار بود ترجمۀ اثر به دست رهبری برسد، اما ظاهراً فرصت نشده بود، اما حضرت آقا با محبت گفتند؛ “کار شما بسیار زیبا بود”. ایشان پس از اجرای من، انگشتر خود را به من هدیه دادند.
آباجان به نقل از تسنیم: واکنش مداحان به اجرای شما با گویش لری چگونه بود و آیا احساس می‌کنید این اجرا تأثیری در شناساندن بیشتر زبان و فرهنگ لرستان به مردم دیگر مناطق کشور داشت؟
بسیاری از اساتید بزرگ مداحی کشور از اجرای من تعریف کردند. حاج مرتضی طاهری، حاج حسین هوشیار، حاج محمود کریمی، حاج محمدرضا طاهری، آقای بنی فاطمه، آقا مهدی رسولی و آقای میثم مطیعی همگی محبت کردند و پس از اجرا از کارم تعریف کردند. این برای من بسیار ارزشمند بود که بزرگان مداحی کشور چنین نظر مثبتی به کارم داشتند.
واکنش لرهای حاضر در حسینیه بسیار احساسی بود. برخی گریه می‌کردند، برخی دست می‌زدند و برخی دیگر فریاد می‌زدند. این واکنش‌ها نشان‌دهنده احساس غرور و شور بود. برای من این واکنش‌ها بسیار دلگرم‌کننده بود و احساس افتخار، سربلندی و وجاهت به من بخشید. پیام‌های زیادی هم از لرهای مقیم خارج از کشور دریافت کردم. برخی می‌گفتند که از شدّت اشتیاق گریه کرده‌اند. این واکنش‌ها برای من ستایش‌انگیز بود.
آباجان به نقل از تسنیم: واکنش رسانه‌های خارج از کشور پس از اجرا در دیدار با مقام معظم رهبری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
وقتی رسانه‌هایی مانند بی‌بی‌سی و اینترنشنال شروع به واکنش نشان‌دادن کردند، فهمیدم کار ما به هدف خود رسیده‌است، این نشان می‌دهد که ما کاری انجام داده‌ایم که دشمن را نگران کرده‌است. وقتی آن‌ها شروع به واکنش می‌کنند، یعنی کار ما مؤثر و درست بوده‌است.
آباجان به نقل از تسنیم: چگونه می‌توان تعابیر اجتماعی و سیاسی را در مداحی‌ها مطرح کرد؟
امام حسین علیه‌السلام در سال ۶۱ هجری با خون خود پیام بزرگی به بشریت داد. این پیام همچنان جاری است و گفتمان سیدالشهدا همچنان زنده است. لازم است که ما هم این مفاهیم را در مداحی‌ها و هم در اشعار، به‌خوبی منتقل کنیم. این مفاهیم فقط محدود به ذکر گنبد و حرم نیست، بلکه باید درون‌مایه‌های فکری و اجتماعی نیز گنجانده شود. حضرت آقا میدان عملیات جدیدی برای ما ترسیم کرده‌اند که طبق آن باید رابطۀ حبی خود را به‌درستی و به‌صورت دوطرفه تعیین کنیم.
برخی حضرت امام موسی‌بن جعفر علیهما السّلام را در روضه‌ها به‌عنوان یک امام مظلوم که در گوشه زندان است معرفی می‌کنند، اما حقیقت این است که امام موسی کاظم امام مبارزی بودند که در هشتاد روستا می‌رفتند، ولایت را تبیین می‌کردند و بصیرت می‌افزودند. این امام، امام حرکت و اقدام بود که تمام دشمنان لشکر به لشکر دنبال او بودند تا او را دستگیر کنند.
من همیشه برایم جای سؤال است؛ چرا امام حسین علیه السّلام اهل‌بیت خود را به میدان جنگ آورد؟ آیا این حرکت یک حرکت سیاسی نیست؟ حضرت امام خمینی(ره) فرمودند «سیاست ما عین دیانت است». به این معنا است که دین و سیاست در هم تنیده‌اند. اگر امام سیاست‌مدار است، پس در آن سیاست، باید دین به‌طور کامل و درستی مطرح باشد. ما سیاست‌زدگی را قبول نداریم.
سیاست ما، سیاست انقلاب است، سیاست اهل‌بیت است و سیاستی است که ما به آن ایمان داریم. سیاستی که در جهت پیشبرد گفتمان تمدن نوین اسلامی است و می‌گوید که ما باید خون بدهیم تا این گفتمان به ظهور برسد. این همان اسلام سیاسی است که حضرت امام خمینی (ره) در پی آن بود.
برخی‌ها می‌خواهند اسلام را تحریف کنند، اما اسلام واقعی همان اسلامی است که امام خمینی معرفی کرده‌اند. این اسلام، اسلامی است که هم دنیای ما را می‌سازد و هم آخرت ما را. ما باید بدانیم که اگر حضرت امام خمینی نبود، انقلاب اسلامی به این شکل که امروز هست، نمی‌بود.
آباجان به نقل از تسنیم: مداحی را از چه سنی آغاز کرده‌اید؟
من از سن ۱۰ سالگی مداحی را شروع و در مجموعه مسجد نخی رشد کرده‌ام، جایی که اساتید بزرگی در آن فعالیت می‌کردند. حاج آقای سلحشور، آقای میرزا محمدی و آقای طاهری از جمله کسانی بودند که کمک‌های بسیاری به من کردند. من بسیار مدیون این افراد هستم. ۲۸ سال است که زندگی من حول مداحی می‌چرخد.
آباجان به نقل از تسنیم: تحصیلات دانشگاهی شما چگونه بر نگاه شما به مداحی و تأثیرات اجتماعی آن تأثیر گذاشته است؟
در ابتدا مهندسی برق قدرت خواندم و در رشته جامعه‌شناسی دین تحصیلاتم را ادامه دادم. مقاله‌ای دربارۀ بررسی تاریخ ۲۶۰ ساله عزاداری نوشته‌ام که بازخورد خوبی داشت. کارمند دانشگاه آیت‌الله بروجردی هستم و سه فرزند با نام‌های حسن، حسین و عباس دارم.
آباجان به نقل از تسنیم: تماشای فیلم و یا ورزش چه‌جایگاهی در زندگی شما دارد؟
من از گذشته علاقه‌مند به ورزش بوده‌ام و حتی در رشته‌های رزمی نیز فعالیت داشته‌ام. مطالعه برای من اهمیت ویژه‌ای دارد و بیشتر به گفتمان انقلاب اسلامی و موضوعات اخلاقی علاقه دارم. به‌دلیل مشغله‌هایی که دارم، زمان زیادی برای تماشای فیلم یا سریال ندارم، اما علاقه زیادی به سریال‌هایی مانند «گاندو» دارم.
آباجان به نقل از تسنیم: چگونه دستگاه‌های آوازی ایرانی می‌تواند بر جریان مداحی تأثیرگذار باشد؟
مداحی در شیعه به‌ویژه در برابر جریان کفر، یک رسانۀ منحصربهفرد است. این رسانه، چندین وجه دارد. یکی از این وجوه، صدای خوش و صداسازی است. ما برای اینکه صدای خوبی داشته باشیم و نغمه‌های خوب اجرا کنیم، باید به دستگاه‌های اصیل آوازی ایرانی مسلط باشیم. به نظر من، مداح باید به قرائت‌ها گوش دهد و مقام‌های مصری و ایرانی را بشنود. این نغمات روح‌بخش هستند. در قرائت قرآن باید نغمه‌ای که با محتوا همخوانی داشته باشد را انتخاب کنیم. برای مثال، برای اجرا با درون‌مایۀ غم، باید از نغمه‌هایی مانند «سه‌گاه» استفاده کنیم. برای خواندن با ریتم شاد «ماهور» را باید انتخاب کنیم، و اگر می‌خواهیم حماسی بخوانیم باید از «چهارگاه» و در حزن نیز از «شور» و «دشتی» باید بهره ببریم.
آباجان به نقل از تسنیم: آیا در سبک مداحی لری می‌توان از نغمه‌های مختلف برای ایجاد تنوع احساسی و معنوی در مراسم‌های مذهبی استفاده کرد؟
در لرستان، نغمه‌های خاصی داریم که بخشی از اصالت فرهنگی ما هستند. یکی از این نغمه‌ها، شاد و ماهور است و دیگری «گوشه لری» که بسیار حزن‌آور است. البته هدف این نیست که همه گوشه‌ها را یاد بگیریم، اما استفاده از نغمه‌های لری در مداحی یک ویژگی خاص است که در این منطقه رشد کرده‌است. من به‌عنوان یک مداح از نغمه‌های لری که از دیرباز در فرهنگ ما بوده استفاده می‌کنم.
آباجان به نقل از تسنیم: مداحی برای شما یک رسالت است و یا جنبه‌های درآمدی آن را نیز مدنظر دارید؟
اگر به درآمد توجه کنیم، سطح مداحی را پایین آورده‌ایم. من نمی‌توانم کاری که هدف آن هدایتگری است را تقلیل دهم. در تاریخ برای هدایتگری، این همه شهید داده‌ایم و نمی‌توانم این جریان را نادیده بگیرم. مداحی در اصل یک هنر قدسی است و از این جهت به کار انبیا شباهت دارد. این هنر برای هدایتگری است و نباید به جنبه‌های مالی یا سطحی آن پرداخته شود.
در مورد هدیه‌گرفتن و صله نیز باید بگویم که این مسئله یک بحث جداگانه دارد و قابل‌قیاس نیست. از نظر من، قیمت‌گذاری بر مداحی‌ها به‌هیچ‌وجه صحیح نیست. در نجف شاعری شعری برای امیرالمؤمنین علیه‌السلام سرود و حضرت امیر در عالم مکاشفه به او گفت: همه دنیا ارزش یک صله برای این شعر را ندارد. قیمت اشعار ما را خداوند تعیین کرده‌است.
آباجان به نقل از تسنیم: اجراهای کدام‌یک از مداحان برجستۀ کشور را دنبال می‌کنید؟
من ارادت زیادی به تمام اساتید دارم. ارتباط صمیمی و ویژه‌ای با مهدی رسولی دارم و او را در قله مداحی می‌بینم. من شاگرد آقای سلحشور و آقای میرزا محمدی بوده‌ام. ارتباط نزدیکی با آقای نریمانی دارم و او را یکی از بهترین‌ها می‌دانم. در لرستان نیز کارهای بسیاری از خوانندگان برجسته وجود دارد که همگی صدای خوش دارند و دارای اجراهای قوی‌ای هستند. من به همۀ این‌ها ارادت دارم و با بسیاری از آن‌ها در ارتباط هستم.
آباجان به نقل از تسنیم: چه ویژگی‌هایی در مداحی لری وجود دارد که آن را از دیگر سبک‌های مداحی متمایز می‌کند؟
ویژگی خاص مداحی لری، در دو بعد حماسی و حزن‌انگیز نهفته است. بعد حماسی آن ساده، روان و شیوا است و به‌طور مستقیم به هدف می‌زند. بعد حزن‌انگیز نیز به‌شدت تأثیرگذار است. اگر تصویر یک مادری را در نظر بگیرید که بالای جنازه شهیدش مویه می‌کند، این مویه‌ها در لری بسیار خاص و منحصربهفرد هستند. چنین مویه‌هایی را در هیچ‌کجا نمی‌توانید پیدا کنید. اگر بتوانیم نغمه‌های لری را با اخلاص و توجه خاص بخوانیم، اثرگذاری عمیقی خواهد داشت و قطعاً در دل شنوندگان خواهد نشست.
آباجان به نقل از تسنیم: دغدغه‌های اجرای مداحی با گویش لری چیست؟
هنوز لری به اندازه زبان‌هایی مانند آذری در جامعه گسترده و فراگیر نشده‌است و در حوزه ادبیات لری کارهای زیادی نداشته‌ایم. حاج آقا منصور ارضی یکی از اجراهای با گویش لری‌ام را تماشا کرده بود. به من گفت که لری بسیار غنی است، چرا در این زمینه بیشتر کار نمی‌کنید؟ قلم‌به‌دست‌ها و نویسندگان باید ظرفیت‌های ادبیات بومی را بیشتر معرفی کنند.
آباجان به نقل از تسنیم: برای یک نوجوان که به‌تازگی وارد دنیای مداحی شده‌است، چه توصیه‌هایی دارید تا بتواند به‌صورت اصولی در این زمینه پیشرفت کند؟
من تاکنون به خودم اجازه نداده‌ام که کلاس‌های مداحی را برگزار کنم. اما اگر نوجوانی بخواهد شروع کند، توصیه من این است که اول باید نگاه چندوجهی به مداحی داشته باشد. نوجوانان معمولاً شوروشوق زیادی دارند و دوست دارند زودتر خود را در این عرصه نشان دهند. اما برای اینکه موفق شوند، باید اول هدف خود را مشخص کنند. مداحی یک مسیر طولانی است که نیاز به آموزش و کسب معرفت دارد. نوجوانان باید مطالعه کنند، از تجربیات دیگران بهره ببرند و خود را آماده کنند تا در این مسیر خطیر موفق شوند.
آباجان به نقل از تسنیم: آیا درصدد اجرای نغمه‌های لری با بازخورد گسترده‌ای مثل «سلام فرمانده»، هستید؟
چنین کارهایی برای گویش لری چالش‌برانگیز است، اما غیرممکن نیست. ما در تلاش هستیم این گویش را به یک سطح بین‌المللی برسانیم، البته این کار به‌راحتی انجام نمی‌شود و نیاز به تلاش‌های مستمر دارد، امیدوارم در آینده گویش لری بتواند به سطحی برسد که پیام‌های فرهنگی و ارزنده‌ای را به مردم جهان منتقل کند.
گفت‌وگو از مرتضی نامدارزاده و فاطمه نیازی
انتهای پیام/۶۴۴
