تحولات سوریه؛ کنشگری ایران و واقعیت‌های پیش رو

یکی از مسائل مهم، آن است که آیا نیروهای عمل کننده و حامیان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آنان موفق خواهند شد نظامی فراگیر و مورد قبول بین اقوام و گروهها ایجاد نمایند یا اینکه خدای ناخواسته تجربه افغانستان و لیبی در این کشور تکرار خواهد شد؟

جمهوری اسلامی ایران یکی از کشورهای ذی‌نفوذ و نزدیک کشور سوریه در سال‌های گذشته بوده و طبعا با شرایط پیش آمده نظاره گر تحولاتی است که در این حوزه در حال رخ دادن است.

نظر به اهمیت موضوع، ملاحظات و نظرات در قبال تحولات سوریه را به شرح زیر می‌توان مطرح نمود:

* کشور سوریه اهمیت بسیار راهبردی از نظر جغرافیایی و سیاسی همچون قرار گرفتن در مرز عربی، ترکی و شیعی، همجواری با رژیم صهیونیستی و لبنان و نقطه اتصال با آبهای مدیترانه و نقطه اتکای روسیه در مسائل خاورمیانه و همین طور نقش مهم آن در مقاومت در برابر موجود نامشروع اسرائیل دارد که روندهای آن بر منافع کشورهای منطقه و محیط پیرامونی تاثیر مستقیم دارد.

* ایران پس از خیزش‌های کشورهای عربی که در سال ۲۰۱۱ میلادی در سوریه با اقدامات گروههای سلفی و تکفیری و حمایت برخی کشورهای مختلف به صورت خشونت آمیزی نمایان شد، بر اساس درخواست رسمی دولت آن کشور وارد عمل گردید و توانست تمامیت ارضی آن را با همکاری روسیه، جنبش حزب الله و نیروهای محور مقاومت حفظ نماید. در این راستا ماموریت ایران نه حفظ یک شخص یا خاندان، بلکه صیانت از موجودیت و جلوگیری از پیدایش موجودیت‌های مورد حمایت قدرتها بود که می‌توانست تبعات منفی بسیاری ایجاد نمایند.

* متاسفانه برخی از کشورهای عربی و اسلامی در این زمینه نگاه قشری و سطحی به موضوع داشته و اقدام ایران را صرفا سیاسی و در تقابل با منافع خود دانستند. آنان نه تنها ارزش این اقدامات را ندانستند، بلکه حساسیت‌ها و هزینه‌های غیرضروری ایجاد کردند.

* با تغییر وضعیت در سوریه، درواقع مسئولیت بزرگی از دوش ایران برداشته شده و متوجه کشورهای منطقه گردیده است. در این راستا با توجه به راهبرد هدفمند آمریکا و غرب برای تضعیف کشورهای قدرتمند منطقه، باید دید آنها که تاکنون ایران را متهم به مسائلی چون فرقه‌گرایی می‌کردند، اکنون چه کارنامه‌ای از عملکرد خود ارائه خواهند نمود؟ فعلا تا اینجای کار که رژیم صهیونیستی تمام زیرساخت‌ها و بنیان‌های قدرت این کشور را از بین برده و دمشق تا سالهای متمادی نمی‌تواند از این وضعیت کمر راست کند. اکنون بحث این است که آیا وحدت سرزمینی این کشور با چشم طمعی که بسیاری به آن دارند حفظ خواهد شد؟

* برخلاف نگاه بدبینانه‌ای که ایران را متضرر کامل از تحولات می‌داند، باید کمی صبور بود و با آرامش و خلاقیت و ابتکار تحولات را پیگیری نمود. با شرایطی که از تکثر گروه‌ها در سوریه و امیال بازیگران بیرونی آن کشور وجود دارد، به تدریج بعد آسیب و تهدید این تحولات برای کشورها خصوصا حوزه پیرامونی نمایان خواهد شد. دیپلماسی ایرانی ضمن صبوری و اجازه دادن به آشکار شدن واقعیت‌ها، باید در این راستا طراحی و آمادگی خود را داشته باشد.

* تحولات جاری در راستای یک طراحی آمریکایی اسرائیلی است که نظم جدیدی را بر پایه تضعیف بنیان‌های ایستادگی و مقاومت و دفاع مشروع از منافع ملت‌های منطقه تعقیب می‌کند. در این سناریو، ایران نقش کانونی و محوری دارد و آماج دشمنی‌ها و بدخواهی‌هاست. در چنین وضعیتی هوشمندی و خلاقیت جامعه ایرانی اعم از نهادهای رسمی و تک تک شهروندان در داخل و خارج، ‌باید به میدان آید. واقعیت این است که ایران نه تنها در رابطه با مسائل منطقه هدف دشمنی‌هاست، بلکه توانمندی و اقتداری که ذاتا داراست نیز در معرض بدخواهی‌ها قرار دارد.

* به لطف الهی عناصر اقتدار ایران کم نیست و ما توانسته‌ایم در دهه‌های اخیر عناصر پیشرفت و بازدارندگی خوبی که لازمه صیانت از منافع کشور است را ایجاد نماییم که جای نگرانی از این بابت ندارد. نکته مهم در این مقطع آنجاست که عناصر تهدید را بشناسیم و پیرامون آنها اجماع‌سازی نماییم. اگر توان خود را صرف ساماندهی و ترمیم برخی نقاط آسیب نماییم، هم افزایی بالایی در کشور صورت گرفته و طراحی‌ها و نقشه‌های دشمنان کارایی خود را از دست خواهد داد.

* بدون تردید وضعیتی که در منطقه با آن مواجهیم، یک مقطع مهم و سرنوشت ساز برای تعیین نظمی است که در آینده جایگاه کشورها و از حمله ایران را تعیین خواهد کرد. در این زمینه باید دیپلماسی خود را با همسایگان و کشورهای منطقه و اضلاع قدرت در جهان که از سیاست تهاجمی غرب آگاهی دارند فعالتر کنیم. رفتار غرب با شرایطی که آمریکا در پیش خواهد گرفت، اگر مورد دقت و هوشمندی قرار نگیرد، منافع ملی همه کشورها و از جمله ایران را تحت تاثیر قرار خواهد داد و این همان نقطه هوشمندی است که هر ایرانی باید به آن توجه کافی داشته باشد.

در این زمینه باید توجه نماییم که منازعه جاری در منطقه غیر از بحث میدانی و عملیاتی دارای بعد رسانه‌ای و عملیات روانی جدی است. اکنون رقبای ما تلاش می‌کنند در موقعیتی که یافته اند در عملیات روانی و جنگ روایت‌ها که اهمیت بیشتر از صحنه واقعیت است پیروز شوند که باید مراقبت لازم را داشته و از آن غفلت ننماییم.

*تحلیلگر مسائل سیاسی و بین المللی