دفاع از حقوق اقلیت‌های ایران با یک ابزار جدید

«آرا شاوردیان» نماینده مسیحیان ارمنی تهران و شمال ایران، خانم «بهشید برخوردار» نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی، «علی رهبر» رییس خانه فرهنگ ترکمن و دیگر سخنرانان در مراسم افتتاحیه «مرکز پژوهشی حقوق اقلیت‌ها» درباره اقلیت‌ها و اقوام، و ترویج منطقه‌ای و جهانی الگوی همزیستی تاریخی و مسالمت‌آمیز ملت واحد ایران اظهاراتی داشتند.

شاوردیان: جامعه‌ای که حقوق اقلیت‌هایش را به رسمیت بشناسد، الگو خواهد شد

آرا شاوردیان ضمن تقدیر از فرصتی که برای سخنرانی برایش پیش آمده، گفت: افتتاح مرکز پژوهشی حقوق اقلیت‌ها و گرامیداشت روز جهانی حقوق بشر، این هم‌زمانی را باید به فال نیک گرفت، چراکه هر دو رخداد در محور عدالت و کرامت انسانی قرار دارند. روز جهانی حقوق بشر یادآور پذیرش سندی است که برای نخستین‌بار حقوق و آزادی‌های همه انسان‌ها را، فارغ از هرگونه تبعیض، به رسمیت شناخت. همچنین افتتاح مرکز پژوهشی حقوق اقلیت‌ها، نشان از تعهد جمهوری اسلامی ایران به تقویت گفتمان حقوق بشر و حمایت از اقلیت‌ها دارد. تاسیس این مرکز، بستری علمی و عملیاتی برای مطالعه و شناسایی چالش‌های حقوق اقلیت‌ها فراهم می‌کند.

نماینده مسیحیان ارمنی تهران و شمال ایران در ادامه به حقوق اقلیت‌ها پرداخت و اظهار داشت: این حقوق نه‌تنها یکی از ارکان اصلی حقوق بشر است، بلکه ابزاری برای تقویت همزیستی، کاهش تنش‌های اجتماعی و تحقق عدالت اجتماعی محسوب می‌شود. جامعه‌ای که حقوق اقلیت‌های خود را به رسمیت بشناسد، به الگویی برای دیگر کشورها تبدیل خواهد شد و از بسیاری از تنش‌های ناشی از تبعیض و نابرابری جلوگیری می‌کند. امیدوارم این مرکز با بهره‌گیری از ظرفیت علمی و تجربیات ملی، الگویی برای دیگر کشورها باشد و نقشی فعال در تقویت تعامل مسالمت‌آمیز میان ادیان و اقوام ایفا کند. این تلاش، نه تنها گامی در راستای تحقق حقوق بشر است، بلکه به پایداری صلح و همزیستی جهانی کمک خواهد کرد.

میرمحمد صادقی: بازگشت به کرامت انسانی راه جلوگیری از برتری‌جویی‌های قومی، مذهبی و نژادی است

میرحسین میرمحمد صادقی به سابقه نگاه به حقوق انسانی اشاره کرد و گفت: زمانی انسان‌ها نه به‌عنوان صاحبان حقوق، بلکه تنها به‌عنوان مکلفانی در برابر وظایفشان شناخته می‌شدند. این دیدگاه، حقوق و کرامت انسانی را به‌طور گسترده نادیده می‌گرفت، اما نقطه عطفی در تاریخ بشریت در ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ با تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر شکل گرفت؛ اعلامیه‌ای که بارقه‌ای از امید را برای تغییر این نگاه ایجاد کرد و انسان را به جای تکلیف‌مدار، به حق‌مدار بدل ساخت.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه افزود: در ایران، فصل سوم قانون اساسی صریحاً حقوق ملت را تعریف و حتی فراتر از اعلامیه جهانی حقوق بشر عمل کرده است. تحولات جهانی در حقوق بشر، از گسترش حقوق مدنی و سیاسی آغاز شد و بعدها حقوق اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی را شامل شد. در ادامه، حقوق جمعی و دفاع از کرامت انسانی در برابر سوءاستفاده از علم و تکنولوژی نیز به آن افزوده شد اما با وجود این پیشرفت‌ها، جهان همچنان شاهد تضادهای شدید در اجرای حقوق بشر است؛ تضادهایی که گاه تحت تأثیر روابط سیاسی و منافع بین‌المللی قرار می‌گیرند. در نهایت، بازگشت به اصل کرامت انسانی، آن‌گونه که در آیات الهی و قوانین بین‌المللی منعکس شده، تنها راه جلوگیری از تعصبات و برتری‌جویی‌های قومی، مذهبی و نژادی است. تنها در سایه این نگاه برابری‌طلبانه است که می‌توان جهانی عادلانه‌تر و انسانی‌تر ساخت.

نماینده زرتشتیان: منشور حقوق بشر کوروش، از مهم‌ترین اسناد تاریخی معرف حقوق بشر

خانم بهشید برخوردار با اشاره به مفهوم حقوق بشر بیان داشت: حقوق بشر مفهومی است که امروز در سطح جهانی شناخته شده است. این مفهوم به وضوح در اعلامیه جهانی حقوق بشر که در تاریخ ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد، تبیین گردید اما شایسته است بدانیم که تاریخ حقوق بشر به سال‌ها و قرن‌ها پیش بازمی‌گردد و ریشه‌های آن درتمدن‌های کهن‌تر نیز قابل مشاهده است. یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی که مفهوم حقوق بشر را به جهان معرفی کرد، منشور حقوق بشر کوروش کبیر است که در سال ۵۳۸ قبل از میلاد مسیح نوشته شد. این منشور از بزرگ‌ترین افتخارات تاریخ بشری است و به‌ویژه برای ما ایرانیان، یادآور آموزه‌هایی است که بر تبعیض‌زدایی، احترام به حقوق انسان‌ها و زندگی بدون تعصب تاکید دارد.

نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی در ادامه افزود: امروز، در دنیای مدرن، همچنان اهمیت شناخت و رعایت حقوق بشر موضوعی حیاتی است. به همین منظور، مراکز پژوهشی متعددی در تلاشند تا فرهنگ و اندیشه‌های ایرانی را به نسل‌های آینده معرفی کنند و بر لزوم ترویج مفاهیم انسانی تاکید کنند. برای ما ایرانیان، شناخت و درک صحیح از تاریخ و فرهنگ این سرزمین بسیار اهمیت دارد. ایران تنها یک کشور نیست؛ ایران پهناور و فرهنگی است که در آن همه اقوام و ملت‌ها زندگی کرده و می‌کنند. ایران، سرزمین تمامی ایرانیان است، چه آن‌ها که امروز در این دیار زندگی می‌کنند و چه آن‌ها که در طول تاریخ در این سرزمین زیسته‌اند.

وی به فرهنگ ایرانی اشاره کرد و یادآور شد: فرهنگ ایرانی، با ریشه‌های تاریخی و انسانی خود، یکی از غنی‌ترین و برجسته‌ترین فرهنگ‌ها در جهان است. این فرهنگ به‌قدری ارزشمند و شگفت‌انگیز است که هر کسی که با آن آشنا شود، ناچار آن را ارج می‌نهد. فرهنگ ایرانی نه تنها به اصالت این سرزمین افزوده، بلکه ارزش‌های اخلاقی و انسانی در آن گنجانده شده که نه تنها در تاریخ، بلکه در دنیای امروز نیز مورد احترام است. بنابراین، مسئولیت ما به عنوان ایرانیان این است که این میراث ارزشمند را به نسل‌های آینده معرفی کنیم. نوجوانان و کودکان ما باید با آموزه‌ها و ارزش‌های فرهنگ ایرانی آشنا شوند تا بتوانند در دنیای مدرن، جامعه‌ای بر اساس احترام، برابری و حقوق بشر بسازند. این وظیفه‌ ماست که با ترویج فرهنگ غنی ایرانی، جهانی بهتر و انسانی‌تر بسازیم.

رییس خانه فرهنگ ترکمن: نگاه حکمرانی و چالش‌های مفهوم اقلیت‌ها

علی رهبر به بررسی مفهوم اقلیت‌ها اشاره کرد و توضیح داد: باید توجه کنیم که این مسئله از نگاه حکمرانی به یک تعریف مشخص می‌رسد. در این دیدگاه، اقلیت‌ها گروه‌هایی هستند که در جامعه از دسترسی به قدرت سیاسی و اجتماعی اکثریت محروم‌اند. این تعریف در سطح جامعه نیز می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال، زمانی که فردی خود را به عنوان ترکمن معرفی می‌کند، ممکن است دیگران به‌طور ناخودآگاه او را در قالب یک اقلیت دسته‌بندی کنند و از این منظر نگاه حکمرانی نیز شکل می‌گیرد.

رییس خانه فرهنگ ترکمن در ادامه افزود: در این جا دو نکته مهم مطرح است. اول اینکه این نگاه از پایین به بالا، به‌ویژه در حاکمیت‌های اجتماعی و فرهنگی، خطرات خاص خود را دارد. این نگاه می‌تواند موجب دگرستیزی و ایجاد تفکیک‌های اجتماعی شود. به‌عنوان مثال، در استان فارس، بختیاری‌ها ممکن است در هنگام معرفی لباس محلی خود با قشقایی‌ها دچار اختلاف نظر شوند. این نوع برخوردهای اجتماعی، تنها بر اختلافات قومیتی می‌افزاید. وقتی این نگاه از پایین به بالا باشد، ممکن است موجب شکل‌گیری تعصبات و تفرقه میان گروه‌ها شود.

نکته دوم این است که نگاه از بالا به پایین، به ویژه در سطح حکومتی، به این مفهوم است که سیاست‌گذاران با ایجاد مراکز پژوهشی و اقدامات مشابه، در جهت ترمیم و بهبود نگرش‌ها نسبت به اقلیت‌ها کار می‌کنند. این رویکرد می‌تواند به کاهش تبعیض‌ها و نابرابری‌ها کمک کند و باعث شود که همه اعضای جامعه به‌طور برابر مورد توجه قرار گیرند.

در نهایت، باید گفت که مفهوم اقلیت و ایجاد چنین مراکزی مانند مرکز پژوهشی حقوق اقلیت‌ها می‌تواند همچون شمشیری دو لبه عمل کند. از یک سو، ممکن است در جهت ارتقاء حقوق گروه‌های مختلف اجتماعی در ایران عمل کند اما از سوی دیگر، اگر به درستی مدیریت نشود، ممکن است موجب تقویت شکاف‌ها و اختلافات درون‌گروهی شود. بنابراین، اهمیت درک درست و علمی این مسئله در سطح حکمرانی و اجتماعی بسیار بالاست.

لسانی: حقوق اقلیت‌ها؛ چالشی تاریخی و نیاز به بازنگری جهانی

سیدحسام الدین لسانی، یکی از دغدغه‌های مهم جامعه جهانی را همچنان نگرانی درباره وضعیت حقوق اقلیت‌ها دانست و اظهار کرد: تصور رایج این است که این مشکلات عمدتاً در کشورهای کمتر توسعه‌یافته وجود دارد، اما متأسفانه حتی در کشورهای اروپایی نیز مسائل مرتبط با اقلیت‌ها دیده می‌شود. نمونه‌های آن را می‌توان در پرونده‌هایی یافت که در دیوان اروپایی حقوق بشر مطرح شده‌اند، جایی که مسائل حقوق اقلیت‌ها به نگرانی‌های اصلی تبدیل شده است. این امر نشان می‌دهد که علی‌رغم قدمت این موضوع در حقوق بین‌الملل، همچنان جای کار بسیاری دارد.

دانشیار گروه حقوق دانشگاه حضرت معصومه(س) قم در ادامه یادآور شد: حقوق اقلیت‌ها یکی از قدیمی‌ترین مباحث حقوق بین‌الملل است. حتی از سال ۱۵۵۰ میلادی، اسنادی میان دولت‌ها و حکمرانان وقت برای حمایت از اقلیت‌ها وجود داشته است. با این حال، هنوز فاصله زیادی تا تحقق مدینه فاضله بین‌المللی داریم که در آن افراد به دلیل قومیت، نژاد یا مذهب تحت فشار یا تبعیض قرار نگیرند. در منشور سازمان ملل متحد نیز، متأسفانه حقوق اقلیت‌ها بسیار کمرنگ دیده شده است. حقوق اقلیت‌ها برخلاف بسیاری از دیگر مفاد حقوق بشر، نه امتیازی از سوی دولت‌ها، بلکه ضرورتی است برای ایجاد صلح و همزیستی پایدار در جامعه جهانی. رعایت این حقوق می‌تواند مبنای اصلی برای زندگی مسالمت‌آمیز در جهانی باشد که در آن تنوع فرهنگی و انسانی به رسمیت شناخته شده است.

طالع ماسوله: نقش فرهنگ ایرانی در شکل‌گیری مفاهیم حقوق بشر

مرتضی طالع ماسوله، عضو موسس انجمن تالشان مقیم تهران به خاطره‌ای از حضور در کتابخانه سازمان ملل اشاره کرد و گفت: در آنجا با یکی از اساتید گفت‌وگو می‌کردم، ایشان جمله‌ای زیبا در پاسخ به سوالی درباره محتوای حقوق بشر بیان کرد و تأکید کرد که حقوق بشر از سه منبع مهم برخاسته است: نخست، اندیشه‌های انسانی که در طول تاریخ توسط نخبگان و بزرگان مطرح شده‌اند؛ دوم، مذاهب ابراهیمی که ریشه در اندیشه‌های انسانی دارند؛ و سوم، منابعی که در دوران‌های مختلف توسط بزرگان و نویسندگان برای تبیین حقوق بشر استفاده شده‌اند اما یکی از مسائلی که می‌تواند حقوق بشر را حفظ کند، فرهنگ است. فرهنگ، به عنوان ستون اصلی هر جامعه و به ویژه در اقوام ایرانی، نقش اساسی دارد. این فرهنگ است که می‌تواند اقوام مختلف را به هم متصل کرده و بنیان‌های انسانی را تقویت کند.

وی در ادامه گفت: فرهنگ ایرانی نه تنها در گذر زمان، بلکه در تعاملات مختلف انسانی باعث پیوند میان اقوام و ملت‌ها شده است و این امر در تقویت مفاهیم حقوق بشر در این سرزمین اهمیت ویژه‌ای دارد. این دیدگاه‌ها نشان می‌دهند که فرهنگ ایرانی می‌تواند نقشی بنیادی در ترویج و حفظ حقوق بشر ایفا کند، چرا که این فرهنگ ریشه در تاریخ و اندیشه‌های انسانی دارد که در همه جوامع بشری قابل‌احترام است.