چرا باید صدای دانشجویان را شنید؟

آزاد اندیشی یکی از ملزومات رشد فکری است، اما برای بیان عقاید، نظرها و انتقادها نیازمند بسترهایی هستیم که بتوان بدون محافظه‌کاری و البته با رعایت چارچوب‌ها، گفت‌وگو کرد. یکی از موضوعاتی که در بیش از دو دهه اخیر مورد تاکید رهبر معظم انقلاب بوده، برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی و ایجاد گفتمان در دانشگاه‌ها و میان دانشجویان و اساتید بوده است. اتفاقی که در طول این سال‌ها کش و قوس فراوانی داشته و از طرف مجریان در دانشگاه‌ها به شکل مناسبی اجرا نشده است.

این‌که همواره در آستانه روز دانشجو به دانشجویان توجه شود و مسئولان در دانشگاه‌های مختلف حضور پیدا کرده و صدای دانشجویان را بشنوند،سنت خوبی است؛ اما آیا دانشجویان و استادان توانایی بیشتری برای کمک به حل مشکلات اجتماعی ندارند؟ چگونه می‌توان از این ظرفیت برای رفع مسائل کشور استفاده کرد.

دانشجویان چه می‌گویند؟

گفت‌وگو با دانشجویان نه کار ساده‌ و نه کار دشواری است؛ دانشجویانی که به مسائل مختلف اجتماعی و آموزشی و صنفی انتقادهای فراوانی دارند و در عین حال به دلیل برخوردهایی که در دانشگاه‌ها به دلیل مطرح شدن انتقادها رخ داده، تمایلی به صحبت ندارند یا اگر گفت‌وگو کنند هم تمایلی به مطرح شدن نام خود ندارند؛ در نتیجه برای اطمینان بخشی به دانشجویانی که چند جمله‌ای صحبت کردند، نام کامل دانشجویان و محل تحصیل آنها درج نشده است.

سمانه یکی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی در استان تهران است که نخواست نامش مطرح شود، به پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا می‌گوید: مساله دانشجویان همان مسائل جامعه است. دانشجو بخشی از همین جامعه است و با مشکلاتی مانند فیلترینگ و افزایش قیمت‌ها و اجاره خانه و غیره دست و پنجه نرم می‌کند. در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که هر روز قوانینی تدوین شده و ابلاغ می‌شود ، دانشجو هم در مورد این موضوعات دیدگاه‌هایی دارد که دوست دارد آن را مطرح کند. اما باید آستانه تحمل شنیدن دیدگاه‌های منتقد در جامعه افزایش پیدا کند.
یک دانشجو: مسئولان دانشگاه‌ها و دیگر مسئولان باید ظرفیت انتقاد پذیری را در خود افزایش دهند و نظراتی غیر از دیدگاه‌های مرسوم را نیز مد نظر قرار دهند تا از این طریق همه صداهای جامعه شنیده و مانع از انفعال جامعه شوداین دانشجو ادامه می‌دهد: این سوال وجود دارد که طرح مسائل در فضاهایی مانند تریبون آزاد، چقدر شکیبایی دارد؟ مسئولان دانشگاه‌ها و دیگر مسئولان باید ظرفیت انتقاد پذیری را در خود افزایش دهند و نظراتی غیر از نظرات مرسوم را نیز مد نظر قرار دهند تا از این طریق همه صداهای جامعه شنیده و مانع از انفعال جامعه شود. اگر در دانشگاه تمرین و ممارست شنیدن صداهای متفاوت صورت نگیرد، نتیجه این می‌شود که دانشگاه تبدیل به محلی کم‌اثر می‌شود و همه به دنبال نمره گرفتن می‌روند که اصلا خوب نیست. باید برای کار فرهنگی و اجتماعی دغدغه داشت.

میلاد دانشجوی یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی استان اصفهان، به پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا می‌گوید: برخی مسئولان دانشگاه توجه درخور به انتقادهای دانشجویان ندارند، در صورتی که مسائل دانشجویان باید از مسیر دانشگاه شنیده و رفع شود . باید جایی امن و آرام برای طرح مشکلات دانشجویان باشد یعنی جایی که بتوان انتقاد دلسوزانه داشت و پاسخ مسئولانه، مشفقانه با رویکرد حل مساله را هم دریافت کرد.

سمیه دانشجوی یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان مازندران نیز به پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا می‌گوید: باید کرسی آزاد اندیشی به گونه‌ای باشد که دانشجویان تمایلی به طرح موضوعات و مسائل خود در شبکه‌های مجازی نداشته باشند، وقتی خواسته‌های دانشجویان از طریق مسئولان دانشگاه به درستی مورد پیگیری قرار گیرد، دانشجو دیگر تمایلی به طرح این موضوعات در فضایی غیر از دانشگاه نخواهد داشت.
احسان یکی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی در استان تهران نیز به پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا می‌گوید: دانشجویان پزشکی با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنند که باید به آن‌ها رسیدگی شود و انتظار می‌رود رسانه‌ها نیز این مشکلات را انعکاس دهند. یکی از وظایف مسئولان دانشگاه‌ها هم رسیدگی و حل مشکلات دانشجویان است و اگر این مدیران دلسوزانه کار کنند و صدای دانشجویان را بشنوند، دانشجویان نیز این موضوع را درک می‌کنند.

باید به خواسته‌های دانشجویان احترام گذاشت

مسعود حبیبی «معاون فرهنگی دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» درباره ایجاد ظرفیت شنیدن صدای دانشجویان و انتقاد در دانشگاه‌های علوم پزشکی به پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا می‌گوید: باید به خواسته‌های دانشجویان احترام گذاشت و ظرفیت‌های لازم برای تعامل با دانشجویان را فراهم کرد و فرصت داد تا در اموری که مربوط به دانشجویان است، حداکثر همراهی و مداخله ضابطه‌مند را داشته باشند. همچنین در تعامل با دانشجویان و اساتید باید وفای به عهد داشته باشیم و فرصت ابراز عقیده و دیده و شنیده شدن را برای آنان فراهم کنیم.

وی ادامه می‌دهد: این رفتار منجر به افزایش اعتماد دانشجویان به مسئولان و حاکمیت خواهد شد و هرچقدر افزایش اعتماد رخ بدهد، سرمایه اجتماعی بیشتر خواهد شد. در این راستا باید تلاش کنیم که سرمایه اجتماعی افزایش پیدا کند.

حبیبی می‌گوید: وقتی این گفت‌وگوها ایجاد شود، پیوند میان دولت و دانشگاه بیشتر شده و در نتیجه استفاده بیشتری از دانشگاه خواهد شد. در واقع دانشگاه باید برای نیازهای جامعه، دستورالعمل و راهنمایی ارائه کند. این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که فرصت رجوع به دانشگاه فراهم شود. یکی از عوامل رجوع به دانشگاه، ایجاد فرصت گفت‌وگو برای دانشجویان است.

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران: حتی اگر نظر دانشجویان مطابق سلیقه مسئولی نباشد، باید نظر آنان شنیده شود. دانشجویان امروز دانشجو و در آینده، مدیران همین جامعه هستند

معاون وزیر بهداشت بیان می‌کند: حتی اگر نظر دانشجویان مطابق سلیقه مسئولی نباشد، باید نظر آنان شنیده شود. دانشجویان امروز دانشجو هستند و در آینده، مدیران همین جامعه هستند. دانشجویی می‌تواند در آینده موثر باشد و نیازهای جامعه را برطرف کند که در دوران دانشجویی، تعامل‌های مختلفی داشته و علاوه بر درس خواندن، در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، صنفی و سیاسی تلاش کرده باشد.

سه رکن صداقت، شفافیت و شنوا بودن رعایت شود

محمد حسین پورغریب «معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران» به پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا می گوید: اگر بخواهیم بین مردم و مسئولان ارتباط برقرار شود، باید صداقت، شفافیت و شنوا بودن را رعایت کنیم. در زمینه صداقت باید با افراد صادق باشیم، دروغ نگوییم و وعده‌ای ندهیم که نتوانیم به آن عمل کنیم. همچنین باید واقع گرا بود و در نتیجه دانشجویان و اساتید اعتماد خواهند کرد. اگر استاد دانشگاه بگوید لوازم آزمایشگاهی و کلاس درس تجهیز نیست و بگوییم انجام می‌دهیم و بعد انجام نشود، اعتماد از بین می‌رود.

وی ادامه می‌دهد: در زمینه شفافیت نیز همواره مسائل مالی از چالش‌ها بوده که چطور هزینه می‌شود. باید هزینه‌ها شفاف شود تا دانشجو و استاد دچار بدبینی نشود. شفافیت به خصوص در زمینه مسائل مالی باید رعایت شود.

معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید: در مورد شنوا بودن نیز باید این فرصت را فراهم کرد که افراد بتوانند به راحتی حرف بزنند؛ زیرا امکان دارد پیشنهادهایی به ذهن افراد برسد که به ذهن مسئولان نمی‌رسد. دانشجو با مشکلاتی مواجه می‌شود که می‌تواند این موارد را اعلام کرده و پیشنهاد بدهد. اگر افراد در تصمیم‌گیری‌ها دخالت داشته باشند، اعتماد بیشتری خواهند داشت. انسان عیب‌های مختلفی دارد و در نتیجه باید فضای نقد و پیشنهاد در دانشگاه‌ها باز باشد تا حرف‌ها شنیده شود؛ اگر دانشجو نظری دارد و درست است، باید به آن نظر توجه کرد.

پورغریب بیان می‌کند: اگر حاکمیت شفاف باشد، صداقت و گوش شنوا داشته باشد، بی اعتمادی بین دانشجویان و مسئولان به مرور کاهش پیدا می‌کند. به عنوان یک استاد دانشگاه اعتقاد دارم که باید فضایی ایجاد شود که استاد بتواند انتقاد کند، ممکن است این فضا برای اساتید فراهم نباشد. از طرفی امکان دارد یک استاد حرف بزند، اما احتمال بدهد برای او مشکلاتی ایجاد شود. اگر این احساس امنیت در حرف زدن و انتقاد وجود داشته باشد، اعتماد شکل می‌گیرد. در نتیجه مهم‌ترین مطالبه دانشجویان و استادان این است که دانشگاه بتواند بستر لازم برای کرسی‌های آزاد اندیشی را فراهم کند و افراد بتوانند به راحتی حرف بزنند. در نتیجه مدیران مجبور می‌شوند صادق بوده و شفافیت داشته باشند.

کرسی‌های آزاد اندیشی چه شد؟

حبیبی «معاون فرهنگی دانشجویی وزارت بهداشت» درباره کرسی‌های آزاد اندیشی به پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا می‌گوید: کرسی‌های آزاد اندیشی بسیار مهم است؛ زیرا منجر به بسط و گسترش گفت‌وگو میان دانشجویان و اساتید خواهد شد. وقتی این گفت‌وگو و تعامل‌ها در فضای آزاد انجام شده و افراد بتوانند با هم صحبت کرده و فرصت پرسش‌گری داشته باشند، در تضارب آرا می‌توانند در زمینه‌های مختلف اظهار نظر کنند. دانشجویان و اساتید دانشگاه باید در مورد بسیاری از مسائل بین‌المللی و داخلی، نظر خود را اعلام کرده و با یکدیگر گفت‌وگو کنند؛ زیرا از همین تضارب آرا، رویش‌ها و ایده‌های خلاقانه‌ای ایجاد می‌شود که می‌تواند برای ارتقای مدیریت و راهبردهای مناسب‌تر در کشور کمک کند.

وی ادامه می‌دهد: باور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این است که باید به افراد فرصت بدهیم تا اظهار نظر کنند و به ویژه دانشجویان باید در برنامه‌های مربوط به خودشان و همچنین برنامه‌های فرهنگی و صنفی، ظرفیت حضور و مداخله داشته باشند. باید این امکان را به دانشجویان بدهیم که نظرهای آنان شنیده شده و مورد توجه واقع شود.

باور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این است که باید به افراد فرصت داد تا اظهار نظر کنند و به ویژه دانشجویان باید در برنامه‌های مربوط به خود و همچنین برنامه‌های فرهنگی و صنفی، ظرفیت حضور و مداخله داشته باشند. باید این امکان را به دانشجویان داد که نظرهای آنان شنیده شده و مورد توجه واقع شود

پورغریب «معاون فرهنگی دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی تهران» نیز در این رابطه به پژوهشگر آباجان به نقل از ایرنا می‌گوید: اگر کرسی‌های آزاد اندیشی به درستی شکل نگرفته، به این دلیل است که اولا مدیران دانشگاه‌ها فضا را برای حرف زدن و انتقاد کردن افراد، فراهم نکرده‌اند. اگر این فضا باز باشد،به طور قطع دانشجویان می‌توانند صحبت کرده و انتقاد کنند و نظر خود را بگویند.

وی ادامه می‌دهد: دلیل دیگر این است که افراد به واسطه شرایط، انگیزه‌ای برای حرف زدن و انتقاد ندارند. رهبر معظم انقلاب همواره دیدگاه‌های خود را به صورت شفاف اعلام می‌کنند، اما افرادی که باید این دیدگاه‌ها را پیاده کنند، به دلایلی این فضا را فراهم نمی‌کنند. باید آستانه تحمل در دانشگاه‌ها بالاتر برود تا بتوانیم فضای لازم برای شکل‌گیری کرسی‌های آزاد اندیشی را فراهم کنیم. دانشجویان و اساتید باید در برنامه ریزی‌ها مشارکت داشته باشند و در این صورت است که می‌توان بسیاری از مشکلات موجود در دانشگاه‌ها را حل کرد.

جمع بندی

آن گونه که رهبر معظم انقلاب فرمودند، کرسی‌های آزاد اندیشی می‌تواند به تبادل نظرها و خواسته‌ها و بیان انتقادهای دانشجویان کمک کرده و از طرفی منجر به همفکری مسئولان و اساتید و در نتیجه پاسخ به دانشجویان شود. کرسی‌های آزاد اندیشی و در واقع نوعی میدان دادن به دانشجویان و تشکل‌های فرهنگی و سیاسی و شوراهای صنفی و انجمن‌های علمی است که از این موارد در سال‌های اخیر کمتر استفاده شده است.

هرچند به نظر می‌رسد با تغییر ایجاد شده و فضای فکری دولت چهاردهم، اکنون نگاه مسئولان دانشگاه‌ها در راستای میدان دادن به جوانان، دانشجویان و شنیدن انتقادها و خواسته‌های آنان است؛ که بهترین راه آن تقویت کرسی‌های آزاد اندیشی و پیگیری و رفع مسائل مطرح شده دانشجویان از طریق این کرسی‌هاست.