روایت واشنگتن‌پست از آینده سوریه پس از اسد

به گزارش روز یکشنبه آباجان به نقل از ایرنا از این روزنامه پرشمارگان آمریکایی، پیروزی‌های گسترده مخالفان مسلح در سوریه، نگرانی‌های دولت جو بایدن را در مورد این کشور همزمان با قدرت گرفتن یک گروه‌ شبه نظامی برانگیخته است. هرچند ناظران بر این باورند که گروه های مخالف مسلح مانند سابق نیستند و تغییر کرده اند.

این رسانه آورده است: هنگامی که یک دهه پیش گروه‌های گوناگونی از شورشیان، دمشق پایتخت سوریه را تهدید می‌کردند، کشورهای مختلف از آمریکا تا خاورمیانه همه نگران فروپاشی حکومت سوریه و ظهور وضعیتی به مراتب بدتر از آن بودند.

در آن زمان تحلیلگران این سوال را مطرح می کردند که چنانچه اسد سقوط کند و گروه‌هایی که از سوی واشنگتن تروریست نامیده می شوند، جایگزین گردند، وضعیت این کشور «فاجعه بار» می شود.

اما اکنون که پیشروی‌های گسترده گروه تحریر الشام سبب سقوط دمشق شده، بار دیگر این سوال مطرح شده است که سیطره این گروه تا چه اندازه می تواند شرایط را در سوریه به نفع گروه های تندرو و رادیکال تغییر دهد.

واشنگتن پست استدلال می کند: با توجه به اینکه سرمنشا این گروه و پیوندهای تاریخی آن با داعش و القاعده، همه کشورها، از خاورمیانه گرفته تا آمریکا، در حال آماده سازی برای این احتمال هستند که حکومت دمشق ممکن است تحت سیطره یک جناح شبه‌نظامی قرار گیرد که واشنگتن آن را رسما تروریستی اعلام کرده است.

یکی از مقامات خاورمیانه که خواست نامش فاش نشود، با اشاره به همین تحولات گفت: «تحریر الشام ممکن است تغییر کرده باشد، اما ایدئولوژی اساسی آنها همان است که بود.»

به باور نویسنده این مطلب، اینکه سخنان سران تحریر الشام تنها لفاظی است یا خیر هنوز مشخص نیست. همچنین این امکان وجود دارد که سایر گروه‌های مسلح از فروپاشی قدرت در سوریه برای به دست آوردن قلمرو جدید سوء استفاده کنند.

براساس این مطلب، یکی از ذینفعان احتمالی بحران کنونی، داعش است که همچنان در برخی روستاها و شهرهای بیابان‌های مرکزی و شرقی سوریه همچنان مترصد فرصت است. موضوعی که بی تردید می‌تواند پیامدهای امنیتی بسیاری برای همسایگان سوریه و همچنین صدها نیروی آمریکایی مستقر در پایگاه‌های نظامی در جنوب و شمال شرق سوریه داشته باشد. هرچند عواقب این امر بر مردم عادی سوریه، از جمله ۱۴ میلیون نفری (بیش از دو سوم از جمعیت این کشور) که در داخل آواره و یا به خارج از کشور پناهنده شده‌اند و نزدیک به ۱۳ میلیون نفر دیگر خسته از جنگ داخلی عمیق تر خواهد بود.

شرایط در سوریه چگونه رو به وخامت گذاشت؟

واشنگتن پست در ادامه به دلایل چگونگی تشدید وضعیت در این کشور عربی پرداخته و یادآور شده است: در بحبوحه جنگ میان اسرائیل و حزب الله پس از حمله ۷ اکتبر ۲۰۲۳ (۱۵ مهر ۱۴۰۲) حماس، چشم انداز حکومت اسد بدون توجه به شرایط بین‌المللی رو به وخامت رفت. بدین ترتیب که اسرائیل با از بین بردن رهبری حزب‌الله و نابودی قابلیت‌های نظامی آن، زیرساخت‌های امنیتی اسد را تضعیف کرد. در همین حال، دیگر کشورهای حاضر در سوریه از جمله ایران و روسیه به دلیل دست و پنجه نرم کردن با چالش های دیگر، وضعیت سوریه را جدی نگرفتند.

کارشناسان سوری نیز در حال حاضر اذعان دارند که قدرت دیوار امنیتی حکومت اسد را بیش از اندازه برآورد کرده و علائم هشدار دهنده را جدی نگرفته بودند.

نوع جدیدی از نظامی‌گری؟

این رسانه، در ادامه به تاریخچه گروه تحریر الشام پرداخته است که تا سال ۲۰۱۵، با عنوان «جبهه النصره» شناخته می شد و پس از آن هرگونه ارتباط با داعش به عنوان سازمان مادر را رد کرد. در سال ۲۰۱۶، ابومحمد الجولانی رهبر تحریر الشام جدایی خود را از القاعده و سایر گروه های افراطی نیز آشکارا اعلام کرد.

تحلیلگران می گویند که جولانی از آن زمان به دنبال ایجاد تصویری میانه روتر و شکیبا از خود است. وی به تازگی در مصاحبه با رسانه‌های غربی از جمله شبکه تلویزیونی «سی ان ان» و روزنامه «نیویورک تایمز» در مورد اقلیت‌های قومی و مذهبی سوریه صحبت کرد و گفت: «هیچکس حق ندارد گروه دیگری را از بین ببرد. این گروه ها صدها سال است که در این منطقه با هم زندگی می کنند و هیچکس حق حذف آنها را ندارد».

وی حتی پیشنهاد انحلال سازمان خود و ایجاد دولتی جدید به نمایندگی از تمامی بخش های سوریه را ارائه کرده است.

از سوی دیگر، معز مصطفی مدیر اجرایی گروه ویژه اضطراری سوریه مستقر در واشنگتن در واکنش به تحولات کشورش و امکان تغییرات اساسی در گروه تحریر الشام گفت: «شهروندان حلب تا حد زیادی از جنگجویان این گروه استقبال کرده اند. یکی از رهبران برجسته جامعه ارتدوکس مسیحی این شهر نیز اعلام کرده است که محله های مسیحی بی هیچ مانعی، تزئینات کریسمس را انجام می دهند».

وی که این اظهارات را در سخنرانی برای «موسسه واشنگتن» ارائه می کرد، با انتقاد از درخواست‌های دولت بایدن و سایر کشورهای غربی برای کاهش فوری درگیری‌ها، افزود: «تنش زدایی از چه چیزی؟ آزادسازی شهرها از دست رژیم اسد؟»

با این وجود گروهی از تحلیلگران مستقر در آمریکا و خاورمیانه معتقدند که ادعاهای جولانی مبنی بر انجام اصلاحات هنوز آنها را متقاعد نکرده است. این گروه از ناظران با تشبیه تحریر الشام به طالبان در افغانستان که در سال ۲۰۲۱ کنترل این کشور را بدست گرفتند، نیز یادآور شده اند که سران طالبان در روزهای نخست وعده سبک حکومتی مسالمت آمیز و مبتنی بر سازش را داده بودند.

واشنگتن پست در پایان تاکید کرده است که ماهیت و نیت تحریرالشام همچنان روشن نیست و ممکن است تا هفته ها و ماه ها نامعلوم باشد و شاید زمانی عیان شود که دیگر حکومت جولانی و پیروانش عمیقا در سوریه ریشه دوانیده است.