توجه به «صرفه اقتصادی» کشت و کار، رمز خودکفایی تولید برنج در شمال کشور

به گزارش آباجان به نقل از ایرنا، خودکفایی در تولید برنج با به‌کارگیری ارقام پرمحصول رویکرد جدی وزارت جهاد کشاورزی دولت های مختلف در استان های شمالی دنبال می شود، موضوعی که موسسه تحقیقات برنج کشور هفته پیش چهار رقم جدید برنج به نام‌های «هستی»، «امید»، «توکا» و «طارم مازند» را معرفی و رسانه ای کرده است، اما واقعیت این است که کشت و کار برنج و بازرگانی برنج با هر محصول کشاورزی دیگری فرق دارد و پایه اصلی ایجاد هرگونه تحول در کشت این محصول کشاورز است و برای وارد کردن کشاورز به میدان باید او را به صورت غیرمستقیم متقاعد کرد در غیر این صورت هرگونه سیاستگذاری با شکست مواجه می شود.

اگر چه همچنان مشکل ذائقه پسندی برای ارقام پرمحصول تولید داخل وجود دارد ولی در سال های اخیر رقم های جدیدی به کشاورزان معرفی شده است که طعم و عطرشان تا حدودی به ارقام محلی نزدیک است. «شیرودی و فجر»، «روشن» و «تیسا» از ارقام پرمحصول برنج مازندران است که در صورت بازار پسندی و کشت شدن در تمامی شالیزارهای استان، می تواند کشور را یک گام بزرگ به خودکفایی در تولید این محصول راهبری نزدیک کند.

گسترش کشت برنج پرمحصول در استان‌های شمالی طبق تعریف برنامه راهبردی برای خودکفایی و معرفی ده‌ها گونه جدید طی ۲ دهه گذشته مطرح است، اما همواره چالش های مختلف از جمله نوع و کیفیت برنج ارقام پرمحصول، متناسب نبودن با ذائقه مردم، آب بر بودن ارقام و از همه مهمتر بازرگانی و فروش ضعیف محصول سبب شد تا آمار کشت ارقام پرمحصول به عنوان انتخاب شالیکاران در نوسان باشد.

شالیکاران معتقدند: محصول تولیدی کشاورزی باید با توجه به هزینه تولید وقتی وارد بازار می شود هم مشتری داشته باشد و هم قیمت مناسب بخورد. در واقع به این موضوع “به صرفه بودن” کشت و کار گفته می شود و اگر این شرایط محقق نشود، تولید محصول مورد توجه کشاورز قرار نمی گیرد.

سابقه اعلام ارقام کیفی پرمحصول برنج در شمال وجود دارد و بررسی تاریخی از کشت و کار و انتخاب ارقام مختلف برنج در ۲ استان شمایل مازندران و گیلان نشان می دهد که همچنان شالیکاران می گویند؛ ارقام طارم هاشمی و محلی همواره با هر قیمتی به تناسب شرایط بازار مشتری دارد و به همین دلیل هم با وجود عملکرد پایین به عنوان کشت اصلی مورد توجه قرار می گیرد.

گزارش‌ها نشان می دهد که شالیکاران برای کشت ارقام پرمحصول تنها به عملکرد آنها توجه نمیکنند بلکه کل درآمد، ثبات درآمد و تقاضای مطمئن برای خرید را ملاک تصمیم‌گیری قرار می دهند.

در زمان حاضر مهم ترین و عمده ترین ارقام برنج مورد توجه برای کشت بین کشاورزان در مازندران طارم محلی و هاشمی و در استان گیلان نیز «دم سیاه» و «هاشمی» است که کم محصول و کیفی محسوب می شوند. ارقام پرمحصولی مانند «شیرودی» و «فجر» در این استان ها بنا بر شرایط مختلف آب دهی رودخانه‌ها، ذخیره آب پشت سدها و آب بندان ها و مکانیزاسیون و آفات و از همه مهم تر بازار فروش بین ۳۰ هزار تا ۹۵ هزار هکتار در ۲ دهه اخیر در نوسان بوده است. به عبارتی سطح زیر کشت ارقام پرمحصول در این استان ها همواره کمتر از ۲۰ درصد از زمین های شالیزاری در شمال بوده است.

از سوی دیگر خود اتکایی برنج همچنین با اجرای طرح آبیاری تناوبی و تجهیز و نوسازی ۲۷۵ هزار هکتار از شالیزارهای شمال نیز مورد تاکید است، اما این طرح ها همچنان با کُندی در این ۲ استان برنج خیز کشور درحال انجام است.

طبق آمار جهاد کشاورزی مازندران طرح تسطیح، یکپارچه سازی و نوسازی در ۶۰ هزار هکتار از زمین های شالیزاری استان مازندران انجام شده است.

کشت این ارقام همواره در زمین های شالیزاری مازندران بین ۳۰ هزار تا حدود ۹۳ هزار هکتار در نوسان بوده است. بر اساس آمار رسمی اداره برنج جهاد کشاورزی مازندران بیشترین سطح زیر کشت ارقام پر محصول در سال ۱۳۹۰ با ثبت ۹۲ هزار و ۵۰۴ هکتار بوده است که در سال ۹۱ به ۷۶هزار و ۹۸۴ هکتار کاهش یافت و سال ۹۲ هم به ۷۶ هزار و ۸۱۴ هکتار رسید.

همچنین در سال ۱۳۹۳ هم سطح زیر کشت ارقام پرمحصول در مازندران به ۴۹ هزار و ۸۶۵ هکتار، سال ۱۳۹۴ به ۴۷ هزار و ۶۴۹ هکتار و سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ به ۵۰ هزار هکتار کاهش یافت. سال ۱۳۹۷ در مازندران بدترین سال برای کشت ارقام پرمحصول بود چون در این سال سطح زیر کشت به کمترین میزان خود یعنی ۳۴ هزار و ۵۹۶ هکتار رسید.

اگر چه سال ۱۳۹۸ به خاطر بارندگی های بهاری و آب فراوان سطح زیر کشت دوباره به ۵۸ هزار و ۳۸۸ هکتار افزایش یافت ولی در سال ۹۹ بار دیگر با ادامه روند کاهشی به ۴۶ هزار و ۷۰۲هکتار کاسته شده است.

طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی سال ۱۴۰۰ از ۲۱۵ هزار هکتار اراضی شالیزاری مازندران ۶۴ هزار هکتار زیر کشت ارقام پرمحصول رفت که این رقم حدود ۱۸ هزار هکتار از سال ۱۳۹۹ بیشتر بود. سال ۱۴۰۲ نیز سطح زیر کشت برنج ارقام پرمحصول در استان مازندران به حدود ۳۵ هزار هکتار رسید که این رقم نسبت به سال ۱۴۰۱ نصف شد.

بر اساس آمار اداره برنج سازمان جهاد کشاورزی مازندران در سال زراعی گذشته از ۲۱۵ هزار هکتار زمین شالیزاری ۱۸۰ هزار هکتار ارقام محلی و بقیه ارقام پرمحصول برنج بوده است.

ویژگی‌های ۴ رقم جدید برنج کیفی پرمحصول

موسسه تحقیقات برنج کشور هفته پیش چهار رقم جدید برنج به نام‌های «هستی»، «امید»، «توکا» و «طارم مازند» را معرفی و رسانه ای کرده است ، رقم «هستی» نخستین ارقام معرفی شده این موسسه است که خوش کیفیت و متحمل به تنش خشکی بوده و کم‌آبی اواخر فصل کشت و کار را تا حدود چهار هفته تحمل می‌کند، حفظ پایداری تولید در شرایط تنش خشکی و تغییرات اقلیمی پیش رو، هدف موسسه تحقیقات برنج کشور برای معرفی برنج هستی است.

«امید» دیگر رقم جدید برنج کیفی پرمحصول معرفی این موسسه است، این رقم به طور متوسط در هر هکتار شالیزار هشت تن شلتوک تولید می‌شود، متحمل به بیماری بلاست است؛ هدف از معرفی این رقم نیز افزایش عملکرد در واحد سطح و افزایش تولید برنج ایرانی است. «توکا» دیگر رقم جدید برنج است این نوع نیز حاصل ترکیب ۲ ژنوم محلی شامل؛ علی کاظمی و طارم دیلمانی است و حدود یک تا ۱.۵ تن بیشتر از رقم محلی محصول می‌دهد و تا حدی متحمل به خوابیدگی و ورس است. موسسه تحقیقات برنج کشور هدف از معرفی رقم برنج توکا را محافظت از ذخایر ژنتیکی ارقام محلی و بالابردن عملکرد ارقام محلی برای کشاورزان عنوان کرد.

معرفی رقم جدید برنج «طارم مازند» نیز بسیار مهم و خبری خوش برای شالیکاران شمال است .این نوع حاصل خالص‌سازی توده محلی طارم و هدف از اصلاح و معرفی آن حفظ ژنوم توده‌های محلی و تولید بذر طبقات رسمی برای عرضه وسیع به کشاورزان است.افزایش عملکرد در واحد سطح، کیفیت مناسب ارقام معرفی شده و در نهایت رسیدن به تولید پایدار و امنیت غذایی از اهداف محوری معرفی ارقام جدید توسط موسسه تحقیقات برنج کشور است.

اعلام کف قیمت برنج پیش از شروع کشت و کار، تنها راه رسیدن به خوداتکایی برنج در شمال

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران با تاکید بر این نکته که ظرفیت و شرایط تولید برنج برای خوداتکایی در ۲ استان مازندران و گیلان به طور یقین وجود دارد، گفت: از آن جایی که هزینه تولید برنج ارقام پرمحصول و کیفی کم محوصل تقریبا یکسان است، اما با مدیریت بازار با توجه به افزایش یک تا ۲ برابری تولید در ارقام پرمحصول درآمد کشاورزان نیز قابل توجه خواهد شد.

هادی باقری در گفت و گو با خبرنگار آباجان به نقل از ایرنا، تثبیت و ماندگاری خودکفایی برنج با تولید داخل را منوط به اجرای طرح های مهم تسطیح، یکپارچه سازی و نوسازی زمین های شالیزاری، ساخت سد و افزایش مهار آب های سطحی، زهکشی، تامین بذر گواهی شده، تولید رقم کیفی پر محصول، افزایش سطح زیر کشت ارقام پر محصول و ایجاد زنجیره مکانیزاسیون دانست و اظهار کرد: اعلام کف قیمت برنج پیش از کشت و کار، تنها راه رسیدن به هدف ایجاد انگیزه و استقبال شالیکاران به کشت ارقام پرمحوصل است.

وی با ذکر این نکته که برنج هم همانند گندم و کلزا و دیگر محصولات کشاورزی که به صورت تضمینی قیمت ها پیش از کشت و کار مشخص و اعلام می شود، عملیاتی شود، ادامه داد: اکنون موسسه تحقیقات برنج ارقام کیفی پرمحصول که ذائقه و بازار پسندی خوبی دارد، معرفی کرده است.

معاون جهاد کشاورزی مازندران تصریح کرد: این که کشاورزان به صرفه بودن محصولات کشاورزی را به عنوان یک اصل مهم درآمدی و اقتصادی مورد توجه قرار می دهند، شکی نیست، بنابراین اعلام کف قیمت ارقام مختلف برنج پیش از کشت وکار نقش محوری در انتخاب شالیکاران دارد.

باقری با بیان این که وزارت جهاد کشاورزی با تامین نهاده های کشاورزی و آموزش صحیح به بهره برداران در صدد رسیدن به افزایش تولید در واحد سطح است، گفت: و اگر قرار است تولید مازندران را در همه بخش های کشاورزی نجات دهیم باید به تولید بذر توجه ویژه داشته باشیم.

وی با اشاره به اثرات مثبت مدیریت تغذیه در تولید بذر و محصول مرغوب و باکیفیت، اظهار کرد: با ورود تکنولوژی های جدید نظیر پهپادها، اوضاع کشاورزی ما بهتر شد اما همچنان نیازمند دقت بیشتر در کشاورزی هستیم تا بتوانیم کشاورزی دقیق را بطور کامل در استان پیاده کنیم.

این مسول کشاورزی مازندران از اجرای طرح حمایتی و پشتیبانی از برنجکاران با ستاد اجرایی فرمان حضرت امام خمینی (ره) در سال زراعی جاری خبر داد و گفت: در این طرح این ستاد اجرایی فرمان حضرت امام همانند طرح گندم در دیمزارها پشتیبانی ویژه ای را از برنجکاری در تامین نهاده های کشاورزی، آموزش و تغذیه گیاه و مکانیزاسیون انجام می دهد.

باقری با اشاره به برنامه‌های جهاد کشاورزی مازندران برای افزایش تولید و ارتقای کیفی برنج در سال‌های آینده، افزود: استفاده از ارقام پر محصول، توسعه کشت مکانیزه، ترویج روش‌های نوین آبیاری، مبارزه با آفات و بیماری‌ها و آموزش کشاورزان ازجمله برنامه‌های این سازمان برای افزایش تولید و ارتقای کیفی برنج در مازندران است.

وی ابراز امیدواری کرد که با توجه به بارندگی های مناسب سال جاری و اعلام چند رقم جدید کیفی برنج و از همه مهمتر با بررسی ها نشان می دهد که با توجه به اینکه کیفیت برنج های شیرودی و فجر نزدیک به طارم محلی است، به لحاظ عملکردی نیز حدود سه تن بیشتر دارد، پس کشت ارقام پر محصول به مراتب با صرفه تر است.

بنابراین با توجه به ویژگی ها چهار ارقام جدید برنج که امسال از سوی موسسه تحقیقات برنج کشور معرفی شده است، می تواند مورد انتخاب کشت و کار سال زراعی جاری شالیکاران شمال قرار بگیرد.

نکته قابل توجه در مقوله برنج عرضه و تقاضا و خرید و فروش این محصول این است که اصولا بازار برنج با بازار محصولات کشاورزی دیگر مانند گندم یا کلزا فرق دارد. یک سر بازار برنج و به عبارتی سر اصلی این بازار را شالیکوبی ها تشکیل می دهند. برنج کشاورزان در این کارخانه ها جمع می شود و از آنجا هم به فروش می رسد. کشاورز گندمکار، محصولش را پس از برداشت همان سر مزرعه به بالاترین قیمت به خریداران اعم از دولتی و غیردولتی می فروشد.

اگر چنین نشد نهایتا به مراکز خرید تحویل می دهد و پولش را نقد یا نسیه می گیرد و خلاص می شود. بازار برنج اما اینگونه عمل نمی کند حتی اگر خرید تضمینی داشته باشد. برنج از شلتوک به دست می‌آید پس ابتدا باید به شالیکوبی برود و تبدیل شود. از آنجا به مشتری های در سراسر کشور اعم از تجاری و یا شخصی فروخته می شود. فروشنده هم می تواند کشاورز یا کارخانه دار شالیکوبی باشد.

برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود. استان مازندران تولید کننده ۷۲ نوع محصول زراعی و باغی است که در تولید ۱۵ محصول رتبه اول تا سوم را دارد.

این استان با برخورداری از تنها ۲ و نیم درصد زمین کشاورزی کشور، سالانه هفت درصد از تولیدات کشاورزی و ۱۱ درصد از ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی کشور را در اختیار دارد.