شرمساری سیاستمداران از شرم‌الشیخ تا باکو 

بیست‌ و نهمین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد موسوم COP۲۸ به امید یافتن راهکارهای عملی برای مقابله با گرمایش زمین و اثرات مخرب آن در باکو با حضور بیش از ۱۲۰ رهبر سیاسی و نمایندگان ۲۰۰ کشور بدون نتیجه ملموسی، برای سرنوشت زمین، به کار خود پایان داد. همزمان روند تغییرات اقلیمی با شتابی مخرب در حال افزایش است و روند گفت و گوها و توافقات جامعه جهانی بسیار کندتر از آنچه پیش بینی می شد پیش می رود، همزمان با ناامیدی ها از روند کند مذاکرات، روی کار آمدن‌ دونالد ترامپ‌ در آمریکا افق دسترسی به توافقات را در سپهر سیاسی با ابهام بیشتری روبروکرده است.

اصلی‌ترین و جنجالی‌ترین موضوع مورد بحث و مجادله نشست باکو مقوله «کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و ایجاد اتحاد و توافق بین کشورهای جهان برای تامین منابع مالی بود» ، مروری بر نشست های کاپ تغییرات اقلیمی نشانگر آن است که پس از کنفرانس پاریس و دستاوردهای آن، همواره اصلی ترین چالش تعیین نقش و سهم کشورهای جهان و توافق بر سر تامین هزینه های سنگین مقابله با بحران تغییرات اقلیمی است، از کاپ گلاسکو تا شرم الشیخ و سپس کاپ ۲۸ در امارات متحده همواره تأمین جبران خسارت و پیشگیری از تغییرات اقلیمی مرکز ثقل گفت و گوها بوده است.

منازعه بین کشورهای فقیر و در حال‌ توسعه از یک سو و کشورهای ثروتمند جهان اصلی ترین موضوع مورد مناقشه بوده است، کشورهای جنوب معتقدند که جهت جبران خسارت‌ها و پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی‌ که مقصر اصلی آن قدرت‌های اقتصادی جهان هستند، باید تأمین خسارت از طریق صندوق ویژه‌ای (صندوق غرامت) انجام شود، به همین دلیل از ابتدای نشست مخاطب اصلی و متهمان ردیف اول، رهبران سیاسی کشورهای ثروتمند و صنعتی جهان بودند، لحن کلام و متن پیام دبیرکل سازمان ملل و تمام رهبران کشورهای فقیر بسیار صریح و گزنده بود، در نشست شرم الشیخ دبیر کل سازمان ملل با صراحت لهجه رهبران سیاسی را مخاطب قرار داد و با آمار و ارقام، انقراض بشریت را به شرط ادامه شرایط کنونی قطعی دانست و به صراحت گفت که «این جنگ جهانی اقلیمی است که باید در آن پیروز شد ‌یا شکست را پذیرفت» و لازمه پیروزی اقدام عملی است.

اما اصلی ترین چالش نشست اقلیمی در دبی COP۲۸ مربوط به تسریع عملیات کاهش گازهای گلخانه‌ای و توافق بر سر اقدامات مشترک برای مقابله با تغییرات آب و هوا بود، این چالش شامل تعهدات قابل اندازه‌گیری برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حفاظت از جنگل‌ها و منابع آب، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و سایر اقدامات محیط زیستی، همچنین، چالش‌های مربوط به تأمین منابع مالی برای پروژه‌های سبز و همکاری بین کشورها نیز جزء مسائل مورد بحث در COP۲۸ خواهد بود، اما در عمل آنچه در نشست دبی به اصلی ترین چالش و رویارویی بین کشورهای جهان تبدیل شد موضوع «حذف انرژی های فسیلی» به خصوص نفت و گاز بود، شاید برای اولین بار صف بندی جدیدی در بین کشورهای جهان حول این محور به وجود آمد، کشورهای ثروتمند شمال از یک سو و کشورهای فقیر و کوچک آسیب دیده از تغییرات اقلیمی با هم یک صدا شدند تا در قبال کشورهای اصلی صادر کننده نفت و گاز ( عربستان، قطر، امارات، روسیه و ایران) ایستاده و آنها را جهت حذف سوخت فسیلی در بازه زمانی مشخص تحت فشار قرار داده و به حذف سوخت فسیلی تا ۲۰۵۰ متقاعد کنند.

از نشست شرم الشیخ کمپانی های نفتی بسیار فعال شدند و عملا بیزنس سوخت های فسیلی را با مقوله تغییرات اقلیمی در هم آمیختند، برگزارکنندگان کاپ نیز از یک سو از سخاوت‌ مالی کشورهای نفتی میزبان ( امارات و باکو) برای تجمل اجلاس بهره کافی بردند و از سوی دیگر به دلیل امنیتی بودن فضای این دو کشور خود را از تظاهرات عظیم طرفداران محیط زیست خلاص کردند.

دستاوردهای عملی این نشست ها نیز پس از نشست شرم الشیخ بسیار محدود و عمدتا تبلیغاتی بوده است، توافقات و تعهدات مالی برای جبران اثرات مخرب زیست محیطی کشورهای ثروتمند به کشورهای فقیر نیز بسیار محدودتر از آنچه توقع می رفت به تصویب رسید، تعهداتی که ضمانت کافی نیز برای پرداخت آن به کشورهای آسیب پذیر وجود ندارد!

اما طبیعت با روند و سرعتی بسیار سریعتر از نتایج نامحسوس کاپ به اقدامات مخرب بشری پاسخ داده و روز به روز خسارات عظیم تاثیر تغییرات اقلیمی را به جامعه بشری تحمیل می کند، اما در این روند، کشورهای فقیر و در حال توسعه قربانی اصلی تحولاتی هستند که کشورهای ثروتمند مقصر آن محسوب می شوند و بدون قبول مسئولیت به اقدامات خود سریعتر از قبل ادامه می دهند.

*محمد حسین عمادی / نماینده دائم ایران در فائو