مصرف خودسرانه دارو؛ تهدید سلامتی

به گزارش خبرنگار آباجان به نقل از ایرنا، سالهاست که انواع دارو از قرص، شربت و مکمل ها در کنج یخچال اکثر خانواده ها جا خوش کرده که اغلب آنها به علت استفاده نشدن طولانی مدت، تاریخ مصرفشان هم به پایان رسیده است و این سرمایه ملی که هزینه هنگفتی برای تولید آن شده، هدر می رود.

انباشت دارو در یخچال و تبدیل شدن آن به داروخانه، ناشی از اصرار بیماران هنگام مراجعه به پزشک برای درج داروهای خودخواسته و عرضه برخی داروها بدون نیاز به نسخه پزشک است.

نمونه هایی از استفاده غیرمنطقی داروها شامل تجویز نامتعارف “پلی فارماسی” (مصرف دائمی بیش از ۵ دارو) در نسخه هر بیمار، استفاده نامناسب از داروهای ضد میکروبی اغلب در دُز ناکافی و برای عفونت های غیر باکتریایی، استفاده بیش از حد از داروهای تزریقی زمانی که فرمولاسیون خوراکی مناسب تر است، تجویز نکردن مطابق با دستورالعمل های بالینی، خوددرمانی نامناسب به ویژه در رابطه با داروهایی که فقط با نسخه تجویز می شوند و پایبند نبودن به رژیم های درمانی بر اساس دُز می شود.

در این بین داروهای تزریقی، کروتن ها و آنتی بیوتیک ها بیشترین مصرف نسخه ای و خود سرانه در استان همدان را تشکیل می دهد که سبب مقاومت میکروبی و بروز ضعف در سیستم ایمنی بدن می شود.

در این بین داروهای تزریقی، کروتن ها و آنتی بیوتیک ها بیشترین مصرف نسخه ای و خود سرانه در استان همدان را تشکیل می دهد که سبب مقاومت میکروبی و بروز ضعف در سیستم ایمنی بدن می شود.“مقاومت میکروبی” به معنی توانایی میکروب‌ها در جلوگیری از تأثیر داروهاست به طوری که دارو نمی‌تواند به‌درستی با عفونت‌ها مقابله کند.

بر این اساس باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها و انگل ها در برابر داروهایی که برای نابودی آنها طراحی شده طی پدیده ای به نام مقاومت میکروبی مقاوم می شوند در نتیجه درمان عفونت ها بسیار سخت یا ناممکن می شود.

برخی از کارشناسان حوزه غذا و داور معتقدند که آنتی بیوتیک ها دیگر قدرت سابق را ندارند چرا که استفاده بیش از حد، خودسرانه و غیر منطقی از این قبیل داروها باعث شده این داورهای نجات بخش جان انسان، اثر بخشی کافی را نداشته باشند.

مصرف و تجویز نابجا و خودسرانه آنتی بیوتیک ها و ایجاد شدن مقاومت میکروبی به گفته مدیر نظارت بر دارو و مواد تحت کنترل معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی همدان خطرآفرین است و مرگ و میر زیادی را به بار می آورد.

دکتر فاخته قربانی شهرت استراحت کافی را بهترین دارو دانست و گفت: برخی مواقع شاهدیم که افراد برای سرماخودرگی ساده به یک درمانگاه مراجعه می کننند و پزشک ۹ تا ۱۴ قلم دارو برای بیمار تجویز می کند در حالی که حتی برخی مواقع اگر دارویی تجویز و مصرف نمی شد هم فرد مبتلا به سرما خوردگی ویروسی بهبود می یافت.

وی اظهار کرد: میانگین جهانی اقلام دارویی در هر نسخه باید زیر ۲ باشد در حالیکه این عدد در همدان ۳.۸ و در کشور ۳.۹ ثبت شده است البته این اعداد مربوط به داروهای زیر پوشش بیمه است که در صورت احتساب داروهای فاقد بیمه این عدد افزایش می یابد.

مدیر نظارت بر دارو و مواد تحت کنترل معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی همدان درباره میزان مصرف آنتی بیوتیک ها در قطب همدان که شامل چند استان می شود نسبت به کشور، توضیح داد: میزان مصرف آنتی بیوتیک های اکسس (Access ) در این قطب طی سال گذشته ۳۷ درصد، در کشور ۳۷.۴ درصد، آنتی بیوتیک واچ (Watch ) در همدان ۶۱ و در کشور ۶۰.۵ درصد و همچنین ریسر (Reserve )در قطب همدان ۲ درصد و کشور ۲.۰۴ درصد بوده است.

قربانی شهرت همدان اظهار کرد: بر اساس طبقه بندی آنتی بیوتیک ها توسط سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۷، Access شامل آنتی بیوتیک با طیف وسیع و مقاومت کمتر نسبت به سایرین، Watch آنتی بیوتیک هایی با مقاومت بالاتر و Reserve آخرین گزینه برای درمان عفونت های مشکوک به ارگانیسم های مقاوم به چند دارو است.

داروهای تزریقی در حدود نیمی از نسخ دارویی

وی گفت: ۴۵.۴ درصد از نسخ دارویی این استان حاوی داروی تزریقی بوده در حالیکه درصد نسخ حاوی داروهای تزریقی در جهان ۱۳ تا ۲۱ درصد، در کشور ۴۲.۸ و در استان همدان ۴۵.۴ درصد است.

مدیر نظارت بر دارو و مواد تحت کنترل معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی همدان اضافه کرد: مردم این استان بر این باورند که تنها در صورت تجویز داروهای تزریقی وضعیت آنها بهبود می یابد بنابراین هنگام مراجعه به پزشک می خواهند که داروی تزریقی را برای آنها تجویز کند که لزوما صحیح نیست.

قربانی شهرت اظهار کرد: رغبت به استفاده از داروهای تزریقی زمانی که فرمولاسیون خوراکی مناسب تر است باعث شده مسمومیت در این حوزه از میانگین کشوری بالاتر باشد.

وضعت نگران کننده مصرف آنتی بیوتیک ها

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز گفت: میانگین مصرف آنتی بیوتیک در کشور ۳۶ درصد و در استان همدان ۲۶ درصد است.

دکتر یعقوب اندامی افزود: میزان مصرف آنتی بیوتیک به ویژه در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی درمانی به شدت نگران‌کننده است، چراکه عفونت‌های ناشی از باکتری‌های مقاوم به دارو می توانند منجر به عوارض جدی، افزایش مدت زمان بستری شدن در بیمارستان و حتی مرگ‌ شود.

وی با بیان اینکه امروزه مقاومت میکروبی به یکی از چالش‌های بزرگ نظام سلامت تبدیل شده است گفت: افزایش استفاده غیرمنطقی و خودسرانه از آنتی‌بیوتیک‌ها موجب کاهش تدریجی توانایی میکروارگانیسم‌ها در مقابل این داروها و بروز خطرات جدی برای سلامت عمومی شده است.

رئیس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای واگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی همدان اضافه کرد: مقاومت میکروبی از طرف سازمان بهداشت جهانی (WHO) به عنوان یکی از ۱۰ عامل اصلی تهدید کننده سلامت انسان معرفی شده و تخمین زده می شود که در سال ۲۰۵۰ علت اصلی مرگ در سراسر جهان باشد.

اندامی تاکید کرد: مدیریت نشدن این چالش می‌تواند دستاوردهای پزشکی و بهداشتی کشور را تهدید کند بنابراین تنها با افزایش آگاهی و همکاری می‌توان در راستای حفظ سلامت عمومی و مقابله با این بحران گام برداشت.

مصرف خودسرانه دارو و افزایش مسمومیت ها

معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز گفت: ۲۸ درصد مسمومیت ها ناشی از مصرف غیرمنطقی و خودسرانه دارو است که عمده مسمومیت های دارویی مربوط به مُسکن ها و داروهای خواب آور است.

دکتر قدرت الله رستمی اظهار کرد: مصرف دارو با تجویز صحیح از سوی پزشکان باید صورت بگیرد اما برخی افراد اقدام به مصرف خودسرانه دارو با خودتجویزی و تهیه دارو از داروخانه، استفاده از داروهای موجود در منزل خود یا بستگان و مصرف آن برای بیماری که علت بروز آن برای بیمار نامشخص است می کنند که عوارض زیادی به همراه دارد.

وی اضافه کرد: مصرف خودسرانه دارو موجب ایجاد مسمومیت حاد و مزمن برای فرد، به مخاطره انداختن جان و سلامتی بیمار و ایجاد مقاومت میکروبی به ویژه درباره آنتی بیوتیک ها می شود.

معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی همدان گفت: آنتی بیوتیک ها به عنوان مهمترین و باارزش ترین یافته بشر برای مقابله با عامل های میکروارگانیزمی که در تاریخ بشر موجب مرگ و میر افراد شده محسوب می شود که افراد با مصرف خودسرانه دارو و ایجاد مقاومت، اثرات آنتی بیوتیک ها را برای این میکروب ها کاهش و به صفر رسانده و دسترسی بشر برای درمان بیماری با داروهای موجود را خالی می کنند.

رستمی اضافه کرد: ۴۰ درصد مسمومیت های ثبت شده در استان طی سال گذشته عمدی و ۶۰ درصد آنها غیرعمدی است مسمومیت های غیر عمدی ناشی از مصرف غذای مسموم، مصرف نادرست داروها، گزش حشرات زنبور، عقرب و مار و مصرف مواد اعتیادآور نظیر متادون و تریاک و مصارف خوراکی قارچ ها و گیاهان سمی است.

این مسوول، مسمومیت شیمیایی از جمله نوشیدن الکل را جزو مسمومیت های اتفاقی و غیرعمدی دانست و گفت: مسمومیت شیمیایی با ۳۴ درصد بیشترین میزان مسمومیت را به خود اختصاص داده که از این رقم ۳۰ درصد مربوط به نوشیدن الکل است.

معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی همدان ادامه داد: مواد و داروهای اعتیاد آور با ۱۸.۸ درصد در رده سوم قرار دارد همچنین مسمومیت های جنائی از بین کل مسمویت ها کمتر از یک درصد است یعنی فردی اقدام به مسمومیت عمدی کند.

رستمی همچنین گفت: انواع خوراکی ها ۷۵ درصد، انواع استنشاقی ۶ درصد، تزریقی پنج درصد، گزش ها سه درصد و علل نامشخص یک درصد مسمومیت ها را به خود اختصاص داده است.

وی ادامه داد: داده های آماری گویای این است که بر اساس جنسیت حدود ۲۷ درصد مسمومیت ها مربوط به زنان و مابقی مربوط به مردان بوده است.