والدین در توجه به نوجوانان متعادل باشند

علیرضا روحی در گفت‌وگو با خبرنگار آباجان به نقل از تسنیم در همدان، اظهار داشت: یکی از چالش‌هایی‌ که این روزها با نوجوانان مشاهده می‌شود و دغدغه و نگرانی بسیاری از خانواده‌ها است، بحث رفتارهای آسیب رساندن به خود در دوره نوجوانی است.

وی تصریح کرد: این رفتارها در حداقل‌ترین حالت ممکن این است ‌که مثلا  نوجوان در مدل غذا خوردن خود تغییری ایجاد کند و به بهانه تنبیه خود، عمدا خوراک خود را کم کند. شدیدترین نوع نیز تمایل به سمت آسیب رساندن‌های جدی‌ به خود مانند خودکشی است.

ارتباط با نوجوانان تحت نظر روانشناس باشد

این‌ روانشناس افزود: طبیعتا در این گونه شرایط اینکه خانواده به چه نحوی با فرزند خود مواجه شوند، بسیار مهم است. وقتی با چنین موقعیتی مواجه می‌شویم‌، قطعا احتیاج به کمک یک روانشناس در این مسیر هست و خانواده به تنهایی تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند این‌ موقعیت را کنترل کند، حتی اگر بهترین ارتباط را هم با نوجوانش  داشته باشد.

روحی گفت: پس اولین اتفاقی که باید بیفتد این است که حتما حواسمان به عواملی که باعث پیش‌بینی می‌شوند یا حداقل به ما کمک می‌کند که این رفتارها را زودتر بتوانیم رصد کنیم و ضریب اثرگذاری آن‌ها را  روی آسیب‌پذیری نوجوان تغییر دهد، باشد.

وی تصریح کرد: حالا موضوع مهم این است که این رفتارهای آسیب رساندن به خود در چه سطوحی دیده می‌شود، ساده‌ترین مدلش بعضی از رفتارهای آسیب رساندن به خود است که به واسطه وسواس اتفاق می‌افتد و نمونه آن مواردی مانند ناخن جویدن، کندن پوست لب‌،  کندن پوست کنار ناخن و کشیدن موهای سر است.

این روانشناس با بیان اینکه آسیب رساندن به خود حتی می‌تواند از سنین قبل از دوره نوجوانی آغاز شود، گفت: این یعنی ما کودکی را ببینیم که در اواسط کودکی رفتارهای این سبکی را  داشته باشه باشد و قسمت مهم اینجاست که رفتارهای آسیب رساندن به خود معمولا یک عقبه و علت دارد‌. یعنی موضوعی وجود دارد که نوجوان به آن سمت حرکت می‌کند.

روحی افزود: به عنوان مثال گاهی اوقات ما با رفتارهای آسیب رساندن به خود از باب یادآوری مواجه می‌شویم، یعنی مثلا نوجوان شروع به سوزاندن پوست خود با سیگار می‌کند برای اینکه مثلا سیگار را کنار بگذارد، البته حتی مصرف خود سیگار هم یکی از رفتارهای آسیب رساندن به خود است.

وی با بیان اینکه بعضی مواقع تمایل به تتو زدن و استفاده از خالکوبی هم جزو این رفتارهای آسیب رسان به خود است، تصریح کرد:  یعنی فرد به این واسطه اشتباهات قبلی خودش را  تتو می‌کند. تتوهای این مدلی معمولا ردپای این است که  من می‌خواهم یک چیزی را برای خودم تا ابد یادآوری کنم  و تتو نقش سرزنشگر را دارد، به این معنی که من‌ دیگر آن اشتباه را انجام‌ ندهم.

این روانشناس با تاکید بر اینکه گاهی اوقات رفتارهای آسیب رساندن به خود از در فراموشی وارد می‌شود، گفت: این سبک حتی در شبکه‌های اجتماعی هم یک دوره زمانی توجه زیادی را به خود جلب کرد و این بود که فرد از تتوی نقطه ویرگول استفاده می‌کرد برای اینکه به تعبیری بگوید که از این به بعد قرار است یک شروع مجدد داشته باشم و می‌خواهم یک اتفاقی را به فراموشی بسپارم.

آسیب زدن به خود به بهانه فراموشی اشتباهات

روحی افزود: شکل دیگر این است که فرد به واسطه یک اشتباه، زخمی را به خودش زده که به واسطه آن اشتباه را فراموش کند، اما الان با یک تتو بر روی زخم‌، ظاهرش را تغییر می‌دهد.

وی گفت: مدل دیگر  قضیه این است که نوجوان دستش را خط خطی می‌کند تا مثلا به واسطه دردی که از آن حس می‌کند موضوعی که به لحاظ رواشناختی دردناک است و تجربه آن حالش را بد می‌کند را فراموش کند.

این‌روانشناس افزود: حالا مسئله اینجاست که گاهی اوقات بعضی از رفتارهای آسیب رساندن به خود خیلی خوب عمل نمی‌کند و نوجوان سعی می‌کند فرضا از رفتارهایی مانند بستن کش به دست به منظور اینکه اشتباه قبلی‌اش را تکرار‌ نکند، استفاده کند و وقتی می‌بیند کش جواب نمی‌دهد آن‌ را محکم‌تر می‌بیند یا وقتی خطایی می‌کند به سرش ضربه می‌زند.

روحی با بیان اینکه ممکن است نوجوان در صورت تکرار اشتباهش، ضربه محکمتری به سرش وارد کند، تصریح کرد: این شبیه به همان سوزاندن دست با سیگار است. طبیعتا در چنین شرایطی ما باید به این توجه کنیم که میزان تنبیه می‌تواند در اثر موقعیت‌های جدید جدی‌تر شود و این یکی از فاکتورهای پیش‌بینی کننده است‌ که ما وقتی دیدیم سطح تنبیه‌های نوجوان نسبت به خودش بالاتر می‌رود می‌تواند ردپای آسیب‌های جدی‌تری را نشان دهد که در آینده قابل پیش‌بینی هستند.

نوجوان به خودش آسیب می‌زند تا جلب توجه کند

وی افزود: باید حواسمان جمع باشد که اگر چنین چیزی را دیدیم حتما به روانشناس مراجعه کنیم. فاکتور بعدی این است که گاهی اوقات نوجوان به خودش آسیب می‌زند تا توجه دیگران را جلب کند، اما همیشه هم به این دلیل نیست، حتی اگر به همین دلیل هم باشه باید به نوجوان به درستی توجه شود و آن هم تحت نظر و با مشورت یک روانشناس انجام شود.

این روانشناس تصریح کرد: گاهی اوقات فرد رفتار شبیه به خودکشی را نشان می‌دهد و با اعلام قبلی می‌گوید که مثلا از دست شما به خودم آسیب می‌زنم، در این شرایط خانواده‌ها باید آگاه باشند و به این رفتار دامن نزنند، اما به آن توجه کنند، چرا که شاید همین رفتار ساده اگر مورد بی‌توجهی قرار گیرد ممکن است منجر به بروز یک رفتار جدی‌تر شود و به واسطه آن نوجوان به بهانه اینکه خودش را اثبات کند مرتکب اشتباه بزرگی شود‌ که همان خودکشی است‌.

روحی گفت: البته مدل دیگری هم وجود دارد و این است‌ که نوجوان برای هر خواسته خود یک آسیبی به خودش وارد می‌کند و هر چه خواسته بزرگتر باشد، آسیب هم جدی می‌شود‌. در این شرایط باید مراقب باشیم که به گروکشی تبدیل نشود که طرفین مثلا والدین و فرزند در قبال انجام هر کار از یکدیگر امتیاز بگیرند.

وی افزود: نکته بعدی این است که فراموش نکنیم گاهی اوقات دلیل  رفتار آسیب رساندن به خود چیزی است که نوجوان قادر به مطرح‌ کردن آن نبوده و ندانسته با چه شرایطی می‌تواند با یکی از اعضای خانواده درباره موضوع خود صحبت کند‌‌. آسیب‌هایی که ممکن است به واسطه ارتباط با همسالان یا مسائل دیگر تجربه کرده باشد، اما از آن دم نزده باشد و با آسیب زدن به خودش شاید به نحوی درخواست کمک دارد و این موضوع  فاکتور بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

نوجوانان را مورد توجه متعادل قرار دهید

این روانشناس با بیان اینکه نوجوانی دورانی است که نوجوان فکر می‌کند باید در کانون توجه قرار گیرد،، تصریح کرد: اگر حتی رفتار آسیب رساندن به خود را هم در نظر نگیریم به صورت فی نفسه در این دوره احتیاج است که به فرزندمان توجه متفاوتی را نشان دهیم و از طریق این توجه احساس کند که حال خوبی را تجربه می‌کند.

روحی با تاکید بر اینکه در موضوع  توجه به نوجوان باید حد متعادل را نگه داریم و دچار افراط و تفریط نشویم‌، گفت: در این دوران نوسانات خلقی را داریم و میزان ثبات در تصمیم‌گیری‌ها قابلیت اتکا ندارد و این چالش نوجوانی است‌.

وی افزود: ناکامی ناشی از تصمیم‌گیری‌ها هم‌ می‌تواند عاملی باشد که نوجوان تصمیم به تنبیه خود بگیرد و یا خانواده واکنشی نشان داده که نوجوان حالش خوب نیست و خودش را تنبیه می‌کند.

این روانشناس گفت: گاهی دوستان نوجوان در مسیری حرکت می‌کنند که رفتارهای آسیب زدن به خود تبدیل به مد شود و همسالان او با آسیب زدن به خود، خود را آدم  شجاعی جلوه می‌دهند و وجهه مثبتی از شجاعت دارد، چنین  الگو گرفتن از دوستان چیزی جز آسیب زدن به خود نیست.

انتهای پیام/