جایگاه ایران در متنوع سازی سیاست خارجی ارمنستان

هفته قبل ( ۴ تا ۸ نوامبر – ۱۴ تا ۱۸ آبان) بود که هیاتی ایرانی شامل پژوهشگران حوزه قفقاز، اساتید دانشگاه و چند نماینده از اصحاب رسانه به دعوت موسسه تحقیقاتی «اوربِلی» وابسته به دفترنخست‌وزیری ارمنستان به منظور آشنایی بیشتر با فضای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ارمنستان دیداری را از این کشور انجام دادند.

این دیدار که با هماهنگی و همکاری کامل دفتر نخست‌وزیری ارمنستان و سفارت جمهوری اسلامی ایران در این کشور در برهه‌ای خاص از شرایط منطقه‌ای انجام شد تلاش داشت تا به ارتقای میزان شناخت هیات مزبور از سطح روابط و جایگاه ایران در نزد سیاست مداران و جامعه ارمنی بپردازد تا از این طریق درک صحیحی از روند تصمیمات سیاسی، امنیتی و اقتصادی ایروان نسبت به همسایگان و فرایندهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دست یابند.

در همین پیوند، برگزار کنندگان این رویداد دیدارهایی را با بلند پایه‌ترین مقامات سیاسی، امنیتی و اقتصادی ارمنستان ترتیب دادند تا کارشناسان و رسانه‌های جمعی ایران نقطه نظرات سیاست‌مداران ارمنی را بی واسطه شنیده و سوالات و ابهامات خود را مستقیما از تصمیم‌گیران ارمنی جویا شوند تا از این طریق شاهد پی‌ریزی همکاری‌های مستحکم‌تر میان دو ملت ایران و ارمنستان بر مبنای شناختی اصولی از اشتراکات فرهنگ و تاریخ، فرصت‌ها و ظرفیت‌های بزرگ تجاری و اقتصادی و از همه مهمتر منافع ملی و امنیتی مشترک در منطقه پر چالش قفقاز جنوبی باشیم.

ایروان در سال ۲۰۲۱ مجبور شد به سمت متنوع سازی در سیاست خارجی قدم بردارد تا احتیاجات اقتصادی و نظامی و بعضا امنیتی خود را در رابطه با دیگر کشورها پیگیری کند

بر همین مبنا دیدارهایی با «مهر گیریگوریان» معاون نخست‌وزیری ارمنستان، «آرمن گیریگوریان» دبیر شورای عالی امنیت ملی و خانم «کریستین قالاچیان» معاون وزیر امور زیر ساخت این کشور ترتیب داده شد که نقطه اشتراک دیدار با مقامات ارمنی مسئولیت آنان در مورد گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران بود.

یکی از مهم‌ترین دیدارهای هیات ایرانی با مقامات ارمنی، دیدار با «آرمن گیریگویان» دبیر شورای‌عالی امنیت ملی این کشور بود. در این دیدار که بیش از دو ساعت به طول انجامید گریگوریان در ابتدا به مختصات روابط تهران-ایروان اشاره و پس از آن افق‌های همکاری‌های دو جانبه را مورد بررسی قرار داد. همچنین وی در بخشی از سخنان خود در خصوص ماهیت روابط ایروان با بروگسل توضیحاتی را ارائه کرد.

در ادامه این نشست صمیمانه آرمن گیریگوریان به سوالات پژوهشگران و رسانه‌های ایرانی با دقت و حوصله پاسخ داد تا رویکرد و نحوه عمل دولت ارمنستان نسبت به مسائل مهم فی‌مابین و چالش‌های منطقه‌ای به درستی تبیین شود.

یکی از موضوعات مهمی که از سوی پژوهشگران ایرانی مطرح شد نوع روابط میان ارمنستان و اتحادیه اروپا و تاثیر آن بر آینده روابط تهران- ایروان بود.

گریگوریان در پاسخ به این سوال بیان کرد روابط با اروپا انتخاب ایروان نبود بلکه واکنشی در قبال سیاست‌های روسیه در مواجهه با دولت ارمنستان بود. ایروان در سال ۲۰۲۱ مجبور شد به سمت متنوع سازی در سیاست خارجی قدم بردارد تا احتیاجات اقتصادی و نظامی و بعضا امنیتی خود را در رابطه با دیگر کشورها پیگیری کند.
دبیر شورای عالی امنیت ملی ارمنستان تاکید کرد که طرف ایرانی مطئن باشد روابط ایروان با بروکسل و یا هر پایتخت غربی به هیچ عنوان تهدید کننده امنیت و منافع دوجانبه نخواهد بود بلکه در برخی موارد در راستای سیاست‌های بلند مدت تهران و ایروان تعریف می‌شود. آرمن گریگوریان در توضیح این موضوع بیان کرد هدف گذاری تجاری ایران و ارمنستان سه میلیارد دلار است در حالی که این رقم در شرایط فعلی زیر یک میلیارد دلار در حال انجام است.

برای رسیدن به اهداف مطرح شده ارمنستان باید شاهد رشد اقتصادی باشد و در شرایط فعلی تنها مسیر ایروان برای رسیدن به چنین رشدی، سرمایه‌گذاری خارجی است. رشد اقتصادی ارمنستان باعث محقق شدن تجارت سه میلیارد دلاری با ایران خواهد شد. این در حالی است که اقتصاد کنونی ارمنستان توان تحقق و دسترسی به افق‌های تعیین شده را ندارد.

گریگوریان بیان کرد دولت ارمنستان به جز مسیر ریلی موجود در منطقه مغری مسیر دیگری را در اختیار آذربایجان قرار نخواهد داد و براعمال حاکمیت این کشور بر هر نوع مسیری تاکید داردوی رابطه با غرب را برای ایروان یک انتخاب اجباری دانست که در چند سال گذشته توانسته شاخص‌های اقتصادی این کشور را تا حدود بسیار زیادی بهبود بخشد. همچنین دبیر شورای امنیت ارمنستان این تنوع در سیاست خارجی را در تقویت بنیه نظامی این کشور مثبت ارزیابی کرد به شکلی که خریدهای نظامی ایروان از روسیه درمدت چهار سال گذشته از ۹۰ به ۱۰ درصد کاهش پیدا کرده و کشورهایی مانند هند، فرانسه، ایتالیا و چند کشور دیگر جایگزین مسکو شده‌اند.

از دیگر مسائل مهمی که پژوهشگران ایرانی در دیدار با آرمن گیریگوریان مطرح کردند موضوع ایجاد یک شرکت اروپایی برای نظارت بر امنیت تردد در مسیر سیونیک میان جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان به صورت ریلی از خاک ارمنستان بود که در هفته‌های اخیر بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های ایران، جمهوری آذربایجان و ارمنستان داشته است.

دبیر شورای امنیت ارمنستان در پاسخ به این سوال گفت: این طرحی بود که به منظور پایان دادن به شبهات و نگرانی‌های طرف آذربایجانی از سوی برخی محافل مطرح شده که در همان روزهای اولیه این طرح کنار گذاشته شد. واقعیت این طرح به هیچ عنوان نظارت کشوری خاص بر روی مسیر سیونیک نبوده بلکه این طرح عنوان می‌کرد شرکت‌های باربری که قصد دارند در این مسیر به فعالیت بپردازند باید دفتر نمایندگی در ایروان و باکو تاسیس کنند و در زمان حمل بار، نماینده‌ای از این شرکت‌ها در کنار بار حضور داشته باشد تا در نهایت امنیت این مسیر را تایید کنند.

گیریگوریان در ادامه بیان کرد دولت ارمنستان به جز مسیر ریلی موجود در منطقه مغری مسیر دیگری را در اختیار آذربایجان قرار نخواهد داد و بر اعمال حاکمیت این کشور بر هر نوع مسیری تاکید کرد.

این مقام ارمنستان تاکید کرد که دولت ارمنستان در ارتباط با همکاری‌های صورت گرفته با اتحادیه اروپا به طور حتم امنیت و منافع جمهوری اسلامی ایران را لحاظ خواهد کرد و تضمین می‌دهد این همکاری‌ها به هیچ عنوان برعلیه منافع ایران نخواهد بود.