پای منابع متحرک آلاینده روی گلوی شهر

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آباجان به نقل از تسنیم، آلودگی هوا معضل همیشگی فصول سرد سال در کلانشهرهای کشور از جمله تهران است. بخشی از آن به رویداد طبیعی وارونگی دما در فصل سرما برمی‌گردد که اجازه پراکندگی آلایندگی موجود و خودپالایشی را به هوای شهر نمی‌دهد. این وضعیت در کلانشهرهایی چون تهران به‌خاطر نوع جغرافیای طبیعی شهر شدیدتر است.

اما آن آلایندگی که در کلانشهرها تولید و در هوای آن در شرایط وارونگی دما باقی می‌ماند و روز‌به‌روز تا بروز امکان خودپالایشی، تشدید می‌شود، از منابع متعدد متحرک و ثابت تولید می‌شود.

منابع متحرک همین خودروها و موتورسیکلت‌هایی است که به‌صورت مستمر در حال تبدیل بنزین و گازوئیل به مواد آلاینده و تزریق آن به هوای شهر هستند. منابع ثابت هم، از دودکش خانه‌ها و مراکز تجاری و اداری گرفته تا دودکش نیروگاه‌ها و صنایع را شامل می‌شود.

پدیده آلودگی هوا هر ساله خسارات جبران ناپذیری را متوجه کشورها می‌کند و از همین جهت، برنامه ریزی برای مدیریت و کاهش مخاطرات آن، همواره در دستور کار ویژه مسئولان و سیاستگذاران شهری و کشوری دارد. شناسایی سهم منابع مختلف در ایجاد این آلایندگی، می تواند برنامه‌ریزی‌ها را کاربردی و موثر کند. در مطالعات متعددی تاکنون به سهم منابع ثابت و متحرک در ایجاد آلودگی هوای کلانشهرها پرداخته شده است. از جمله مهمترین این مطالعات بدین شرح است:

در جمع‌بندی نتایج مطالعات شاخص انجام شده در زمینه موضوع آلودگی هوا، این نکته قابل مشاهده است که سهم منابع متحرک (خودروها و موتورسیکلت‌ها) در ایجاد آلودگی هوای کلانشهرهای کشور سهم بالایی است که حتی در برخی مطالعات تا ۹۰درصد عنوان شده است. از اینرو، رد پای بنزین در بروز آلودگی هوا کاملا مشخص است.

در بررسی سهم بنزین (منابع متحرک) در آلایندگی هوا، از یک سو بحث کیفیت بنزین توزیعی در کلانشهرها باید مورد بررسی قرار گیرد و از سوی دیگر،کیفیت احتراق (سهم خودروها و موتورسیکلت‌ها) بسیار حائز اهمیت است.

در بحث کیفیت بنزین توزیعی، بر اساس آخرین اظهارات رسمی مسئولان مربوطه در شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، حدود ۳۰ میلیون لیتر بنزین توزیعی کشور استاندارد یورو ۴ دارد. جلیل سالاری، مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران ۳۰‌ام مردادماه امسال در این خصوص گفت: “بیش از ۳۰ میلیون لیتر بنزین کشور استاندارد یورو ۴ دارد و هم‌اکنون درمجموع حدود ۷۰ میلیون لیتر بنزین کشور مطابق با استانداردهای یورو است.” احتمالا منظور این مقام سابق نفتی این بوده که حدود ۴۰ میلیون لیتر بنزین با استاندارد یورو ۲ و بقیه بنزین توزیعی (حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیون لیتر) فاقد شاخص‌های استانداردی یورو (یورو ۲ و یورو ۴) بوده است.

به حداکثر مقدار مجاز تولید گازهای آلاینده تولیدی ناشی از احتراق خودروها بر حسب گرم بر کیلومتر  استاندارد آلایندگی یورو می‌گویند.  بحث استاندارد یورو که در اعلام معاون سابق وزیر نفت وجود دارد، از استاندارد یورو ۱ تا یورو ۶ را می‌تواند شامل شود که هر کدام شاخص‌های متفاوتی دارند. اولین استاندارد وضع شده توسط اتحادیه اروپا استاندارد یورو ۱ (Euro 1) در سال ۱۹۹۳ میلادی و جدیدترین آن، استاندارد یورو Euro 6 در سال ۲۰۱۹ میلادی است.

البته در ایران استانداردهای یورو ۲ تا یورو ۴ بیشتر مدنظر است. بنزین شامل ترکیب ۱۵۰ نوع مادۀ مختلف است که در اثر سوختن، بسیاری از این مواد به صورت گازها و ترکیبات شیمیایی مختلف وارد محیط می شوند. بنزین نامرغوب از مهم ترین دلایل آلودگی هوا است و همین امر موجب شده تا بعضی کشورها قوانین بسیار سختگیرانه ای در خصوص میزان آلاینده ها و کیفیت و مشخصات بنزین تولیدی وضع کنند. از اینرو، می‌توان به سهم کیفیت بنزین در تشدید آلایندگی هوا توجه کرد.

از سوی دیگر کیفیت احتراق، بسیار حائز اهمیت است. طبق استاندارد ملی ایران، حداکثر میزان الفین‌ها در بنزین ۱۸درصد، آروماتیک‌ها ۳۵درصد و بنزن یک درصد مجاز است. از سوی دیگر، مقدار حداکثر مجاز گوگرد در بنزین ۵۰ PPM و مقدار سرب ۰٫۰۰۵ گرم بر لیتر است.

اگر میزان الفین‌ها، آروماتیک‌ها، بنزن و گوگرد در بنزین توزیعی از مقادیر استاندارد فراتر رود، آلایندگی ناشی از سوختن بنزین (روزانه به طور متوسط ۱۱۶ میلیون لیتر در ایران در سال ۱۴۰۲) از ابعاد مختلف افزایش می‌یابد و اگر عدد اکتان بنزین از مقادیر استاندارد کاهش یابد، موضوع احتراق ناقص صورت می‌گیرد که علاوه بر صدمه زدن به خودرو، به تشدید آلایندگی هوا منجر می‌شود.

مسئله احتراق ناقص همچنین می‌تواند ناشی از تکنولوژی پایین خودروهای تولیدی باشد، در برخی خودروهای تولید داخل، اساسا تفاوت محسوسی بین سوخت مصرفی (با استاندادر یورو ۵ یا یورو ۲) در میزان آلودگی وجود ندارد. چرا که تکنولوژی پایین تولید سیستم احتراق خودرو موجب شده تا احتراق ناقص صورت گیرد و هیدروکربون نسوخته وارد هوا شود، که یکی از دلایل پرمصرفی خودروهای تولید داخل همین مسئله است.

در واقع اگر صنعت خودروسازی کشور اصلاح شود یا خودروهای خارجی استاندارد جای خودروهای تولید داخل بی‌کیفیت را بگیرند، علاوه بر کاهش قابل توجه تلفات ۲۰ هزار نفری در تصادفات جاده‌ای، تلفات سالانه ۲۰ هزار نفری ناشی از آلودگی هوا نیز به‌شدت کاهش می‌یابد، چرا که اساسا معضل اصلی آلودگی هوا، (به جز کیفیت سوخت) مصرف بالای بنزین و احتراق ناقص در خودروها است.

یکی دیگر از دلایل اصلی بروز آلایندگی هوای کلانشهرهای کشور، وجود ناوگان فرسوده از جمله خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده است که مصرف بالاتر بنزین و آلایندگی بیشتری نسبت به خودروها و موتورسیکلت‌های غیرفرسوده دارند.

طبق آمار ستاد نوسازی سازمان حمل‌ونقل، بیش از ۲۱ میلیون خودروی سبک در کشور در حال تردد است که بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار خودرو، یعنی ۶٫۲ درصد از این خودروها فرسوده هستند.

همچنین از تعداد ۱۲ میلیون و ۵۰۰ هزار موتورسیکلت در حال تردد در کشور، ۱۱ میلیون و ۲۰۰ هزار موتورسیکلت فرسوده هستند که سهم بزرگی در مصرف افسارگسیخته بنزین و آلایندگی هوا دارند.

انتهای پیام/