کودکان کار پایتخت در مسیر ساماندهی

به گزارش خبرنگار آباجان به نقل از ایرنا، آمارها حاکی از آن است که حدود هفت هزار کودک کار در تهران مشغول فعالیت در همه مناطق این استان بودند، کودکانی که ۸۰ درصد آنها از اتباع خارجی و تنها ۲۰ درصد مربوط به همین استان و یا استان‌های همجوارند که برای کار به تهران آمده‌اند.

این روزها رنگ فعالیت کودکان کار در پایتخت از سیاهی به سفیدی تبدیل شده یعنی آن نگاه منفی و جلوه‌ای نازیبا در شهر را مردم مشاهده نمی‌کنند، دیگر معابر و چهارراه‌های شهر مملو از کودکان بی‌گناه و مظلوم در بازار مکاره اشتغال‌های پنهان نیست.

مدت‌ها بود که خبرهایی از جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار از سوی مدیریت شهری پایتخت به گوش می‌رسید اما هر روز این کودکان در هر نقطه‌ای از تهران دیده می‌شدند ولی این روزها دیگر خبری از کودک کار نیست، وعده‌ها عملیاتی و کودکان کار ساماندهی شده اند.

سال گذشته شهردار تهران وعده داده بود کودکان کار در پایتخت تا اواخر سال جمع‌آوری شوند، پس از آن اقداماتی در رابطه با ساماندهی این کودکان در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفت و این روزها نیم‌نگاهی به خیابان‌ها و پشت چراغ‌های قرمز در پایتخت نشان می‌دهد که دیگر خبری از این کودکان بی‌گناه نیست و شهر خالی از کودکان کار شده است.

کودکان کار تسلیم در مقابل ناملایمات روزگار

کودکان کار قشری آسیب‌ جامعه هیچ سلاحی برای مقاومت در برابر ناملایمات روزگار ندارند و تنها از طریق کار روزگار خود را سپری می‌کنند.

آنها در سرمای استخوان‌سوز زمستان برای به دست آوردن یه لقمه نان (درآمد ناچیزی) مجبور به ساعت‌ها کار هستند؛ کارهایی که گاهی شان، عزت و کرامت انسانی را خدشه‌دار کرده و روح لطیف و جسم ظریف آنان را به نابودی می‌کشاند.

کودکان بی‌دفاعی که ننگ تکدی‌گری بر پیشانی آنان مُهر خورده و آسیب‌های ناشی از آزار و اذیت روحی و فیزیکی، بشدت سلامت جسمی و روانی این کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

طبق قانون، سازمان بهزیستی به عنوان مسوول اصلی ساماندهی کودکان کار است اما با تشکیل قرارگاه اجتماعی در مدیریت ششم شهرداری تهران در راستای مهار، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارائه خدمات به «کودکان کار و خیابان» به عنوان یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه، این موضوع در دستور کار شهرداری قرار گرفت تا برای نخستین بار همه دستگاه‌های مربوط به حوزه آسیب در کنار یکدیگر قرار گیرند و برای تصمیم‌گیری‌ درباره کودکان کار هم‌افزایی لازم انجام شود.

عملیاتی شدن وعده شهرداری تهران برای ساماندهی کودکان کار

حال باید دید که مدیریت شهری این کلانشهر برای ساماندهی وضعیت کودکان کار چه برنامه‌هایی داشته که اینگونه هم به وعده خود یعنی جمع‌آوری این کودکان در خیابان‌های این کلانشهر عمل کرده و از طرفی دیگر مسیر ساماندهی آنها نیز مورد توجه مسوولان قرار گرفته است.

این موضوع در صحبت‌های مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در گفت وگو با خبرنگار آباجان به نقل از ایرنا بیشتر نمایان شده است.

سیدمحمد نقیب در این باره گفت: بحث ساماندهی آسیب‌های اجتماعی از جمله کودکان کار و خیابان از همان ابتدا با آغاز دوره مدیریت شهری کنونی مورد توجه ویژه قرار گرفت و یکی از اهداف قرارگاه اجتماعی شهر تهران، ساماندهی وضعیت کودکان کار و خیابان در سطح پایتخت بود.

وی اظهار کرد: گام‌های بسیار موثری در این زمینه برداشته شده و در طول سه سال مدیریت شهری ششم، در اجرای ۲ طرح ساماندهی آسیب‌های اجتماعی صدها کودک کار و خیابان جذب و ساماندهی شدند.

به گفته نقیب، در همین راستا اقدامات ویژه‌ای برای کودکان کار در پایتخت انجام شده است و با ایجاد ۳۸ مرکز استعدادیابی، توانمندسازی و آموزش و همچنین جذب حدود هفت هزار کودک کار و خیابان گام‌هایی بلند در راستای مقابله با استثمار کودکان برداشته شد.

نقیب در ادامه اضافه کرد: یکی دیگر از کارهایی که سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در همین راستا انجام داده، شناسایی و ارائه حمایت‌های اجتماعی به خانواده‌های این آسیب‌دیدگان است.

وی ادامه داد: بحث شناسایی و اتصال به خانواده و پس از آن مددکاری و مشاوره، اصلی‌ترین موضوعی است که درباره خروج کودک از چرخه کار و خیابان دنبال می‌شود همچنین از طریق مراکز پویاشهر آموزش و توانمندسازی برای خانواده های کودکان نیز در نظر گرفته‌ شده است.

فعالیت ۷۰ هزار کودک کار در خیابان‌های پایتخت

آمارهای متعددی از تعداد کودکان کار در سطح پایتخت ارائه می‌شود اما اینکه ۷۰ هزار کودک کار در خیابان‌های تهران وجود دارد آماری است که خود مدیران و مسوولان شهری به آن اذعان دارند.

سوده نجفی رییس کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران پیش‌تر در این باره گفته بود که ۷۰ هزار کودک کار و خیابان داریم که ۸۰ درصد آنها ایرانی نیستند.

شهرداری تهران در راستای ساماندهی وضعیت کودکان کار در دوره ششم مدیریت شهری علاوه بر به‌روز رسانی زیرساخت‌های گذشته، تعدادی زیرساخت جدید برای این موضوع فراهم کرد و با این اقدامات به نوعی به وظایف خود عمل کرده است، اما ساماندهی کودکان کار تنها برعهده شهرداری نیست و علاوه بر سازمان بهزیستی باید دیگر دستگاه‌ها نیز در این مسیر یاری‌دهنده و کمک‌رسان باشند.

به گفته نقیب، بیش از هفت هزار کودک کار در مراکز پویاشهر شهرداری تهران تحت پوشش قرار دارند که علاوه بر آموزش و تحصیل، مورد استعدادیابی و توانمندسازی قرار می‌گیرند و همچنین خانواده‌های آنها نیز از سوی شهرداری این کلانشهر مورد حمایت قرار می‌گیرند.

بازگشت کودکان کار به آغوش خانواده اولویت شهرداری تهران

معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران همچنین درباره شناسایی و ساماندهی این کودکان گفت: کودکان کار ایرانی در مرحله نخست در صورت شناسایی خانواده، ضمن دریافت تعهدنامه از والدین برای عدم حضور کودک در خیابان و برخورداری از حقوق کودکی تحویل خانواده می‌شوند اما در صورت مواجهه دوباره با این افراد در خیابان، براساس قوانین جاری برخورد خواهد شد.

محمدامین توکلی‌زاده ادامه داد: مدیریت شهری در ابتدا بحث جمع‌آوری و انتقال کودکان کار به مراکز نگهداری را نداشت؛ بلکه بازگشت به خانواده، آموزش خانواده و نگهداشتن کودک در محیط خانواده اولویت بود بنابراین اینکه دنبال کودک کار در خیابان تا جذب مراکز ساماندهی شود، این شیوه را دنبال نمی‌کنیم.

وی با اشاره به اینکه صیانت از کودکان کار در اولویت کاری شهرداری است، افزود: اصل موضوع، کودکان است و با هر تبعه و ملیتی که باشد از آنها صیانت می‌شود.

توکلی زاده یادآور شد: در همین راستا نیز برنامه‌ای برای بازگشت کودک به خانواده طراحی شد البته در برخی موارد خاص که خانواده‌پذیری اتفاق نمی‌افتد با کمک مراکز بهزیستی افراد به این مراکز انتقال داده می‌شود

وی تاکید کرد: البته برنامه این نیست که به صورت ضربتی و به یکباره عمل شود بلکه آرام آرام کار پیش برده خواهد شد تا در این مسیر هیچ کودکی آسیبی نبیند.

عزم شهرداری تهران برای ساماندهی کودکان کار

علیرضا زاکانی شهردار تهران نیز پیش‌تر در ارتباط با نقش شهرداری در ساماندهی کودکان خیابانی تاکید کرد که پس از ساماندهی معتادان متجاهر، شهرداری به موضوع کودکان خیابانی و زباله‌گرد ورود کرده است. مدیریت شهری در حال ایجاد ظرفیت‌های جدید و اجرای برنامه‌های جامع برای شناسایی و ساماندهی این کودکان است.

شهردار تهران پیش از این در رابطه با کودکان کار گفته بود: در ایران بر اساس داده‌های مرکز آمار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از ۹ میلیون کودک، ۴۹۹ هزار نفر آنها فعال در حوزه کار هستند.

زاکانی افزود: مساله کار کودک ارتباط مستقیم با فقر در خانواده دارد، البته تعداد زیادی از کودکان کار در کشور تابعیت ایرانی ندارند و درصد قابل توجهی از کودکان کار در خیابان‌ها فعالیت می‌کنند و مشغول دستفروشی، گلفروشی، زباله‌گردی و یا فال‌گیری هستند.

وی همچنین گفته است که هویت حدود هفت هزار و ۶۰ کودک کار در پایتخت ثبت شده که از این تعداد، ۲ هزار کودک استعدادیابی تحصیلی شده و ۲ هزار نفر دیگر فرایندهای سنجش سلامت روان آنان تکمیل شده است.

کارگاه‌هایی که عمده فعالیت آنها بر دوش کودکان است

اما تمام کودکانی که مجبور هستند به جای کودکی کار کنند، در خیابان های شهر نیستند، برخی از آنها در کارگاه‌های زیرزمینی و کوچک به عنوان اشتغال پنهان و زیرزمینی فعالیت جدی در عرصه اشتغال و اقتصاد دارند، مکان‌هایی که از چشم عابران هر روزه خیابان پنهان است.

این کارگاه‌های غیررسمی کوچک بیشتر در محلات قدیمی فعالیت دارند، مناطق شوش، دروازه غار، امامزاده یحیی و یا حوالی بازار انبارهای کوچک و پنهانی وجود دارد که محل اصلی اشتغال کودکان کار است، اغلب این کارگاه‌های کوچک در ساختمان‌ها و واحدهای مسکونی قدیمی ایجاد شده‌اند و روزانه تعداد زیادی دختران و پسران کم سن و سال به عنوان کارگر در این اماکن بکارگیری می‌شوند.

عدم امکان شناسایی دقیق محل اشتغال کارگران کوچک

همانطور که شناسایی دقیق این کارگاه‌ها امکانپذیر نیست وضعیت کارگران کوچک این کارگاه‌ها که اغلب در این شرایط ناامن و نامناسبی به سر می‌برند از چشم‌ها به دور می‌ماند.

یکی از موارد مهم توجه در سیاست‌های مربوط به ساماندهی کودکان کار و خیابان اینکه مشخص شود سیاست ساماندهی بر کدام گروه از کودکان کار استوار است، آیا همه کودکان شاغل در مناطق شهری مشمول برنامه‌های ساماندهی قرار می‌گیرند یا اقدامات و برنامه‌ها فقط بر کودکانی متمرکز خواهد بود که در خیابان هستند؟

پایتخت‌نشینان به هر حال با ساماندهی وضعیت کودکان کار و خالی شدن خیابان‌ها و پشت چراغ قرمزها از این کودکان، نوید خوبی را انتظار دارند که دیگر نه تنها این افراد به خیابان‌ها باز نگردند بلکه یا در آغوش گرم خانواده به فعالیت‌های کودکانه خود بپردازند یا در مراکز ساماندهی بتوانند زندگی سالم و به دور از مسیرهای پرتلاطم زندگی در اوج کودکی را تجربه کنند.