جان‌بخشی هنر به دست‌سازه‌هایی از خاک + فیلم

به گزارش آباجان به نقل از ایرنا، سفالینه‌های هفت هزارساله در تپه حصار دامغان و دست‌سازه‌های کشف شده از دوره‌های مختلف تاریخی در جای‌جای استان سمنان، گویای نگاه ظریف و هنرمندانه این دیار به هنر کاربردی سفال و سرامیک است.

هنرمندان زیادی در استان سمنان توانسته‌اند در زمینه سفالگری آثاری قابل توجه به وجود بیاورند، تا جایی که این خطه به عنوان «پایتخت سفال هنری ایران» مطرح شد و کارگاه‌های متعدد با سبک و سیاق متنوع، هنرمندان این استان را در زمره هنرمندان مطرح کشور معرفی کرده است.

هم‌اکنون سفالگری در استان سمنان به علت مرغوبیت خاک و اقلیم کویری، از اهمیت زیادی برخوردار است و این خطه را به قطب این هنر تبدیل کرده است.

بر این پایه، خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی (آباجان به نقل از ایرنا) سمنان با حضور در یکی از کارگاه‌های فعال سفال و سرامیک استان و توصیفی از حال و هوای این کارگاه، با مدیر این مجموعه گفت‌وگو کرد.

دیوارهای کاهگلی، حیاط دلباز، بوی خاک نم‌خورده و جریان مشهود زندگی، انتهای کوچه‌ای باریک در روستای خیرآباد سمنان. جایی که گِل‌های بی‌جان و بی‌شکل، با دمیده شدن روح هنر در آنان جان و شکل می‌گیرند.

دمیدن در خاک، خمیرمایه وجود انسانی با دست هنر

از ابتدای ورود به کارگاه «سرامیک تندیس امین» جریان زندگی به شکلی متفاوت رقم می‌خورد. گویا این خانه محل انباشت دنیایی از مخلوقات ساکن اما زنده است که با زبان رنگ و طرح سخن می‌گویند. مخلوقاتی از جنس خاک، خمیرمایه وجود انسان که روح خالق را در خود دارد.

هنرمندان این کارگاه به گفته خودشان در رشته‌های بی‌ارتباط با این هنر تحصیل کرده‌اند، اما علاقه آنان را به این سمت سوق داده است.

در این کارگاه که حدود ۱۴ سال فعالیت دارد، ۳۵۰ نوع محصول با ۶۰۰ مدل تنوع تولید می‌شود که علاوه بر بازارهای داخلی به کشورهای ترکیه، عراق و ارمنستان هم صادر می‌شود.

هنرمندان کارگاه کجوری، با رویکرد تولید و اشتغال، سالانه بیش از ۶۰ هزار قطعه انواع سفال و سرامیک تولید می‌کنند. کوزه‌های کوچک آهنربایی برای یخچال، و کوزه قلیان، از جمله محصولات خاص این کارگاه است. خوش‌ذوقی دست هنرمندان این رشته در جنوب سمنان تا جایی پیش رفته است که حتی کارت عروسی سفالی نیز تولید کرده‌اند؛ تا زوج‌های باذوق و هنردوست، بتوانند خبر پیوند فرخنده خود را از زبان سفال به دوستان و اقوام برسانند و چه زبانی بهتر از زبان خاک و سفال.

در این کارگاه هفت نیروی کار بیمه شده فعالیت می‌کنند و اگر حمایت‌های بیشتری صورت گیرد، این شمار قابل افزایش است.

تهیه سرامیک در ۹ مرحله

مدیر کارگاه کجوری در خصوص کار خود و تفاوت سفال و سرامیک توضیح داد: سفال با گِل رُس معمولی ساخته می‌شود و سرامیک از ۲ نوع خاک معدنی به دست می آید که به آن رس اولیه(کائولن) و رس ثانویه(بالکلی) گفته می‌شود.

امین کجوری بیان کرد: سرامیک ظرافت بیشتری نسبت به سفال دارد و استحکام این محصولات به نوع پخت بستگی دارد؛ حتی گاهی ممکن است سرامیک مستحکم‌تر از سفال باشد.

این صنعتگر سرامیک سمنان افزود: دمای کوره‌های سنتی یک‌هزار و ۴۰ درجه سانتیگراد است و دمای کوره‌های صنعتی به یک‌هزار و ۲۵۰ درجه هم می‌رسد.

وی با بیان اینکه پخت سرامیک ۹ مرحله دارد، گفت: تهیه قالب مادر(مدل) با دستگاه مدل‌تراشی از جنس‌های مختلف مانند چوب، فلز تفلون، ساخت قالب‌های گچی از قالب مادر که هرکدام سه تا ۶ ماه دوام دارد، ساخت دوغاب سرامیکی و ریختگی(تزریق مواد در قالب گچی) از مراحل این کار است.

وی افزود: بعد از اینکه مواد شکل گرفته خشک شد، وارد مرحله پرداخت می‌شود، مراحل پخت و خنک شدن سرامیک در کوره ۴۸ ساعت طول می‌کشد و حال تبدیل به بیسکوییت(ترد و شکننده) شده است؛ در مرحله آخر نیز طراحی و نقاشی و لعاب انجام و دوباره وارد کوره می‌شود.

این صنعتگر سفال و سرامیک بیان کرد: کارت عروسی یا برخی ظرف‌های سفارشی که نشان خاصی دارد، بعد از درج نشان، دوباره وارد کوره می‌شود و سه بار می‌پزد.

گرانی و بی‌ثباتی قیمت مواد اولیه هنر سرامیک

کجوری اظهار داشت: قیمت مواد اولیه سرامیک از جمله رنگ هزار (رنگ کوره) طی ۲ سال چهار برابر شد، اما قیمت جنس تولیدی را نمی‌توان تا این اندازه افزایش داد.

وی افزود: از قبل عید نوروز تاکنون قیمت لعاب همراه با دلار ۶ مرحله افزایش یافت. در چنین شرایطی دریافت تسهیلات مُسکن است، اما درمان درد نیست.

مدیر کارگاه سفال و سرامیک در سمنان گفت: اکنون به دلیل گرانی قیمت دلار و مواد اولیه وارداتی و همچنین تاثیر دوران کرونا، میزان آسیب پذیر بودن این شغل بیش از پیش مشخص شده است.

وی ادامه داد: محصولات سفال و سرامیک کالای اساسی نیست و وقتی مردم در تنگنای اقتصادی هستند، خرید صنایع دستی در اولویتشان نیست و به عبارتی، سفال و سرامیک نیاز بازار نیست، بلکه باید برای فروش آن‌ها نیازسازی شود.

کجوری به امکان کاربردهای متنوع صنایع دستی از جمله سفال و سرامیک در جامعه اشاره کرد و گفت: بر پایه قانون، دستگاه‌های دولتی باید هدایای خود را از صنایع دستی تهیه کنند، اما هنوز بسیاری از ادارات این قانون را رعایت نمی‌کنند.

وی با بیان اینکه ظرف‌های تولیدی در کارگاه سفال و سرامیک کجوری دارای درجه ۲ بهداشت از سازمان غذا و دارو است، افزود: استاندارد میزان سرب در این ظرف ۴۸ صدم درصد است، اما سرب محصولات در این کارگاه به ۲۲ صدم درصد کاهش یافته است و برای مثال باعث می‌شود خوراکی‌هایی مانند ماست زمان بیشتری در آن سالم بماند.

کجوری خاطر نشان کرد: با چهار شرکت لبنیاتی برای تولید ظرف ماست قرارداد داریم که این ظرف‌ها به دلیل سرب کم، ۱۸ روز تاریخ مصرف دارد و حتی به کشور عراق نیز صادر می‌شود.

به گزارش آباجان به نقل از ایرنا، حمایت از صنایع دستی هر شهر، به منظور حفظ فرهنگ بومی، توسعه گردشگری فرهنگی و ایجاد شغل بسیار حائز اهمیت است.

تاکنون اقدامات این حوزه در استان سمنان به نسبت ظرفیت‌های موجود، قابل توجه نبوده است و امید می‌رود با پیوستگی و همدلی دستگاه‌های مرتبط، به زودی شاهد اتفاق‌های مثبتی در این حوزه باشیم.