روایت «دشت‌های آباده» تا «شعرخوانی در شمال خراسان»

به گزارش خبرنگار موسیقی آباجان به نقل از ایرنا، کتاب «دشت‌های آباده» اثر مهدی رضانیا آهنگساز و نوازنده سنتور در ۴۰ صفحه منتشر شده است.

درباره این کتاب به قلم مهدی رضانیا آمده است: ««قطعه‌ «دشت‌های آباده» با یاد زادگاهم برای ارکستر زهی و یوفونیوم نوشته شد و نخستین بار گروه مجلسی سینفونیا تورنتو در تاریخ ۱۵ آوریل ۲۰۱۲ در کنسرت پایان‌نامه‌ ارشد آهنگسازی من به نام «رفتگان این راه دراز» آن را اجرا کردند. قطعه‌ «بلبلان و باغ به آوای تو گوشند» به سفارش بنیاد میراث فرهنگی ایران در تورنتو در سال ۱۳۹۳ نوشته شد و نخستین بار کوارتت زهی ویندرمیر آن را در دوم ماه می همان سال در موزه‌ سلطنتی اونتاریو به مناسبت روز میراث فرهنگی ایران اجرا کردند.»

رضانیا متولد سال ۱۳۵۶ دانش آموخته‌ نوازندگی سنتور نزد بهرام نوروزی، محمد رسولی و اردوان کامکار، کارشناسی موسیقی، کارشناسی ارشد آهنگسازی موسیقی از دانشگاه یورک، کارشناسی ارشد قوم موسیقی شناسی و دانشجوی دکترای موسیقی در دانشگاه آلبرتا است.

وی سال ۲۰۰۴ با همسر هنرمندش طلوع روشناس، گروه موسیقی «باربد» را تاسیس کرد. این گروه در بیشتر دانشگاه‌های استان انتاریو و سالن‌های بزرگ شهر کنسرت‌هایی برگزار کرد و با بسیاری از هنرمندان ایرانی و غیرایرانی همچون کیوان ساکت، حسین بهروزی نیا، سالار عقیلی، کوارتت ویندرمیر، سیمفونیا تورنتو و بسیاری از نوازندگان ساکن تورنتو همکاری داشت. «رفته‌گان این راه دراز» از اجراهای شاخص این گروه بود که بیشتر آهنگسازی آن برعهده رضانیا و ترکیب چهار ژانرای مختلف با همکاری بیش از ۲۰ موسیقیدان حرفه‌ای از چهار قاره مختلف بود. همچنین تور «دوبل رسیتال سنتور و پیانو» برای نخستین بار در کانادا برگزار شد.

رضانیا تاکنون بیش از۶۰ اثر تصنیف کرده است. وی چهار سال مسئول موسیقی و از گردانندگان پروژه میراث فرهنگی ایران در موزه رویال انتاریو بود. از پروژه‌های دیگر رضانیا، «از تهران تا تورنتو»‌ است که او را پل ارتباطی بین آهنگسازان تهران و تورنتو قرار می‌دهد.

«خَط‌ها»

کتاب «خط‌ها» هفت قطعه از مجموعه آهنگسازی‌های کارن صباغی (آهنگساز و نوازنده سه‌تار) شامل ۲۲۳ صفحه و یک لوح فشرده است.

در توضیح این این اثر به قلم صباغی آمده است: «این مجموعه نتیجه‌ کاوش‌های موسیقایی نویسنده از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ است. هر یک از این قطعه‌ها بیانگر تاثیر نیروی دگرگون‌کنندهی موسیقی معاصر و تأثیرات بی شماری‌ است که دیدگاه و نگرش هنری من را شکل داده‌اند. هر زمان جوهر قلم روی دست نوشته‌های موسیقی خشک می‌شود، به یاد می‌آورم ساعت ‌های طولانی را که صرف مطالعه، تجزیه و تحلیل و در نتیجه ارتقای دیدگاه‌های موسیقایی‌ام کرده‌ام.

از قطعاتی که برای اجرا در تالارهای دانشگاه موسیقی و هنرهای نمایشی گراتس در اتریش نوشته ام تا دوران ادامه  تحصیلات دانشگاهی در مقطع دکترا در کینگز کالج لندن، هر قطعه در این مجموعه بازتابی است از این سفر آکادمیک و خلاقانه‌ من در طول این سال‌ها. در قلب این آهنگسازی ‌ها، تاثیرات عمیقی از سنت‌های ادبی زبان فارسی نهفته است که در ساختار و تار و پود هر عبارت موسیقی بازتاب یافته. از شاهکارهای کلاسیک ادبیات فارسی تا آثار معاصر، متونی که الهام‌بخش این آهنگسازی‌ها هستند، پنجره‌ای به بافت غنی فرهنگ و میراث ایرانی هستند.

با این حال، این قطعات فراتر از اینکه صرفا بازتاب الهامات ادبی باشند، نمادی از آمیزش فرهنگ‌های شرق و غرب هستند که در آن حالت‌ها و معانی ادبیات فارسی با تکنیک‌های آهنگسازی غربی در هم آمیخته می‌شود. هر قطعه در این مجموعه با استفاده از تکنیک‌های آهنگسازی معاصر قرن بیست‌ و یکم، گاه با به کارگیری شیوه‌های آهنگسازی الگوریتمیک و گاه با کاوش در رنگ‌های گوناگون صوتی، یادگاری است از تقابل سنت و نوآوری.

همانطور که صفحات این کتاب را ورق می‌زنید و در دنیای این آثار سفر می کنید، امیدوارم زیبایی و پیچیدگی مناظر موسیقایی را که تلاش کرده‌ام خلق کنم، کشف و تحلیل کنید. به امید آنکه این قطعات به خوانندگان و دانشجویان موسیقی انگیزه‌ای دهد تا با قلبی بازتر به موسیقی معاصر گوش فرا دهند و سفر خود را برای کاوش و کشف دنیای این موسیقی آغاز کنند.»

لوح فشرده «خَط‌ها» شامل هفت قطعه؛ «خاطره‌های خونین»، «آمودریا»، «خط‌ها»، «نوا»، «ملودی‌ها»، «پشت هیچستان جایی‌ست» و «دو ایمپرومپتوی ایرانی» است.

«ده اتود برای اوکوله‌له»

کتاب «ده اتود برای اوکوله‌له» اثر فورته فُرتیسّیمو و ترجمه مهدی جلالی شامل ۳۶ صفحه است.

درباره‌ این اثر، به قلم شاهرخ خواجه‌نوری آهنگساز، مدرس و نوازنده پیانو آمده است: «ساز اوکوله‌له از خانواده‌ لوت در پرتغال شکل گرفته و در هاوایی رایج شد. اوکوله‌له دارای گستره‌ صوتی متنوعی از سوپرانو تا باس است و به لحاظ جنس صوتی و امکانات تکنیکی ویژگی‌های منحصر به فردی دارد اما با این‌ حال بیشتر در موسیقی عامه‌پسند مورد استفاده قرار گرفته است و آهنگسازان سبک‌های جدی‌تر به‌ ویژه آهنگسازان موسیقی معاصر از امکاناتی که این ساز به آنها می‌دهد غافل مانده‌اند. مجموعه اتودهای «فورته فُرتیسّیمو» اثر مهدی جلالی تلاشی است برای نشان دادن وجهه‌هایی از این ساز که کمتر به آن پرداخته شده است. به قول جورج هریسون همه باید به یک «یوک» (اوکوله‌له) عشق بورزند و آن را بنوازند.»

«کارآمدی موسیقایی»

کتاب «کارآمدی موسیقایی» اطلاعات پایه برای هنرجویان نوجوان موسیقی نوشته محمدرضا فیاض آهنگساز، منتقد، مدرس موسیقی و نوازنده سنتور شامل ۱۰۴ صفحه است.

درباره‌ این اثر، به قلم فیاض آمده است: « انباشت بی‌وقفه، و پیشرفت شتابناک نگرش‌ها، دانش‌ها و مهارت‌ها، از بارزترین ویژگی‌های زمانه ماست. در این بستر، یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های نظام‌های آموزشی باید بازتابانیدن این تغییرات در محتواهای آموزشی باشد.

در این کتاب که سال ۱۳۹۶ نوشته شده، کوشش بر آن است که با محور قرار دادن اهمیت موضوع کارآمدی، سمت و سویی یکپارچه و همگِن برای ارتقای قابلیت‌های چندجانبه‌ یک هنرجوی نوجوان موسیقی ارائه شود. نگرشی که بر مبنای آن، قرار نیست یک هنرجو صرفا معارف و معلومات معینی را به خاطر بسپرد، بلکه بیشتر از آن، اهمیت و مسئولیت خود را به عنوان هنرمند بازشناسد و با توسعه انواع کارآمدی‌ها در وجود خود، به ایجاد ظرفیت‌های تازه یاری رساند.»

«نواخته‌های کامران داروغه»

کتاب «نواخته‌های کامران داروغه» مجموعه ۲۷ چهارمضراب و ۱۰ ضربی اثر کامران داروغه با گردآوری و نت‌نگاری چکاد فشارکی شامل ۱۰۸ صفحه است.

در توضیح این کتاب به قلم فشارکی آمده است: «اصغر بهاری، کامران داروغه، حسین یاحقی و رحمت‌الله بدیعی چهار چهره‌ شاخص کمانچه نوازی بودند که تمام یا بخشی از فعالیت های موسیقایی شان همزمان بود با دوره‌ پهلوی دوم. کتاب پیش رو به گردآوری و نت نگاری قطعات یکی از این چهار چهره یعنی کامران داروغه پرداخته است. نگارنده پیشتر با همکاری رضا پرویززاده در کتاب سه جلدی بهاریه قطعات استاد اصغر بهاری را گردآوری و نت‌نگاری کرده بود.»

ابوالقاسم داروغه کاظم با نام هنری کامران داروغه (زاده ۱۴ فروردین ۱۳۲۱ تهران، درگذشت ۱۴ فروردین ۱۳۸۴ تهران) نوازنده ویولن و کمانچه بود. او علاوه بر نوازندگی کمانچه به سبک موسیقی کلاسیک ایرانی، فوت و فن‌های موسیقی مطربی قدیم را هم خوب می‌شناخت و گاه به تفنن قطعاتی در آن مایه‌ها می‌نواخت. داروغه سال‌ها در هنرستان موسیقی و دانشگاه تهران مشغول تدریس بود، سامر حبیبی، علی تفرشی، همایون شجریان، سینا جهان آبادی، علیرضا فیروزبخت، اصغر فلاح، اسماعیل حاجی صفری و روزبه کلانتر از شاگردان او هستند.

داروغه طی سال‌های فعالیتش، در ارکسترها با مهدی خالدی، نصراللَّه زرین‏‌پنجه، اصغر بهاری، عباس زند، منصور نریمان، بزرگ لشکری، محمود ذوالفنون، قاسم نیکپو، حسین قوامی و بنان همکاری داشت. از کارهای ارزنده‌ او به نت درآوردن ریتم‌های زورخانه با کمک محمد اسماعیلی است که به صورت کتاب منتشر شده است. در بخش جنبی آیین سومین سال نوای موسیقی ایران (آذر ۱۳۹۶) از آلبوم موسیقی «نوایی دیگر» اثر داروغه که به کوشش علی تفرشی تنظیم شده، رونمایی شد. آلبوم «صدای آشنا» با آواز محمد منتشری از دیگر آثار اوست.

«پریچهر و پریزاد»

کتاب «پریچهر و پریزاد» سی‌ و سه قطعه از آثار و نواخته‌های درویش‌خان برای کمانچه با گردآوری و تنظیم چکاد فشارکی شامل ۸۰ صفحه است.

درباره‌ این اثر، به قلم فشارکی آمده است: «در کتاب پیش رو ۳۳ قطعه از آثار و نواخته‌های درویش‌خان با تکیه بر نمونه‌های شنیداری اجراهای او و نیز نوازندگان شاخصی همچون مرتضی نی‌داوود، یوسف فروتن، ابوالحسن صبا، ارسلان درگاهی، فرامرز پایور و محمدرضا لطفی که راوی قطعات او بوده‌اند نت‌نگاری شده است. به شیوه‌ای نت‌نگاری کردم که آرایه‌ها تا جای ممکن بالای نغمات قرار می‌گیرد و از نغمه‌ ساختاری جدا می‌شود. لذا هنرجویان دوره‌های متوسطه‌ هم می‌توانند با چشم‌پوشی از اجرای آرایه‌ها، ساختار کلی قطعات را بنوازند.

اگرچه این کتاب برای کمانچه‌نوازان تدوین شده است اما از آنجایی که نت‌نگاری این کتاب بر اساس نت‌نگاری «بدون انتقال» استوار شده به نظر می‌رسد برای نوازندگان سازهای مضرابی هم قابل فهم و اجرا باشد. در پایان مقدمه‌ کتاب کیوآرکدی قرار گرفته که با اسکن آن توسط گوشی تلفن هوشمند امکان دسترسی به نسخه‌ صوتی قطعات کتاب فراهم شده است.»

درویش‌خان با نام اصلی غلامحسین درویش (۱۲۵۱ تهران- ۲ آذر ۱۳۰۵ تهران) از هنرمندان نامی و استادان موسیقی سنتی در اواخر دوره قاجار بود، وی از افراد صاحب سبک و تأثیرگذار بر موسیقی ایرانی در این دوره به‌ شمار می‌رود. از درویش خان آثار مشهوری مانند تصنیف بهار دلکش، تصنیف ز من نگارم و چند رنگ و پیش‌درآمد به‌ جا مانده‌ است. درویش‌خان همچنین رهبر ارکستر کنسرت‌های انجمن اخوت که به حمایت صفاعلی ظهیرالدوله انجام می‌شد، بود. وی را از ایجادکنندگان و گسترش‌دهندگان پیش‌درآمد در موسیقی ایرانی می‌دانند.

«پیشگفتاری بر موسیقی چندصدایی ایران»

کتاب «پیشگفتاری بر موسیقی چندصدایی ایران» اثر رضا والی موسیقیدان و آهنگساز شامل ۸۰ صفحه و یک لوح فشرده با ۱۱۶ قطعه است.

درباره‌ این اثر به قلم والی آمده است: «چندصدایی نوع عمودی قرن‌های هجدهم و نوزدهم اروپا توسط موسیقیدانان اروپایی و موسیقیدانان اروپایی‌محور در اوایل قرن بیستم وارد ایران شد. این چندصدایی اساساً تطابقی با سیستم موسیقی ایران یعنی سیستم دستگاه‌ـ مقام ندارد. عدم تجانس این دو سیستم باعث مشکلات و سردرگمی‌های فراوانی در موسیقی معاصر ایران شده است که متأسفانه تا به امروز ادامه دارند.

این کتاب مقدمه‌ای است بر مقوله‌ چندصدایی در موسیقی ایران. در این کتاب سعی شده است که حرکت‌های چندصدایی از درون خود سسیتم دستگاه‌ـ مقام استخراج و استفاده شوند. انواع چندصدایی ایران مانند واخوان‌ها، حرکت موازی، و جواب آواز (تقلید) ابتدا معرفی شده و بعد به صورت‌های دوصدایی و سه‌صدایی گسترش یافته و توضیح داده شده‌اند.»

والی متولد ۱۳۳۱ در قزوین است. او در هنرستان عالی موسیقی (کنسرواتوار تهران) تحصیلات خود را آغاز کرد. سپس در دانشگاه موسیقی و هنرهای نمایشی وین آهنگسازی آموخت و در دانشگاه پیتسبرگ دکتری آهنگسازی و تئوری موسیقی گرفت. والی اکنون عضو هیات علمی دانشگاه کارنگی ملون است. او از موسیقیدانان موسیقی سمفونیک ایرانی است و آثار ارکستریش توسط ارکستر سمفونیک‌های متعددی همچون ارکستر سمفونیک پیتسبرگ، سمفونی سیاتل و پروژه سمفونی مدرن بوستون اجرا شده‌ است. آثار مجلسی والی نیز توسط گروه‌هایی نظیر آنسامبل کوارتتو لاتینو آمریکانو و کوارتت کرونوس اجرا شده‌ است.

«شعرخوانی در شمال خراسان»

کتاب «شعرخوانی در شمال خراسان و فرهنگ‌های موسیقایی همجوار» نوشته استیون بلام و ترجمه عبدالمحمد موحد در ۲۲۲ صفحه منتشر شده است، همچنین این اثر شامل ۲ لوح فشرده در ۳۰ قطعه موسیقی است.

در توضیح این کتاب آمده است: «کتاب حاضر مجموعه مقالاتی است که پروفسور استیون بلام در حوزه‌ موسیقی شمال خراسان و فرهنگ‌های موسیقایی همجوار آن انجام داده است. شش فصل از این کتاب (فصل‏‌های ۱، ۳، ۴، ۷، ۸ و ۹) قبلاً به‏‌ عنوان سخنرانی یا مقاله‏ در همایش‏‌های رُم، وایمار، بلگراد، باکو و کمبریج (ماساچوست) ارائه شده است. باقی فصول نیز برای پنج اثر اشتراکی (مجموعه‌‏ مقالات) نوشته شده‌اند که عبارت‌‏اند از: دایرة‏المعارف گارلند درباره‏‌ موسیقی جهان: خاورمیانه (۲۰۰۲)، مطالعات تحلیلی موسیقی جهان (۲۰۰۶)، تاریخ موسیقی جهان کمبریج (۲۰۱۳)، تئوری و عمل در موسیقی جهان اسلام (۲۰۱۸) و فکر و بازی در ریتم موسیقی (۲۰۱۹).

استیون بلام، استاد بازنشسته‌ موسیقی از دانشگاه شهری نیویورک و متخصص موسیقی ایران، به  ویژه فرهنگ موسیقایی خراسان است. آثار او به موضوعاتی مانند آهنگسازی، بداهه نوازی، تاریخ موسیقی مدرن و تعامل فرهنگی، به  ویژه در شیوه‌های موسیقایی ایران، کردستان، اروپا و آمریکای شمالی می‌پردازد.»