درس‌های به جا مانده از معدنجو طبس

به گزارش آباجان به نقل از ایرنا، شامگاه شنبه ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ هنوز ساعاتی از شروع نوبت شب معدنکاران در یکی از معادن زغال‌سنگ شهرستان طبس نگذشته بود که تصاعد آنی گاز متان در ۲ بلوک معدن حادثه ساز و موجب محبوس شدن شماری از کارگران معدن شد.

این حادثه در بلوک‌های B و C معدن معدنجو روی داد اما گفته شد کانون اصلی نشت گاز و انفجار در بلوک C بود که به بلوک دیگر هم سرایت کرد و بیشترین تعداد کارگران در بلوک B بودند و گرنه تعداد فوتی‌ها افزایش می‌یافت.

آمارهای اولیه حکایت از حضور ۶۹ کارگر در معدن داشت اما تا صبح روز بعد فقط ۱۶ نفر جان سالم به در بردند که راهی بیمارستان شدند و مابقی کارگران یکی پس از دیگری جنازه‌هایشان از اعماق زمین بیرون کشیده شد تا زمانی که شمار جانباختگان به ۴۹ نفر رسید.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان جنوبی چهارم مهرماه با اتمام عملیات امداد و نجات در معدنجو به خبرنگاران گفت: براساس فهرست اولیه معدن، ۶۹ نفر از کارگران مشغول به کار بودند که این فهرست اصلاح شد.

محمدعلی آخوندی ادامه داد: چهار نفر از کارگران به دلایلی همچون مرخصی در آن نوبت کاری حضور نداشتند لذا ۶۵ نفر در آن نوبت در معدن مشغول کار بوده اند.

برخی افراد و رسانه‌ها از این حادثه به عنوان مرگبارترین حادثه معدن در جهان نام بردند و از ۱۶ مصدوم یک نفر دچار مرگ مغزی شد و شمار فوتی‌ها به ۵۰ نفر رسید.

ابعاد حادثه چنان گسترده بود که همان ساعات اولیه استاندار خراسان جنوبی راهی طبس شد؛ شهرستانی که مرکز آن ۲۷۰ کیلومتر با بیرجند فاصله دارد و معدن هم در ۸۵ کیلومتری شهر طبس واقع شده است.

صبح روز بعد وزیر صنعت، معدن و تجارت خود را به محل حادثه رساند تا از نزدیک روند عملیات امدادی را بررسی کند.

بعد از ظهر همان روز وزیر کشور و وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی خود را به محل حادثه رساندند تا به بررسی بیشتر ابعاد آن بپردازند.

این حادثه به قدری جانسوز بود که سه روز عزای عمومی در استان خراسان جنوبی اعلام شد و رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی ضمن تسلیت به خانواده‌های داغدار، بر لزوم بیشترین تلاش برای امدادرسانی به کارگران تاکید کردند.

جلسات مشترک سه وزیر برای تصمیماتی درباره عملیات امداد و نجات، پرداخت حقوق قانونی جانباختگان و مصدومان حادثه معدن طبس، نحوه حمایت‌های بیمه‌ای از خانواده‌های آنان و بررسی علت حادثه در محل معدن معدنجو برگزار شد.

ورود دستگاه قضایی از ساعات اولیه وقوع حادثه نیز موجب شد تا دستورات لازم برای بررسی ابعاد و علت حادثه صادر شود تا درسی برای جلوگیری از تکرار چنین حوادث غمبار باشد.

البته این نخستین بار نیست که معادن دچار حوادث می‌شود، بلکه با حادثه معدن طبس، داغ مرگ تلخ ۴۳ معدنچی در معدن یورت گلستان و حوادث مشابه هم تازه شد.

در ۲ دهه گذشته حوادث زیادی از معادن به ثبت رسیده که حادثه معدن یورت استان گلستان، معدن «ونارچ» استان قم، معدن «باب نیزو» شهرستان زرند، معدن «اشکلی» هجدک استان کرمان و معدن «یال» طبس از نمونه‌های آن است و نشان می‌دهد همواره جان کارگران معدن در خطر است و رعایت استانداردهای ایمنی جزو ضروریات معدنکاری محسوب می‌شود.

هرچند هنوز علت دقیق حادثه معدن طبس دقیق مشخص نشده است و دادستان کل کشور در سفری که روز شنبه هفتم مهرماه به خراسان جنوبی داشت گفت: بازپرس ویژه برای پرونده حادثه معدن طبس تعیین شده و اعلام نظر قطعی درباره چگونگی این حادثه و قصور احتمالی برعهده بازپرس ویژه است اما معاون حقوق عامه دادستان کل کشور روز بعد از حادثه اعلام کرد که برابر مشاهده برخی سوابق اداره کار مشخص شد برخی از موارد رعایت نشدن نکات ایمنی در معدن طبس مشهود بوده است.

حجت الاسلام و المسلمین محمد کاظم موحدی آزاد عصر دیروز (شنبه) در حاشیه جلسه بررسی آخرین وضعیت حادثه معدن زغال‌سنگ معدنجو طبس که با حضور استاندار در دادگستری خراسان جنوبی برگزار شد، گفت: علت دقیق حادثه معدن طبس هنوز مشخص نیست و کسی نمی‌تواند هیچ گونه اظهار نظر قطعی انجام دهد.

در روزهای گذشته اظهار نظرهای مختلفی از مسئولان، نمایندگان مجلس یا تشکل‌های کارگری منتشر شده که همه این افراد بر رعایت شدن اصول ایمنی در معادن تاکید دارند.

دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور معتقد است ۸۰۰ میلیون دلار زغال‌سنگ در سال ۱۴۰۱ وارد کشور شده و اگر ۸۰ میلیون دلار به بخش معادن اختصاص پیدا می‌کرد امروز شاهد چنین حوادثی نبودیم، ضمن اینکه برای تجهیز ایمنی معادن ۳۰ میلیون دلار نیاز داریم.

برخی صاحبنظران نیز از توجه نداشتن به سرمایه‌گذاری در حوزه تجهیزات، آموزش و استفاده از تجهیزات به‌روز در معادن انتقاد کردند و اعتقادشان بر این است که نبود سرمایه‌گذاری کافی در معادن زیرزمینی، به ویژه معادن زغال‌سنگ را آبستن چنین حوادث تلخی می‌کند.

لزوم حمایت‌های دولتی در تخصیص ارز و تسهیل واردات تجهیزات نیز از مواردی است که در جلسه ستاد مدیریت بحران استان که با حضور سه وزیر در شهرستان طبس برگزار شد از سوی نماینده مردم فردوس، طبس، سرایان، عشق آباد و بشرویه مورد تاکید قرار گرفت.

ایمنی معدن «معدنجو» موضوعی است که در واحد بهداشت ایمنی و محیط زیست (Health, safety & environment) نمود بیشتری پیدا می‌کند زیرا HSE برای ارزیابی بهداشت ایمنی و محیط زیست معادن اهمیت زیادی دارد.

بر همین اساس یک کارشناس حوزه معدن گفت: رعایت ایمنی و HSE از مسایل مهم در پیشگیری از حوادث معدن است که در ماشین آلات، نیروی انسانی و محیط گازخیزی معدن بیش از همه اهمیت دارد.

علی امین جوقان در گفت و گو با خبرنگار آباجان به نقل از ایرنا ادامه داد: همیشه در معدن HSE را ترمز بازدارنده تولید می‌دانند و نمی‌خواهند که آن را در کارها دخالت دهند.

وی گفت: به‌روز رسانی ماشین آلات و فناوری نیز یکی از عواملی است که در ارتقای ایمنی معادن تاثیرگذار بوده زیرا فرسودگی ماشین آلات مشکلی است که در اکثر معادن کشور شاهد آن هستیم.

کارشناس نظام مهندسی معدن، یکی دیگر از موارد مهم در معدن را سامانه‌های تهویه برشمرد و افزود: اگر معدن «معدنجو» تهویه مناسبی داشت شاید ابعاد حادثه به این گستردگی نبود.

وی گفت: هر معدنی که بیش از ۲۵ نیرو دارد باید مسئول ایمنی داشته باشد و شخصی که مسئولیت HSE را به عهده دارد در معادن زغال‌سنگ بسته به میزان زغال‌خیزی باید به طور مرتب گازسنجی و استانداردها را بررسی کند.

جوقان با اشاره به اینکه گاز متان موجود در معدن برای شرایط استاندارد باید یک درصد باشد یادآور شد: اگر میزان گاز بیش از یک درصد شود باید نیروها تخلیه و تهویه انجام شود تا به زیر یک درصد برسد.

وی با بیان اینکه معدن معدنجو درجه زغال‌خیزی بالای داشته است ادامه داد: در این معدن باید طبق استاندارد هر نیم ساعت گازسنجی انجام شود.

این کارشناس ایمنی معدن گفت: دستگاه‌های گازسنجی قبلا دستی بود اما اکنون دیجیتال شده لذا در شرایط تصاعد آنی گاز نیز اگر سامانه‌های تهویه استاندارد باشد باز هم از یک درصد بیشتر نمی‌شود.

وی با تاکید بر اینکه پوشش معدنکاران، تجهیزات ایمنی و دستگاه خودنجات نیز در بروز حوادث حایز اهمیت است افزود: مسئولان ایمنی باید این مسایل را به طور مرتب رصد کرده و مراقبت کنند.

بتازگی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز با اشاره به حادثه دلخراش معدن «معدنجو»‌ طبس، اعلام کرد: آماده‌ایم هر سه ماه یک‌بار در صدا و سیما گزارش دهیم که برای بهبود ایمنی معادن زغال‌سنگ شهر طبس و شرایط بازماندگان چه اقداماتی انجام شده است و این گزارش را به مردم تقدیم خواهیم کرد.

حوضه زغال‌دار طبس با وسعت بییش از ۳۰ هزار کیلومتر مربع و ذخیره اکتشافی ۷۵.۲ میلیارد تن زغال‌سنگ کک شو و حرارتی، غنی ترین و بزرگترین ناحیه زغالی ایران محسوب می‌شود.