حرکت در مسیر خودآگاهیِ تاریخی با برنامه «امتداد» رخ می‌دهد

رامین پورمند در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آباجان به نقل از ایرنا، در پاسخ به این پرسش به عنوان کارشناس این برنامه چه کارهایی برای ایجاد تفکر انتقادی در میان مخاطبان انجام داده است، اظهار داشت: قاعدتا نقش بنده در تاثیر روی مخاطب و جهت گیری او در تفسیر پدیده‌های بررسی شده ناگزیر بوده، این اتفاقی است که در همه برنامه‌های مشابه رخ می‌دهد یعنی مخاطبِ برنامه از منظر کارشناسان به اثر مورد بحث خواهد نگریست و این به نظر من مشکلی در برانگیختن مخاطب به نگاه انتقادی یا اتخاذ رویکردِ تفکرِ انتقادی ندارد.

وی ادامه داد: علاوه بر آن ماهیت برنامه تلویزیونی «امتداد» نگاه انتقادی به پدیده‌های فرهنگ عامه در امتداد فلسفه است و ساختار آن بر این اساس طرح ریزی شده که آثار را علاوه بر آنالیز و تحلیل به ورطه نقادی بکشاند و پس از آن دیدگاه آلترناتیو ارایه دهد، بنابراین رویکرد ما انتقادی است اما نه انتقاد کردن خنثی، بلکه نقد در کنار تحلیل و در مسیر ارایه حرف جدید صورت گرفته است و این هم به این معنی نیست که ما چیزی را به مخاطب تجویز می‌کنیم بلکه تلاش ما این بوده است که او را با با زوایای مختلفِ ورود به تحلیل و نقد اثر آشنا سازیم و همین تنوع دیدگاه‌های فلسفی که من سعی کرده‌ام پدیده‌ها را بر اساس آن تحلیل و نقد کنم حاکی از آن است که با روش‌ها و دیدگاه‌های مختلفی می‌توان به پدیده‌های فرهنگی نگریست و قصد تجویز وجود ندارد.

تعابیر فلسفه سینما، تحلیل فلسفی فیلم، فلسفه فیلم، فیلموسوفی، سینمای فلسفی و فیلمِ فلسفی با هم بسیار متفاوت هستند و هر کدام موضوع، روش و هدف مشخصی در حوزه نسبت میان فلسفه و سینما دارند و باید درست و به جا به کار برده شوند، اما «امتداد» قطعا ربطی به فلسفه سینما ندارد

کارشناس برنامه «امتداد» درباره ارتباطش با تیم پژوهشگران گفت: فکر نمی‌کنم که در برنامه‌های گفتگومحور اینگونه باشد که مجری یا کارشناس در جلسات پژوهشگران حضور داشته باشد اما از آن جایی که بنده مجری برنامه «امتداد» نبودم و این اثر هم یک برنامه تلویزیونی معمولی نبود، باید عرض کنم که بله در تمامی جلسات اتاق فکر به عنوان عضو گروهِ طراحِ محتوا و در تمامی جلسات جمع‌بندی محتوای پژوهش شده که با حضور پژوهشگران برگزار می‌شد، حضور داشته‌ام. تعدادی از پژوهشگران از دوستان خوب من هستند که توفیق آشنایی چند ساله را با آنها دارم.

پورمند در جواب به این سوال که عده‌ای برنامه «امتداد» را بیشتر فلسفه سینما می‌دانند تا خود فلسفه و نظر شما چیست؟ مطرح کرد: قبل از آنکه درباره «امتداد» توضیح دهم لازم است بگویم که تعابیر فلسفه سینما، تحلیل فلسفی فیلم، فلسفه فیلم، فیلموسوفی، سینمای فلسفی و فیلمِ فلسفی با هم بسیار متفاوت هستند و هر کدام موضوع، روش و هدف مشخصی در حوزه نسبت میان فلسفه و سینما دارند و باید درست و به جا به کار برده شوند، اما «امتداد» قطعا ربطی به فلسفه سینما ندارد، بلکه امتداد تلاشی است در جهت تحلیل فلسفی و پدیدارشناسیِ پدیده‌های فرهنگ عامه که گاهی این پدیده فیلم، سریال و انیمیشن است و گاهی شخصیت های مهم مانند استیو جابز یا پدیده‌های ارتباط جمعی مانند فیسبوک، یا جریانی در موسیقی مانند راک و رپ و… .

وی افزود: لذا اگر بخواهم «امتداد» را در یک جمله معرفی کنم؛ برنامه‌ای است که پدیده‌های فرهنگ عامه را در امتداد فلسفه غرب و شرق، تحلیل و نقد فلسفی می‌کند. اما نه صرف آن و نسبت به جریان‌ها و دیدگاه‌های فلسفی موضعِ فکری دارد و این دقیقا مطابق است با فلسفه ورزی، چراکه در فلسفه از دورانِ دور تا امروزِ روزگار همواره اینگونه بوده که آرای متفکران طرح، تحلیل، نقد و در قبال آن حرفِ جدیدی ارایه شده و این است که ماهیت داینامیک فلسفه را می‌سازد، چیزی که در سنت فلسفی ما کمتر اینگونه بود و شاید یکی از دلایلی باشد که مانع از امتدادِ فلسفه و حکمت اسلامی در فرهنگ عمومی و پدیده‌های اجتماعی شده است.

کارشناس برنامه «امتداد» درباره مطالعات خود در حوزه فلسفه عنوان کرد: حوزه فلسفه بسیار گسترده است (با در نظر گرفتن اینکه فلسفه با علم به معنای ساینس متمایز است) و نمی‌توان کسی را حتی از میان بزرگان فلسفه در تاریخ فلسفه یافت که ادعای تسلط بر این حوزه گسترده را داشته باشد، بنده که به عنوان دانش آموزِ مبتدیِ فلسفه جای خود را دارم، اما علاقه دم افزون فلسفه در من، همواره من را به سوی خودش کشیده و موجب مطالعه کتب فلسفی شده است، در میان دو نحله فلسفه غرب در دوره معاصر یعنی فلسفه تحلیلی و فلسفه قاره‌ای احساس می‌کنم بیشتر به فلسفه قاره‌ای گرایش دارم اما در حوزه فلسفه تحلیلی هم بسیار مطالعه می‌کنم و به آن علاقه‌مندم در فلسفه اسلامی هم بیشتر به فلسفه سینوی و مشائی گرایش دارم. از میان گرایش‌های فلسفی هم با آنکه به همه گرایش‌های علاقه دارم اما در حال حاضر بیشتر به فلسفه ذهن می‌پردازم.

«امتداد» برنامه‌ای است که تو را به عبور از ظواهرِ پدیده‌های فرهنگ عامه و به واکاویِ فکری- فلسفی آن‌ها دعوت می‌کنند و برای کسانی که به رویدادهای اطراف خود بی‌تفاوت نیستند و میل به دانستن دارند جالب است

پورمند در پاسخ به این پرسش که چقدر این برنامه دیده شده است؟ تصریح کرد: با اینکه برنامه‌هایی از این جنس در فضای محتواگریزِ رسانه‌ای حالِ حاضر ما خیلی شانس دیده شدن و جذب انبوه مخاطب را ندارند، به نظر من «امتداد» جای خود را بازکرده و مخاطب‌های متنوعی را در قشر های مختلف به سوی خود کشیده است، البته من در حد ظرفیت حداقلی‌ام سعی کرده‌ام به برنامه کمک کنم اما قطعا نقش جدی درباره این موضوع نداشته‌ام. ای کاش صداوسیما، نهادهای مرتبط با موضوع برنامه و کسانی که سابقه فعالیت رسانه‌ای بیشتر و دغدغه مشابه داشتند، پای کار بیایند و به معرفی برنامه کمک کنند.

وی درباره تماشای نمونه‌های مشابه این برنامه برای الگوبرداری تصریح کرد: به عنوان الگو گرفتن که نه، اما بسیاری از برنامه‌های گفتگومحورِ فلسفی را بسیار قبل از «امتداد» دنبال کرده‌ام که از بین نمونه‌های خارجی آن می‌توانم به سلسله نشست‌های ارزشمند برایان مگی با متفکران بنام معاصر، یا بعضی از قسمت‌های برنامه «پرگار» که کمتر مغرضانه و ایدئولوژی زده بود و بیشتر رنگ و بوی فلسفی داشت، اشاره کنم و از میان برنامه داخلی نیز به برنامه «زاویه»، «معرفت» و بعضی از قسمت‌های «شوکران».

کارشناس برنامه «امتداد» درباره تجربه خود در از این برنامه و چالش‌هایی که داشته است، عنوان کرد: «امتداد» تجربه مهم و خوشایندی برای من بود، چیزهای زیادی در جریان آن آموختم که اتفاقا ربطی به خود محتوا و موضوع برنامه نداشت و بیشتر حواشی آن را در برمیگرفت، اما آن چیزی که مهمتر است فرصتی بود که «امتداد» برای من فراهم می‌ساخت تا درباره موضوعات مهمی که فرهنگ حال حاضر ما را دستخوش تغییر قرار داده بودند اما غالبا ارتباطی به پیشینه فکری و فرهنگی ما نداشتند، برای دیگرانی که دغدغه و علاقه‌مندی مشابهی داشتند و احتمالا مخاطب برنامه قرار می‌گرفتند، سخن بگویم، موضوعاتی که خودم به آن‌ها علاقه‌مند و با کثیری از آن‌ها زندگی و پیرامون آن‌ها مطالعه کرده بودم و اثرات ناشی از این پدیده‌های هنری، فرهنگی و رسانه‌ای را در خودم و اطرافیانم دیده بودم. اکنون در این فرصتی که «امتداد» فراهم ساخته بود، باید درباره آن‌ها گفتگو می‌کردم آن هم از منظر فلسفی و چه چیز می‌توانست جالب‌تر از این باشد.

پورمند خاطرنشان کرد: «امتداد» برنامه‌ای است که تو را به عبور از ظواهرِ پدیده‌های فرهنگ عامه و به واکاویِ فکری- فلسفی آن‌ها دعوت می‌کنند و برای کسانی که به رویدادهای اطراف خود بی‌تفاوت نیستند و میل به دانستن دارند، برای کسانی که دچار لختیِ معرفتی نشده‌اند، برای کسانی که دل در گرو اعتلای فرهنگ بومی دارند و برای کسانی که می‌خواهند در مسیر خودآگاهیِ تاریخی حرکت کنند، به نظر من «امتداد» می‌تواند برنامه جالبی باشد.