طب سنتی یاریگر کنترل پرفشاری خون/اصلاح سبک زندگی نخستین گام

به گزارش آباجان به نقل از ایرنا، حدود ۱۲ تا ۱۵ درصد جمعیت بالای ۳۰ سال کشور به بیماری پرفشاری خون مبتلا هستند اما نیمی از این افراد از ابتلای خود به بیماری پرفشاری خون بی‌اطلاع هستند.همچنین گفته می‌شود که حتی ۵۰ درصد کسانی که از پرفشاری خون خود مطلع هستند هم دارو مصرف می‌کنند و بیماری در کمتر از ۵۰ درصد این افراد تحت کنترل است.

فشارخون درواقع فشاری است که جریان خون به دیواره رگ‌ها وارد می‌کند. گاهی ممکن است به دلایل مختلف فشارخون افزایش پیدا کرده و عوارضی ایجاد کند. فشار خون بالا در میان مردان و زنان به‌ویژه در افراد مسن شایع است و باید برای کنترل آن اقدامات لازم انجام شود.

به همین دلیل درمان فشار خون بالا یکی از مسائل مهم برای افراد مبتلا به این بیماری است. کنترل و مدیریت فشارخون نیاز به تغییر سبک زندگی و مصرف برخی داروها دارد. اگر فشارخون بالا درمان و کنترل نشود، ممکن است عوارض جدی مانند نارسایی قلبی یا سکته مغزی ایجاد کند.

درمان فشارخون بالا چیست؟ آیا در خانه می‌توان آن را درمان کرد؟ کدام داروهای گیاهی به پایین آوردن فشارخون بالا کمک می‌کنند؟ آیا ورزش و ماساژ در درمان این عارضه تاثیر دارند؟ کدام دم‌نوش‌ها به کاهش فشار کمک می‌کنند؟ در زنان باردار و افراد دیابتی چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟

باتوجه‌به اینکه درمان فشارخون برای کاهش خطرات بهداشتی ضروری است، رویکردهای مختلفی برای مدیریت و کنترل این مشکل ارائه شده‌اند. یکی از این راهکارها، استفاده از طب سنتی و گیاهان دارویی است . توجه به طب سنتی به‌عنوان یک دستگاه درمانی باسابقه تاریخی بالا، نشانگر تجربیات طولانی انسان‌ها در ارتقاء سلامتی و درمان بیماری‌هاست. این سیستم مبتنی بر استفاده از گیاهان دارویی، مواد طبیعی، و روش‌های درمانی سنتی است که در اغلب جوامع جهان، به‌عنوان یک راهکار مؤثر در تسکین بیماری‌ها موردتوجه قرار گرفته است.

درمان فشار خون در طب سنتی یکی از راه حل های قطعی کنترل این بیماری خاموش است. این سوال که درمان فشار خون در طب سنتی چگونه است، سوال بسیاری از مبتلایان به فشار خون بالاست که علاقه چندانی به استفاده از داروهای شیمیایی ندارند. البته این موضوع حاثز اهمیت است که اینکه درمان فشار خون از روش طب سنتی بهترین روش درمان است یا استفاده از داروی های شیمیایی بستگی به نظر پزشک دارد و استفاده خودسرانه از داروهای شیمیایی و یا داروهای سنتی می بایست زیر نظر پزشک باشد تا اول آسیبی به شخص بیمار نرسد و دوم بهترین نتیجه درمان فشار خون، حاصل شود.

درمان فشار خون بالا چیست؟

مراجعه به پزشک، شناخت بیماری و راه‌های کنترل آن بسیار مهم است اما در کنار مصرف دارو می‌توان روش‌های تغذیه‌ای که طب سنتی بر آنها تاکید کرده است را نیز دنبال کرد تا بتوان با این راهکارهای ساده هم پر فشاری خون را کنترل کرد.

علیرغم مدارک مستدل مبنی بر اینکه درمان داروییِ بیماری افزایش فشارخون، به طور قابل توجّهی از میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری می کاهد، اما افزایش فشارخون در بسیاری از افراد مبتلا در تمام کشورها، از جمله کشورهایی که دارای پیشرفته ترین سیستم های مراقبت پزشکی هستند، یا درمان نمی شود یا به طور ناکافی درمان می شود.

از آنجایی که اکثر موارد افزایش فشارخون را نمی توان به طور قطعی درمان کرد، لذا کنترل فشارخون نیازمند درمان مادام العمر بیمار با داروهایی است که هزینه آور هستند و ممکن است سبب بروز عوارض جانبی در او شوند . لذا با توجه به عوارض داروهای شیمیایی و تحمیل هزینه های کلان ناشی از درمان طولانی مدت بر بیمار، استفاده از سایر مکاتب طبی مطرح در دنیا به ویژه طب سنتی ایران که از غنی ترین مکاتب طبی کهن است، بیش از هر زمانی ضروری به نظر میرسد.

در مکتب طب سنتی ایران رگ، قلب و خون به عنوان اجزای اصلی درگیر در افزایش فشارخون و معده، کبد، کلیه و ریه نیز به عنوان اعضای فرعی یا مشارک مورد توجه قرار گرفتند. به نظر می رسد اختلالات رگ و مایع داخل رگ شامل خون بیشتر در ایجاد افزایش فشارخون اولیه نقش داشته باشند. در حالیکه اختلال در اعضای مشارک می تواند تداعی کننده انواع افزایش فشار خون ثانویه نظیر افزایش فشار خون کلیوی باشد.

از دیدگاه طب سنتی ایرانی، کیفیت خون یا کمیت خون به عنوان فاکتور مهم دخیل در علل ایجاد افزایش فشارخون به حسب امتلا یا پر شدگی عروق مورد توجه است.

تدابیر طب ایرانی در کنترل پر فشاری خون

عضو هیات علمی دانشکده طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد امتلاء یا بد انباشت اخلاط زائد در بدن را، یکی از علل ایجاد فشار خون از دیدگاه طب ایرانی دانست و گفت: در افراد گرم مزاج و یا سرد مزاج، رویکردهای درمانی طب مکمل متفاوت است.

دکتر فاطمه محجوب با بیان اینکه فشار خون، میزان فشاری است که توسط خون در جریان به دیواره رگ ها وارد می شود، خاطر نشان کرد: زمانی که این میزان فشار از حد نرمال تجاوز کند، پرفشاری خون یا Hypertension ایجاد می شود، در این صورت لازم است که بیمار تحت نظر متخصص، داروهای فشارخون را دریافت کند و درمان های طب ایرانی به عنوان مکمل، در جهت کنترل بهتر فشارخون یا کاهش دوز دارو و یا کنترل عوارض در نظر گرفته شود.

وی، اصلاح سبک زندگی را، یکی از عوامل مهم کنترل فشار خون بالا در بدن بیان و تصریح کرد: داشتن فعالیت فیزیکی کافی در کاهش وزن و افزایش متابولیسم و کاهش تجمع مواد زائد در بدن نقش مهمی را ایفا می کند.

عضو هیات علمی دانشکده طب ایرانی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه براساس مطالعات مختلف، ورزش در کنترل فشارخون و پیشگیری از بیماری های قلبی و عروقی نقش بسزایی دارد، گفت: مصرف غذاهای چرب، غذاهای غلیظ و فست فودها در افزایش فشار خون نقش بسزایی دارند، همچنین پرهیز از درهم خوری و پرخوری و رعایت اعتدال در خوراکی ها و نوشیدنی های متناسب با مزاج افراد، امر مهمی در پیشگیری از این بیماری محسوب می شود.

دکتر محجوب خاطر نشان کرد: در افراد مبتلا به فشار خون با مزاج گرم توصیه می شود، مصرف میوه جات و سبزیجات تازه همچون زالزالک، گیلاس، آلبالو، سیب، انار، نارنگی، پرتقال، گریپ فروت و عناب را در برنامه غذایی خود داشته باشند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، همچنین استفاده از لیموی تازه، تخم گشنیز، سماق و زرشک را در غذاهای افراد مبتلا به فشار خون با مزاج گرم نیز توصیه کرد.

نسخه ساده طب سنتی برای کنترل پرفشاری خون یا بیماری خاموش

علیرضا یارقلی متخصص طب سنتی نیز با اشاره به تدابیر طب سنتی در کنترل فشار خون، گفت: توصیه می‌شود از مصرف خارج از اعتدال دمنوش‌ها پرهیز شده و از موادی همچون چای ترش، سیر له شده همراه با کمی آبلیموی تازه، دوغ بدون نمک، آب زرشک، آب غوره، آب لیمو استفاده شود.

وی درباره «تدابیر کنترل فشار خون بالا از نظر طب ایرانی»، اظهار داشت: جهت کنترل پرفشاری خون که به عنوان بیماری خاموش شناخته می‌شود، پیش از هر گونه اقدامی باید فشار خون فرد به طور منظم توسط پزشک متخصص کنترل شود.

وی ادامه داد: توصیه می‌شود از درمان‌های خودسرانه و مصرف خارج از اعتدال دمنوش‌ها و داروهای گیاهی پرهیز شده و با نظر پزشک از مواد و داروهای گیاهی همچون چای ترش، سیر له شده همراه با کمی آبلیموی تازه، دوغ بدون نمک، آب زرشک، آب غوره، آب لیمو، شربت و مربای آلبالو استفاده شود.

یارقلی با اشاره به دمنوش‌های مؤثر در کنترل فشار خون، ابراز داشت: دمنوش‌هایی مانند لیمو عمانی، مصرف زرشک، آلبالو، آش آلو و آش آبغوره، مالیدن مخلوط سیر له شده و روغن زیتون یا ترکیب حنا و آبغوره بی نمک به کف پا موثر است.

این متخصص طب سنتی گفت: نوشیدن شربت سیر و آبلیمو و شیرینی‌جات طبیعی مانند خرما و عسل و کشمش نیز توصیه می‌شود.

در قدم اول اصلاح سبک زندگی در این بیماران ضروریست:

ورزش و فعالیت بدنی: بسته به شرایط بیمار، ورزش مناسب پیشنهاد می‌شود. از یک ماساژ ملایم بدن در سالمندان با بیماری‌های شدید تا پیاده ‌وی تند، شنا و دوچرخه‌سواری برای درمان فشارخون توصیه می‌گردد. برای اثربخشی بهتر، فعالیت بدنی منظم و حداقل هفته‌ای سه جلسه سی دقیقه‌ای پیشنهاد می‌گردد.

اصلاح الگوی خواب: خواب منظم، کافی و به موقع و پرهیز از بیداری شبانه می‌تواند به تنظیم فشارخون کمک کند. مطالعات نشان داده است که کاهش مدت زمان و کیفیت خواب می‌تواند موجب افزایش سطح فشارخون شود.

توجه به حالات روحی و روانی: تا حد ممکن از عوامل استرس‌زا پرهیز شود و حتما مشکلات روحی بیمار درمان شود. زیرا یکی از عوامل افزایش فشارخون که بسیار سریع هم عمل می‌کند، استرس و عصبانیت است. تنفس‌های عمیق شکمی، مدیتیشن و ماساژ در کنار درمان‌های دارویی و روان‌درمانی می‌تواند در این زمینه به بیمار کمک کند.

رفع یبوست: برقراری دفع مناسب از الزامات درمان فشارخون است که حتما باید به آن توجه شود. کمک به رفع یبوست با تدابیر غذایی و دارویی مناسب در این بیماران بسیار مهم و ضروری است.

کاهش وزن: پیشگیری و درمان چاقی در کاهش فشارخون و خطر بیماری‌های عروق قلب اهمیت ویژه‌ای دارد. فشارخون بالا در افراد دارای اضافه‌وزن به‌ویژه کسانی که چاقی شکمی دارند شایع‌تر است، بنابراین باید با یک برنامه غذایی مناسب همراه با فعالیت بدنی به کاهش وزن منطقی اقدام کرد.

اصلاح تغذیه: بدون شک، مشکلات تغذیه‌ای از مهمترین عوامل ایجاد پرفشاری خون هستند و رعایت قوانین خوردن و آشامیدن در کنترل فشارخون بسیار موثر هستند مانند:
جویدن کامل غذا و میل کردن غذا در محیطی آرام و به دور از استرس
پرهیز از درهم خوری، پرخوری، بد و بی‌موقع غذا خوردن
عدم نوشیدن انواع نوشیدنی‌ها همراه با غذا که باعث اختلال در فرایند هضم غذا می‌شوند.
اجتناب از فعالیت و ورزش سنگین و همین طور فعالیت جنسی و خواب بلافاصله بعد از غذا خورد.

پرهیزات: پرهیز از غذاهای سنگین و دیر هضم مانند کله‌پاچه، ماکارونی، اولویه، گوشت گاو، فست فودها

پرهیز از افراط در مصرف گوشت قرمز و غذاهای حیوانی به خصوص غذاهای چرب و سرخ شده که با درجه حرارت بالایی طبخ می‌شوند و به جای آن مصرف بیشتر میوه و سبزیجات بخارپز در برنامه غذایی گنجانده شود.

مصرف چربی به حداقل کاهش پیدا کرده و برای پخت و پز و سالاد از روغن‌های گیاهی طبیعی مانند روغن زیتون (به خصوص انواع تصفیه نشده آن) استفاده شود

پرهیز از مصرف مواد حاوی افزودنی‌ها، تنقلات مصنوعی و غذاهای فرآوری شده که حاوی مقدار زیادی نمک و ادویه‌ها هستند مثل انواع سوسیس و کالباس، نوشابه، چیپس، پفک، غذاهای کنسروی، شوری‌ها، ترشی‌ها، انواع سس‌ها و چاشنی‌های کارخانه‌‍ای

از مصرف زیاد نمک و غذاهای پرنمک و ادویه پرهیز شده، به جای نمک از گیاهان تازه یا خشک نظیر گلپر، آویشن، نعناع خشک، ترخون، کنجد، پودر سیر و پیاز و آب لیموی تازه استفاده شود.

محدود کردن مصرف قند و شکر و جایگزین کردن آنها با شیرینی‌های طبیعی مانند خرما و عسل در حد متعادل

مصرف نان‌ها و مواد کربوهیدراتی از آردهای سفید و بدون سبوس و خمیردار به حداقل رسیده و به جای آن نان‌های سبوس‌دار و حاوی جو دوسر استفاده شود که می‌تواند اثر مثبتی در کاهش فشارخون داشته باشد.

توصیه‌های غذایی جهت پیشگیری و درمان پرفشاری خون:

داشتن یک برنامه غذایی مناسب شامل غذاهای کم چربی، کم سدیم و مصرف روزانه میوه و سبزیجات بسیار حائز اهمیت است.

مصرف روزانه سبزیجات مانند گشنیز، شنبلیله، شوید، جعفری، ریحان، نعنا، شاهی، کاهو، اسفناج، کرفس و کدو به‌عنوان سبزی‌خوردن و همچنین در خورش‌ها و سالادها و همچنین مصرف چند عدد زیتون یا زیتون پرورده در کنار غذا مفید می‌باشد.

مصرف میوه‌های عناب، زالزالک، آلبالو، سیب، به، گلابی، تمشک، و آبمیوه‌های آب‌انار، آب‌هویج، آب‌سیب، آب‌کرفس، آب‌زرشک و آب‌آلبالو پیشنهاد می‌شود.

می‌توان از مغزها و دانه‌های گیاهی مثل بادام درختی و گردو به صورت خام در رژیم غذایی روزانه بهره برد.

مصرف پیاز و بویژه سیر در غذاها و همچنین افزودن موادی مثل رب‌انار، آب‌زرشک، آب‌نارنج، آب‌غوره، آبلیمو و سماق به‌عنوان چاشنی به غذاها و سالادها بسیار توصیه می‌شود.

مصرف دم‌نوش چای‌ترش، چای‌سبز، عناب، آلبالو، زعفران و هل نیز توصیه می‌شود.

از طرفی مصرف برخی از گیاهان مانند شیرین‌بیان می‌تواند موجب افزایش فشارخون گردد و بنابراین مصرف خودسرانه گیاهان دارویی و داروهای گیاهی حاوی این ترکیبات در این افراد توصیه نمی‌شود.