حوزه کتاب چه توفیفاتی داشت؟ از رشد ۱۶ برابری تولید کاغذ تا کاهش ممیزی‌ها

به گزراش خبرنگار کتاب آباجان به نقل از ایرنا، سانحه سقوط بالگرد پرواز اردیبهشت ۱۴۰۳، موجب شهادت آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی شد، همچنین این دوره ریاست جمهوری ناتمام ماند. در نتیجه انتخابات زود هنگام در دو دوره ۸ و ۱۵ تیر ۱۴۰۳ برگزار شد و در نتیجه آن مسعود پزشکیان با کسب بیش از ۵۳ درصد آرا از کل آراء ماخوذه در مرحله دوم انتخابات ریاست جمهوری، به عنوان پیروز چهاردهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به زودی راهی پاستور می‌شود. انتخابات چهاردهم به علت شهادت رئیس‌جمهور با توجه به اصل ۱۳۱ قانون اساسی در شرایط خاص برگزار شد.

به این بهانه نگاهی به عملکرد دولت سیزدهم در حوزه نشر انداخته شد. یکی از وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی زمینه‌سازی برای فعالیت ناشران و کتاب‌فروشان است. همچنین اقداماتی که برای فعالیت کتابخانه‌های عمومی انجام می‌شد می‌تواند در بالابردن سرانه مطالعه نقش موثری داشته باشد. در این گزارش نگاهی به اقدامات ماه‌های اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه کتاب و کتابخوانی می اندازیم.

دیدار شاعران با مقام معظم رهبری

یکی از مهمترین رویدادهای این عرصه را می توان به دیدار شاعران و اهالی فرهنگ و هنر با رهبر انقلاب برشمرد؛ هفتم فروردین ۱۴۰۳ در شب ولادت باسعادت کریم اهل‌بیت حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام جمعی از شاعران و اهالی فرهنگ و ادب فارسی با رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند. بیش از ۴۰ نفر از شاعران برجسته و جوان کشور در این دیدار رمضانی حضور داشتند و ابیاتی را خواندند. از زمانی که رهبری آمدند تا لحظه‌ای که برنامه در ساعت ۲۳:۳۰ تمام شد حدود ۵ ساعت و نیم زمان بود و ایشان با حوصله تمام سروده‌ها را دنبال می‌کردند.

فروش ۶۰۰ میلیارد تومانی در سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، مهم‌ترین اقدام فرهنگی در حوزه کتاب و نشر است که برای چند سال به شکل مرتب در اردیبهشت ماه برگزار می‌شود. در سال ۱۴۰۳ هم این روند ادامه داشت. نشست های خبری مسئولان نمایشگاه به منظور ارائه آخرین اخبار و آمار این رویداد به صورت روزانه برگزار می شد. یاسر احمدوند رئیس و علی رمضانی قائم مقام و سخنگوی این دوره نمایشگاه بودند.

نمایشگاه سی و پنجم کتاب در طول دوره ۱۱ روزه خود نزدیک به ۶۰۰ میلیارد تومان در بخش حضوری و مجازی فروخت

قائم‌مقام و سخنگوی سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، ۲۹ فروردین در پیامی در رایانه سپهر (فضای مجازی) نوشت: «بخوانیم و بسازیم» به عنوان شعار سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران انتخاب شد.

در روزهای ۲۴، ۲۵ و ۲۶ اردیبهشت نیز نمایشگاه میزبان رویدادی با عنوان نشر ایران در بخش خارجی بود. افتتاحیه رسمی این رویداد با حضور نمایندگانی از ۱۷ کشور برگزار شد، این رویداد به منظور معرفی نشر ایران به ناشران خارجی طرح‌ریزی شده و حدود ۲۰ ناشر و کارگزار ادبی (آژانس ادبی) در این مراسم حضور داشتند. رایزن‌های ۵ تا ۱۰ کشور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران حضور داشتند که تعداد بیشتری از آن‌ها از نمایشگاه بازدید کردند.

این نمایشگاه با حضور ۲۷۰۰ ناشر در بخش‌ حضوری و مجازی و حدود ۶۰ ناشر خارجی برگزار شد. امسال یمن مهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران بود. شهر سمنان پایتخت کتاب ایران و روستاهای مختلف و عشایر دوستدار کتاب با ویژه‌ برنامه‌های مفصلی در نمایشگاه حضور داشت.

نمایشگاه سی و پنجم کتاب در طول دوره ۱۱ روزه خود نزدیک به ۶۰۰ میلیارد تومان در بخش حضوری و مجازی فروخت که رشدی حدودا ۲۵ درصدی را نسبت به سال گذشته رقم زد. در بخش مجازی بیش از یک میلیون و نیم نسخه فروش رفت و سه ناشر کودک و نوجوان در بخش حضوری رتبه‌های اول، دوم و سوم فروش را ثبت کردند.

همچنین در احکامی جداگانه سید محمود اسلامی، میثم نیلی، وحید جلیلی، ناصر کنعانی، مریم‌سادات ظهوریان، علی رمضانی، محمدعلی مرادیان، نادر قدیانی، مهدی رمضانی، فتح‌الله فروغی، ابراهیم کریمی، مهدی فقیهی‌نژاد و اسماعیل جانعلی‌پور به عنوان سایر اعضای شورای سیاست‌گذاری سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب شدند. تعداد پارکینگ‌های قابل استفاده برای عموم مردم در این نمایشگاه نسبت به دوره‌های افزایش پنج هزار دستگاهی داشته است و امسال ۱۷ هزار پارکینگ در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌گیرد.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری و در سامانه به صورت مجازی برگزار شد.

تولید کاغذ داخلی در دولت سیزدهم ۱۶ برابر شد

سخنگوی دولت در نشست خبری سی و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران گفت: قبل از شروع به کار دولت، حجم تولید کاغذ ما حدود ۵ هزار تن بود و امروز با رشد حدود ۱۶ برابری به ۸۰ هزار تن رسیده است. امروز در حوزه تولید کاغذ کتاب‌های درسی به خودکفایی رسیده‌ایم؛ ان‌شاءالله با همین سرعت در مسیر خودکفایی کامل حرکت می‌کنیم.

علی بهادری جهرمی افزود: نگاه جمهوری اسلامی ایران به مقوله کتابخوانی، یک نگاه راهبردی است. اینکه شخص اول کشورما یعنی رهبر معظم انقلاب، این میزان توجه و زمان را برای مقوله کتاب و ترویج آن می‌گذارند، نشان‌دهنده این نگاه راهبردی است.

وی افزود: برای ساختن آینده ممتاز، باید با کتاب مأنوس بود و مطالعه کرد. برای اینکه در این مسیر حرکت کنیم، باید معیار و شاخص را در حوزه توجه به کتاب، رهبر انقلاب قرار دهیم و
سخنگوی دولت در پاسخ به پرسشی در مورد تولید کاغذ در داخل کشور اظهار کرد: قبل از شروع به کار دولت، حجم تولید کاغذ ما حدود ۵ هزار تن بود و امروز با رشد حدود ۱۶ برابری به ۸۰ هزار تن رسیده است. امروز در حوزه تولید کاغذ کتاب‌های درسی به خودکفایی رسیده‌ایم؛ ان‌شاءالله با همین سرعت در مسیر خودکفایی کامل حرکت می‌کنیم.

وی در پاسخ به پرسشی در مورد اقدامات دولت برای حمایت از ناشران اظهار کرد: اصلی‌ترین خبر خوب دولت برای اهالی نشر، برنامه‌ریزی برای تأمین داخلی کاغذ است. در حوزه عرضه و نشر، نگاه دولت این بود که از همه ظرفیت‌های در دسترس برای عرضه کتاب استفاده کنیم. مثلاً فرودگاه‌ها و ترمینال‌های ما می‌تواند به محلی برای عرضه کتاب تبدیل شود.

کارگروه صیانت از صنعت نشر

از دیگر اقدامات دولت جدید برگزاری کارگروه صیانت از صنعت نشر است. جلسات این کارگروه هر دو هفته یکبار با حضور برخی از دستگاه‌های ذی‌ربط امنیتی، انتظامی و اجرایی و صنفی برای رسیدن به یک تصمیم واحد برگزار می‌شود.

سکوهای فروشگاهی دارای مجوز کماکان محملی برای فروش کتاب‌های غیرمجاز شده‌اند

کارگروه صیانت از صنعت نشر، ۲۷ تیر ۱۴۰۲ به ریاست یاسر احمدوند معاون امور فرهنگی و با حضور نمایندگانی از دادستانی کل کشور، سازمان بازرسی کل کشور و سازمان تعزیرات حکومتی با موضوع همفکری درخصوص مصادیق مجرمانه پدیده ضدفرهنگی تولید و قاچاق کتاب در سالن جلسات معاونت امور فرهنگی در روز سه شنبه ۲۷ تیر ۱۴۰۲ برگزارشد.

احمدوند در این جلسه تاکید کرد، برای مبارزه با قاچاق و تولید و توزیع غیرمجاز کتاب علاوه بر وظایف وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی دستگاه‌های مختلف قضایی، امنیتی و شهری باید این وزارتخانه را برای مقابله با این پدیده مخرب یاری دهند.

در این جلسه ظرفیت‌های دستگاه قضایی، سازمان بازرسی و سازمان تعزیرات برای برخورد با پدیده تولید و فروش کتاب‌های غیرمجاز و نیز تکثیر غیرقانونی کتاب‌های مجاز ارزیابی شده تعامل بیشتر با دادسرای فرهنگ و رسانه، اهتمام بیشتر تشکل‌های صنفی و نیز ساماندهی دستفروشان و نظارت بر فروش کتاب در فضای مجازی از محورهای مذاکرات این جلسه بود.

معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: علی‌رغم جلساتی که با سکوهای فروشگاهی دارای مجوز با موضوع توزیع و فروش کتاب‌های غیرمجاز برگزار شده است، ولی این سکوها کماکان محملی شده‌اند برای فروش کتاب‌های غیرمجاز.

صدور مجوز سالانه ۱۱۰ هزار جلد کتاب در دولت سیزدهم

اسماعیلی همچنین دهم شهریور ۱۴۰۲ در دیدار با حجت الاسلام والمسلمین سید احمد ضا شاهرخی نماینده ولی فقیه و امام جمعه خرم آباد اظهار کرد: امسال تحول بزرگی با کمک نمایندگان مجلس شورای اسلامی رخ داد به نحوی که بانک ها و ادارات شرکتی موظف هستند یک درصد اعتبار را در اختیار حوزه فرهنگ و هنر قرار دهند که چندین برابر بودجه های فرهنگی است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: اتفاق مهمی در حوزه مدیریت فرهنگی کشور رخ داده است، به دلیل شکاف حوزه تفکر اجرایی با اسناد بالادستی و حکمرانی مدنظر انقلاب در حوزه فرهنگ، ابزار حکمرانی فرهنگی به تدریج کند شده و حوزه فرهنگ در حکمرانی دولت ضعیف شده بود که دولت سیزدهم برای پر کردن این شکاف اقدامات مستمر و مطلوبی انجام داده است.

اسماعیلی با اشاره به تاکید رییس جمهور درباره ارتقای مباحث فرهنگی کشور، تصریح کرد: سال ۸۴ اقتصاد کتاب کشور ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال و بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هشت هزار میلیارد ریال بود و سالی که دولت سیزدهم فعالیت خود را آغاز کرد بودجه وزارتخانه ۳۰۰ میلیارد ریال بود در حالیکه در ۲ سال اخیر دولت کارهای مهمی برای حوزه فرهنگ و هنر انجام داد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به ساخت سمفونی ویژه شهدا برای کنگره شهدای کشور، خاطر نشان کرد: دولت سیزدهم سالانه مجوز ۱۱۰ هزار جلد کتاب داده و از یک وزارتخانه تنظیم گر و نظارتی به برنامه ریز و توسعه فرهنگی تبدیل شده است.

وی تصریح کرد: شعار محوری وزارتخانه در دولت را نهضت بازگشت به مساجد گذاشتیم و در این راستا بیش از ۱۰۰ هزار نفر در ۷۰ شهر محروم را در کانون های فرهنگی هنری آموزش دادیم.

اسماعیلی بیان کرد: انقلاب اسلامی و نهضت امام یک مقاومت فرهنگی بود و اکنون ما داریم مسیر سال های گذشته را بر می گردانیم که در این راستا ۱۲۴ اقدام عملی، راهبرد و چشم انداز منتشر کردیم و گزارش عملکرد فصلی را بررسی می کنیم.

وی گفت: سالی که وزارتخانه را تحویل گرفتیم، کل بودجه ۱۲ هزار میلیارد ریال بود و اکنون حدود چهار برابر افزایش یافته است.

کاهش تعداد آثار مغایر با ضوابط نشر از ۸.۳ تا ۱.۵ درصد

به گفته محمدعلی مرادیان مدیر اداره کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ۲۲۸ هزار عنوان کتابی که در دولت سیزدهم مجوز دریافت کرده‌اند ـ از نیمه ۱۴۰۰ تا پایان اسفند ۱۴۰۲ ـ تنها ۱۶.۲ درصد آثار مورد مشروطی داشتند و ممیزی خورده‌اند.۶۷ درصد از مشروطی‌ها در فرم‌های ابلاغی مربوط به ساحات شکلی کتاب‌ هم‌چون صفحه، فایل ناقص، فایل غیرنهایی، فقدان شناسنامه، مغایرت ثبت اطلاعات و… بوده است. ۳۳ درصد باقی‌مانده نیز محتوایی و ناظر بر تطبیق کتاب با مصوبه اصلاحی که ممکن است تفسیر بررس از متن دقیق، غیردقیق، وارد یا ناوارد باشد.

وی می‌گوید:‌ تلاش کردیم با پس‌گیری تفویض‌های استانی و داده‌کاوی فرم‌های ابلاغی و برگزاری جلسات جمعی و انفرادی با ناشران و گروه‌های موضوعی وحدت‌رویه بیشتری در ممیزی ایجاد شود. زمانی که دولت سیزدهم شروع شد، آمار مشروطی‌ها ۳۱.۷ درصد از آثار همان‌سال بود و تعداد آثار مغایر ضوابط نشر ۸.۳ درصد بود.

مرادیان ادامه می‌دهد: امروز آمار آثار مغایر با ضوابط نشر ۱.۵ درصد از کل آثار است که ۸ دهم از این ۱.۵ درصد، مربوط به ایرادات شکلی است، مثلا طرف دست‌نوشته‌اش را پی‌دی‌اف کرده، یا کتاب‌سازی و نقض حق مشهود است،‌ برای مثال شخصی چند داستان کوتاه معروف را به نام خودش با عنوان تالیف بارگذاری کرده بود و این دست اقدامات.

به گفته مرادیان،‌ ۷ دهم باقی مانده هم مربوط به آثاری با محتوای ایراددار است و البته این کتاب‌ها عموما کتاب‌های جدی نیستند.