عشق، عرفان و مرثیه به روایت «چهارگاه»

«چهارگاه» یکی از دستگاه‌های موسیقی ایرانی است و فصل مشترک آن با این برنامه بدین صورت است که عمده آواها، مرثیه‌ها و اشعار مذهبی و آیینی ایرانی در این دستگاه خوانده و ماندگار شده‌اند. فصل تازه این برنامه با عنوان «چهارگاه؛ روایت حماسه» بخش‌های متنوعی را در برمی‌گیرد و بهره‌گیری از کارشناسان صاحب نظر باعث شکل گیری بحث‌هایی عمیق و جذاب شده است که هر یک می‌توانند به عنوان منابع تحقیقی ثبت و ضبط شوند.

همان‌گونه که از عنوان این برنامه مشخص است، «چهارگاه» به موسیقی آیینی و تلاقی آن با مفهوم مذهب پرداخته و موارد مربوط به این موضوع با حضور افرادی مسلط در این زمینه مورد موشکافی دقیق قرار می‌گیرد.

بخش اول این برنامه به بررسی اشعار مشهور در رثای اباعبدلله الحسین(ع) اختصاص داشته و با حضور ثابت افراد صاحب‌نامی هم چون هوشنگ جاوید، جامعه شناس و متفکر حوزه موسیقی و سید محسن حسنی خواننده و صاحب نظر در موسیقی آیینی، در قدم اول زمینه‌های فرمی و محتوایی اشعار نامبرده مورد موشکافی قرار گرفته و سپس احوالات و سرگذشت شاعران و وضعیت مذهبی جامعه در آن دوران با جامعیتی مثال زدنی بررسی می‌شود.

بحث‌های مطرح شده در این بخش، روند ارادت به امام حسین(ع) در ادوار مختلف تاریخ را یادآور شده و نشان می‌دهد چگونه جامعه ایرانی در مقاطع گوناگون تاریخی با زبان شعر و هنر، سعی در معرفی و حفظ میراث دینی، آیینی و مرثیه‌های معنوی خود داشته‌ است.

به علاوه، روایت‌های بازگو شده در این بخش گاه بسیار پندآموز بوده و به زمینه‌های تحول فکری در شاعرانی مطرح می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه آشنایی با حقیقت اصیل و جاودانه عاشورا، به نقطه شروع تحول در زندگی آن‌ها بدل شده است. از دیگر جذابیت‌های «چهارگاه؛ روایت حماسه» پرداختن به موسیقی اقوام و نواحی و فصل مشترک آن با هنر عاشورایی است. عموم مخاطبان با صورت‌های مذهبی و آیین‌های عزاداری برخی نواحی، از جمله شهرهای ترک زبان و یا جنوبی کشور آشنا هستند.

«چهارگاه» با انتخاب نواحی و مناطقی که کم‌تر در رسانه ملی به آن پرداخته شده، سویه‌های تازه‌ای از روایات عاشورایی در این مرز و بوم را به بیننده عرضه می‌کند. برای مثال کم‌تر فردی نوحه‌ها و مرثیه سرایی اقواد کرد زبان را شنیده است و «چهارگاه» با دعوت از خواننده و کارشناسانی مسلط در این زمینه، باب آشنایی مخاطبان با موسیقی اقوام را فراهم کرده است.

به عنوان نمونه در یکی از قسمت‌های این برنامه، ساحت هنری و جایگاه عرفانی ملا پریشان کرد، شاعر قرن هشتم هجری مطرح می‌شود، هنرمندی که در میان شعرا، بیشترین بهره را از آیات قرآن و روایات و احادیث اهل بیت(ع) در خلال اشعار خود برده است و بحث در زمینه ویژگی‌های ساختاری و بیانی آثار او و همچنین پیوند و نمود این گونه از شعر در زمینه هنرهای تجسمی، می‌تواند مخاطبان اهل هنر و ادب را حسابی سر ذوق آورده و چراغی در راستای حرکت خلاقانه در ذهن و ضمیر هنرمندان روشن کند.

«چهارگاه» با دوری از بیانی خشک و رسمی و بهره گیری از بی‌پیرایگی در بیان و حسن هم‌نشینی با افرادی توانمند و با دانش، فرصت مطلوبی را برای مخاطبان سیما فراهم می‌آورد تا علاوه بر یادگیری و افزایش غنای دانش خود، از زوایه‌ای بکر و نو ساعتی را به تفکر در باب مفهوم عاشورا پرداخته و ضمن قوام بخشیدن به مراتب اعتقادی خود، برای لحظاتی با عرفان و موسیقی آیینی پیوندی روح نواز برقرار کنند.