تازه‌های موسیقی؛ «تهران برلین» تا «هفت دریا»

به گزارش خبرنگار موسیقی آباجان به نقل از ایرنا، آلبوم‌های موسیقی متعددی امسال با آهنگسازی هنرمندان پیشکسوت و جوان در گونه‌های مختلف ارکسترال، سنتی و کلاسیک ایرانی، موسیقی دستگاهی، نواحی، مقامی و پاپ منتشر شدند که بیشتر این آثار در حوزه موسیقی بی‌کلام هستند، در این گزارش به معرفی بعضی از آنها می‌پردازیم.

آلبوم‌های موسیقی بی‌کلام «تهران برلین»، «شهرزاد»، «نقره سیاه» و «سالومه» با آهنگسازی علیرضا مشایخی موسیقیدان و پایه‌گذار موسیقی مدرن در ایران منتشر شدند.

آلبوم «تهران برلین» آنسامبل یونایتد برلین، کوارتت ملی اوکراین، آنسامبل متاایکس با نوازندگی ویولنسل صنم قراچه‌داغی و نوازندگی ویولن علی رییس فرشید شامل دو لوح فشرده هستند.

لوح فشرده یک شامل قطعه‌های «تهران-برلین ۲۰۱۹ برای ارکستر مجلسی، اپوس ۲۹۱»، «کوراتت زهی شماره یک، اپوس ۲۱»، «کوراتت زهی شماره ۲، اپوس ۳۸»، «کوراتت زهی شماره ۴، اپوس ۱۷۶»، «مهسا برای سنتور و قانون، اپوس ۲۲۴»، «سونات شماره ۲ برای ویولنسل، اپوس ۶» و لوح فشرده ۲ شامل «بداهه ۲۰۰۷، برای آنسامبل و کامپیوتر، اپوس ۱۷۷»، «به طرف شرق، اپوس ۹۲ / الکترونیک»، «دشتی شماره ۲، برای ویولن و کامپیوتر، اپوس ۸۷ / الکترونیک»، «سوناتا الکرونیکا شماره یک، برای ویولنسل و کامپیوتر، اپوس ۱۷۸، شماره یک» و «اصوات خوشحال الکترونیک، اپوس ۸۱ / الکترونیک» است.

در توضیح این اثر آمده است: «مسئله «عبور» همواره در تفکر و موسیقی مشایخی نقش خاصی داشته است. تا آنجا که به موضوع اصلی ، شرق ـ غرب سمفونی نهم او با عنوان «دنیای من» بدل می‌شود. مشایخی در این اثر و آثار دیگری همچون «۲۰۱۹ برلین، اشاره مستقیمی به مبدأ و مقصد دارد. در قطعه «تهران ـ ۹۲، اپوس به طرف شرق و ۴۵ اپوس اروپایی واقع می‌شوند. دو شهر مورد علاقه او به طور نمادین عرصه گفت وگوی ایرانی ـ آتماتیک در اختیار داریم. در اینجا در این اثر، بافتی از مدالیته ایرانی، تنالیته اروپایی و عبارت‌هایی تماتیک ـ نقش ترومپت یادآور نوای «تعزیه» در کوچه‌های تهران است که آهنگساز از دوران کودکی خود به یاد دارد. ۲۰۱۹ برلین» و به سفارش آنسامبل یونایتد برلین در سال این اثر در چارچوب «فستیوال مسافران تهران ـ میلادی نوشته و در همان سال توسط این آنسامبل ضبط شده است.»

«شهرزاد»

آلبوم «شهرزاد»؛ قصه‌ای در ۹ فصل برای پیانو، اپوس ۱۵ با نوازندگی پیانو فریماه قوام‌صدری شامل ۹ قطعه؛ «در حاشیه‌ کویر»، «نبرد»، «شکست»، «زندانی»، «خشم»، «آنسوی ابرها»، «فرار»، «سراب» و «انتظار» است.

در توضیح این اثر آمده است: «شهرزاد بخشی از پاسخی است به پرسشی که همواره برای مشایخی مطرح بوده است. او از خود می‌پرسد، شهرزاد چه می‌شد اگر جامعه موسیقی ایران گرفتار یک خواب چندصدساله نمی‌شد؟ آنچنان غفلتی که حتی به درستی نمی‌دانیم چه مدت گرفتار آن بوده‌ایم. مشایخی در یک سفر فرضی که به مجموعه پنج‌گانه‌ای برای پیانو انجامید، ظرفیت تکامل و انبساط، «نامه‌ها» ۱۰۶ موسیقی ایران را ملموس کرد. مجموعه پنج‌گانه عبارت است از: «داستان‌های کوتاه» اپوس ۱۱۳، «کریستال شماره‌های یک و دو» اپوس ۱۱۱، «در جستجوی زمان از دست رفته» اپوس ۱۱۰ اپوس .۱۱۵ و «شهرزاد» اپوس داستان «شهرزاد» که زاده تخیل مشایخی است، بهانه‌ای می‌شود برای جستجو و بیان اندیشه‌های فلسفی او. این ماجرا در مورد شهرزاد قصه‌گو نیست، بلکه تحلیلی است از اینکه چگونه انسانی شبیه به شهرزاد قصه‌گو می‌شود. تئوری چندصدایی مشایخی اساس پی‌ریزی این قطعه قرار می‌گیرد. او سفر خود را از یک ترانه ساده و زیبای کردی آغاز می‌کند، و با عبور از موسیقی کلاسیک ایرانی در گستره گام تعدیل شده، به آستانه آتنالیته می‌رسد.»

«نقره سیاه»

آلبوم «نقره سیاه» با نوازندگی ویولنسل ماری‌ترِز گریزانتی و نوازندگی پیانو مارک ویتانتونیو شامل ۱۲ قطعه؛ «نقره سیاه کوارتت برای چهار ویولن، اپوس ۳۰۵»، «سونات شماره یک برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۴۴»، «سونات شماره ۲ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۱۱۶، موومان اول»، «سونات شماره ۲ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۱۱۶، موومان دوم»، «سونات شماره ۲ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۱۱۶، موومان سوم»، «سونات شماره ۳ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۱۷۲»، «سونات شماره ۴ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۱۸۰، موومان اول»، «سونات شماره ۴ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۱۸۰، موومان دوم»، «سونات شماره ۴ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۱۸۰، موومان سوم»، «سونات شماره ۵ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۲۳۶، موومان اول»، «سونات شماره ۵ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۲۳۶، موومان دوم» و «سونات شماره ۵ برای ویولنسل و پیانو، اپوس ۲۳۶، موومان سوم» است.

در توضیح این آلبوم آمده است: «علاقه مشایخی به ترکیب سازهای هم رنگ، نخستین بار در قطعه‌ای با نام مدال ۲۰۱۵ برای نه کنتراباس و سازهای کوبه‌ای، اپوس ۲۴۲ منعکس شد. رضایت خاطر او از نتیجه این اثر باعث شد که در سال ۲۰۲۲ میلادی قطعه‌ای برای چهار ویولن با عنوان «نقره سیاه» تصنیف کند.»

«سالومه»

آلبوم «سالومه» ارکستر سمفونیک ملی اوکراین، ارکستر موسیقی نو، ارکستر مجلسی شرق با نوازندگی کلارینت یوری نابی‌توویچ، نوازندگی ویولن پانیذ فریوسفی، نوازندگی ساکسوفون بورکهارت فریدریش، نوازندگی ویولنسل صنم قراچه‌داغی و نوازندگی پیانو آیدا سیغاریان شامل دو لوح فشرده است.

لوح فشرده یک شامل قطعه‌های «سالومه برای ارکستر، اپوس ۲۳۰»، «کنسرتو برای کلارینت و ارکستر، اپوس ۸۶»، «موزار من، مالر من برای ارکستر، اپوس ۸۶»، «کنسرتو شماره یک برای ویولن و ارکستر، اپوس ۹۶، موومان اول»، «کنسرتو شماره یک برای ویولن و ارکستر، اپوس ۹۶، موومان دوم»، «کنسرتو شماره یک برای ویولن و ارکستر، اپوس ۹۶، موومان سوم» و لوح فشرده ۲ شامل «کنسرتو برای ساکسفون و ارکستر، اپوس ۱۸۳»، «کاکتوس سفید برای ویولنسل و ارکستر، اپوس ۱۶۹»، «کنسرتو شماره ۲ برای پیانو، ارکستر زهی و سازهای کوبه‌ای، اپوس ۲۰۵» و «ساترن برای سازهای کوبه‌ای، اپوس ۱۹۱» است.

در توضیح این اثر آمده است: «شخصیت «سالومه» الهام بخش پیدایش آثار هنری متعددی در طول تاریخ بوده است. از آن میان می‌توان به نوشته اسکار وایلد و موسیقی ریچارد اشتراوس اشاره کرد. هرچند که مشایخی اعتقادی به موسیقی توصیفی ندارد اما در عین حال منکر «تداعی معانی» نمی‌شود. او در توضیح این اثر می‌گوید: «کریستالی از عشق و نفرت، به عنوان یک تصویر در ذهن من نیست، اما درهم تنیدگی این دو ـ در حدی که سالومه، می‌تواند در محیط موسیقی من خانه کند. در این اثر ماجرای سالومه را نمی‌یابید اما شاید گرفتارش بود ـ آن کریستال را لمس کنید.»

«هَمِستِگان»

آلبوم «هَمِستِگان (برزخ)» قطعاتی برای تکنوازی گیتار کلاسیک با آهنگسازی و اجرای پیمان فخاریان شامل ۱۶ قطعه؛ «صدایی در رویا»، «به رسم تنهایی»، «به صراحت عبور»، «به تعبیر بی‌خوابی»، «در بیداری رویا (تقدیم به رافائل پادرون)»، «همیشه»، «هراس نامه»، «در میان نجواها»، «مرگواره»، «برزخ»، «راویانه شماره ۱۳»، «راویانه شماره ۱۷»، «۱۳ raviyane no ۲۰»، «سایناس»، «آفتابی (تقدیم به ان. تی)» و «صدایی که همواره تو را می‌خواند (تقدیم به اندرو مه)» است.

«سرو بی‌خزان»

آلبوم «سرو بی‌خزان» در راستای بزرگداشت استاد پرویز مشکاتیان آهنگساز، موسیقیدان و نوازنده سازهای سنتور و سه‌تار با اشعاری از سعدی و مولانا، آهنگسازی عباس ابوالحسنی، خوانندگی مجتبی عسگری و میکس و مسترینگ حمید عسگری شامل ۹ قطعه؛ «سرو بی‌خزان»، «ساز و آواز»، «رقص پرنیان»، «ساز و آواز»، «بهانه دیدار»، «تک‌نوازی نی»، «راز»، «ساز و آواز» و «تصنیف شاد آمدی» است.

میلاد موسوی (کمانچه)، حامد شمسی (عود، سه‌تار و بم تار)، میلاد محمدی (تار)، امیر ابوالحسنی (تنبک)، حسین رضایی نیا (دف)، علی اکبر فراهانی (نی)، سامان صادقیان (تار)، عباس ابوالحسنی (سنتور)، هوشمند عبادی (نی) از نوازندگان این آلبوم هستند.

در بخشی از توضیح آلبوم «سرو بی‌خزان» آمده است: «فرهنگ ایرانی گلستانی است کهن و دیرپا که زبان و ادب پارسی همچون سرچشمه‌ای روشن و گوارا زندگانی‌اش بخشیده و موسیقی ایرانی همانند گل‌ها و درختانی سرسبز برایش شادابی و خرمی به ارمغان آورده‌اند. در این میان گزافه نیست اگر استاد پرویز مشکاتیان را سروِ آزاد گلستان فرهنگ و هنر ایران بخوانیم. هنرمندی که بر زیبایی و خرمی موسیقی ایرانی بسیار افزود و نه تنها در روزگار خویش که در زمانه مانا شد.

مرحوم مشکاتیان ریشه‌های ژرف موسیقی ایران را به درستی شناخت و با پایبندی سنجیده‌اش به هنجارهای پیشین، از نوآوری بازنماند و راهی نو پیش پای ره‌پویان هنر ایرانی گشود. نوازنده و نغمه‌پردازی چیره دست که با ریشه‌ای کهن و شاخساری پربار سرو بی‌خزان گلستان فرهنگ و هنر ایران شد. بی‌گمان هیچ قلمی نخواهد توانست آن چنان که شایسته نام مشکاتیان است، ستایش او را به جای آورد.

آنچه پیش روی شما هنردوستان گرامی قرار گرفته، پیش‌کشی است کوچک که در راستای بزرگداشت استاد پرویز مشکاتیان فراهم آمده و از همین رو نام آن را از چهار مضراب «سرو بی‌خزان» که به شیوه چهار مضراب جاودانه «خزان» استاد مشکاتیان و به یاد این هنرمند ارزنده ساخته شده، وام گرفته‌ایم. در این اثر بر آن هستیم که شیوه آن استاد ارجمند در نوازندگی و آهنگسازی را زنده نگاه داشته و دمی زیر سایه سرو آزاد موسیقی ایران بیاساییم، می‌دانیم که هیچ گاه به جایگاه بلند او دست نخواهیم یافت.»

«مه و ابریشم»

آلبوم «مه و ابریشم» با ترانه‌سرایی، آهنگسازی نیما زاهدی و خوانندگی هادی فیض آبادی شامل ۹ قطعه؛ «مه و ابریشم»، «آغاز»، «چهار مضراب افشاری»، «سیب و فریب»، «گذر»، «چهار مضراب ترک»، «اسیر»، «پایان» و «البرز» است.

نوازندگان؛ نیما زاهدی (سنتور)، هومن مهدویان (تار، بم تار، عود و سه‌تار)، سحر ابراهیم (قانون)، فرهاد صفری (سازهای کوبه‌ای) و علیرضا دریایی (کمانچه)، هومن مهدویان تنظیم‌کننده و مهدی رمضانی ضبط، میکس و مسترینگ از دیگر عوامل اجرایی این اثر هستند.

زاهدی درباره آلبوم «مه و ابریشم» نوشته است: «می‌خواستم بنویسم ولی نشد. خودکار روی کاغذ بود و من گم شده بودم. تکرار عاشقانه‌های مردی که سال‌هاست گم می‍شود و دوباره از مسیر گندم‌زارهای کنار خیابان به خانه باز می‌گردد. می‌خواستم بنویسم اما خودکارم نبود. نمی‌دانم من گم شده‌ام یا خودکار. می‌خواستم بنویسم، اما یادم آمد اینجا برای از تو نوشتن هوا کم است.»

«تنها و صحرا»

آلبوم بی‌کلام «تنها و صحرا» با آهنگسازی محمدرضا عطار و نوازندگی سنتور محمدرضا عطار و نوازندگی تنبک صادق شریعتی شامل ۱۲ قطعه؛ «تنها و صحرا»، «تک‌نوازی سنتور»، «جان من»، «تک‌نوازی سنتور»، «داد»، «تک‌نوازی سنتور»، «دست افشان»، «تک‌نوازی سنتور»، «ناگهان خاموش»، «محاط»، «تک‌نوازی سنتور» و «وهم» است.

«صفحه‌ی سی‌وپنج»

آلبوم «صفحه سی‌وپنج» با ترانه‌ای از خیام نیشابوری، آهنگسازی سام اصفهانی و خوانندگی عماد عامری، نوازندگی پیانو سام اصفهانی، میکس و مسترینگ کاوه عابدین شامل سه قطعه؛ «نه تو»، «مانی» و «نه من» است.

در بخشی از توضیح این آلبوم به قلم اصفهانی آمده است: «نگارش اولین قطعه‌ از «صفحه‌ی ‌سی‌وپنج» به تابستان سال هزار و چهارصد برمی‌گردد؛ قرابت دیرینه‌ام با رباعیات خیام، نگاه اگزیستانسیالیستی موجود، کُنهِ معنایی و بیان مینیمالِ این اشعار، بر آنم داشت که اولین مجموعه‌ با کلامم بر این متون سِحرآمیز شکل بگیرد.

در کُمپوُزیسیون، همچون آثار گذشته‌ام پیوند به ریشه‌های موسیقی ایرانی را لحاظ داشته‌ام به طوری ‌که قطعات «نه تو» و «نه من» به ‌ترتیب مستقیما از متعلقات دستگاه نوا و بیات ترک و قطعه‌ «مانی» غیرمستقیم وامدارِ ایده‌های تماتیکِ موسیقی ایرانی‌ است.»

«موسیقی شش مقام تاجیکستان»

آلبوم بی‌کلام «موسیقی شش مقام تاجیکستان» با پژوهش منصوره ثابت زاده و نوازندگی تنبور عبدالولی عبدالرشید شامل ۵۳ عدد قطعه موسیقی است.

در بخشی از توضیح این آلبوم آمده است: «موسیقی شش مقام شامل مقام‌های بزرگ، راست، نوا، دوگاه، سه گاه و عراق است. نامکرد بسیاری از قسم‌های شش مقام با موسیقی دستگاهی ایران اشتراک دارد. ساختار موسیقی ‌سازی یا مشکلات دارای فرم درونی همانند و دارای قسم‌های تصنیف، ترجیع، گردون، مخمس» و ثقیل است که با تفاوت‌هایی در برخی از مقامات گسترش یافته است. ساختار مشکلات مشتمل از تعدادی خانه و بخش تکراری یا بازگوی است. بازگو ترجیع مانند و در فاصله خانه‌ها در بخش‌ها و قسم‌های مشکلات تکرار می‌شود. در حالی که گردون بازگو ندارد. هرخانه به ملودی‌های جدید ملحق می‌شود و تکرار از مشخصه‌های بارز آن است.

«قاوال مکتبی»

آلبوم بی‌کلام «قاوال مکتبی» (موسیقی آذربایجان) با آهنگسازی و نوازندگی قاوال خدایار(رسول) خدادوست شامل قطعه‌های مارش، جنگی، آذری، بَلَدی، یاللی، استرومبا، آت قاچدی، لیریک، آراز باری، منصوریه، تَرَه کَمه، قوشا شاپالاخ، میرزه ای، واغزالی، شالاخو، قزاقی، قایتاغی، لزگی، ریتم ۳.۸، ریتم ۶.۸ آغیر، کَند ۶.۸، ریتم ۵.۴، ریتم ۵.۸، ریتم ۷.۴ و ریتم ۷.۸ است.

این اثر موفق به دریافت جایزه باربد و مقام اول در بخش ویژه پژوهشی موسیقی نواحی در سی و نهمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر شده است.

«نئوتنالیتی»

آلبوم بی‌کلام «نئوتنالیتی» با آهنگسازی محمدسعید شریفیان، امیر علوی، فریبا علیپور، رضا والی، مهسا سیاوشی و مهران روحانی، نوازندگی پیانو سیاوش دمیریان، صدابرداری و میکس و مستر رضا فرهادی شامل هفت قطعه؛ «چند سال پیش»، «بلو یوهانس»، «فانتزی»، «۹ هایکو برای پیانو»، «لونتیک»، «الژی»، «۳ اسکچ برای پیانو» است.

«هفت دریا»

آلبوم موسیقی «هفت دریا» با اشعاری از حافظ، آهنگسازی و خوانندگی رضا یزدانی خواننده سبک راک و پاپ راک و تنظیم میلاد عدل شامل «نوگل خندان»، «بیار باده»، «ترانه تو»، «یاد نکرد»، «یار کجاست» و «قصه گیسوی تو» و «الا یا ایها الساقی» است.

یزدانی درباره این اثر نوشته است: «در روزگار نزول هر روزه‌ کیفیت کلام آثار موسیقیایی، بسیار خرسندیم که آلبومی از اشعار جاودانه‌ لسان الغیب را منتشر می‌کنیم. از زحمات شبانه‌روزی میلاد عدل عزیز برای تنظیم این آلبوم، که به بهترین شکل ممکن انجام شده، سپاسگزارم. همچنین از علی اوجی عزیز برای تهیه‌ این آلبوم، شهاب جعفرنژاد و ماندانا نعمتی برای طراحی کاور قطعات، غزل لبریز و همه نوازندگان و رفقایی که ما را در تولید این آلبوم یاری دادند ممنونیم»

آلبوم‌های موسیقی بی‌کلام «شادی فرشتگان»، «بازگشت»، «زیگورات»، «هویت پیانیست» با آهنگسازی و تنظیم احمد عابدی، «اردیبهشت» با آهنگسازی و نوازندگی سنتور محمدجواد رکنی، «ماه نشان» با آهنگسازی مهرپویا دانشور و «انگاشت» با آهنگسازی اُرُد انزابی پور نیز امسال منتشر شدند.

«مَشتِ بِهار» (موسیقی مازندران) با آهنگسازی جمشید نیکوزاد و خوانندگی اسدالله حسینی، «امیدوار» با آهنگسازی پدرام فریوسفی، شعر و دکلمه فریده امیدوار و تنظیم، میکس و مسترینگ کاوه عابدین، «مولانا تا سایه» به آهنگسازی پیروز ارجمند، خوانندگی کیوان رستگاری و تنظیم مهران اکرمی، «عبور» مجموعه‌ای کوتاه در ابوعطا و دشتی با اشعاری از رهی معیری، خیام نیشابوری، رضا نیکوکار و میلاد عرفان‌پور، آهنگسازی و نوازندگی سنتور پدرام جوادزاده و آواز محمود صالحی، «کیومرس نامه» با روایت میرجلال‌الدین کزازی، با آهنگسازی مسیح تحویلداری و خوانندگی حسین علیشاپور از دیگر آلبوم‌های موسیقی منتشر شده در سال جاری هستند.