«جعفرقلی زنگلی»؛ شهیر اما غریب

به گزارش آباجان به نقل از ایرنا، مردم این دیار به گنجینه فرهنگ ها معروف هستند و این موضوع را می توان در سبک زندگی، آداب، رسوم و سلایق افراد به وضوح مشاهده کرد و این خود موجب جاذبه و متفاوت بودن این خطه شده است.

خراسان شمالی با توجه به حضور قبایل و طوایف مختلف از فرهنگ شعر و موسیقیایی بسیار غنی برخوردار است و ویژگی خاص این سرزمین موجب شده تا شاعران و موسیقی‌دان های زیادی از این خطه هنرور در سطح کشوری و ملی صاحب عنوان شوند.

«جعفرقلی زنگلی» شاعر و عارف کرمانج که از او به عنوان ملک‌الشعرای کرمانج یاد می‌شود از جمله این هنرمندان است که امروزه در تک تک رگه های فرهنگ این خطه ریشه دوانده و اشعار و هنر این شاعر بزرگ بخشی از هویت خراسان را تشکیل می دهد.

قالب شعر زنگلی “نوخسروانی” و شعری سه مصراعی و خاص زبان فارسی بود، اگرچه این قالب ریشه در گذشته بسیار دور ادبیات ایران دارد، اما تا اواسط دهه ۸۰ خورشیدی برای مخاطبان و شاعران فارسی زبان ناآشنا بود.

شعری که به عقیده پژوهشگران، قدمت ریشه های آن به هشت قرن پیش از میلاد مسیح می رسد و این نوع شعر افزون بر ریشه داشتن در تاریخ باستان، پیوندهای عمیق و ارجمندی در ادبیات فولکلور کرمانج‌های استان خراسان نیز دارد.

«جعفرقلی زنگلی»؛ خنیاگر غریب

جعفرقلی زنگلی شاعر و عارف کرمانج که از او به عنوان ملک‌الشعرای کرمانج یاد می‌شود از طایفه زنگلانلو تیره ایل زعفرانلو (زاخوری) در روستای گوگان چشم به جهان گشود و در کودکی آموزش مکتبی را فراگرفت و در سنین جوانی مدتی نیز در حوزه قوچان به تحصیل علوم دینی پرداخته و او شاعری پرشور و دوتارنوازی ماهر بود که سروده ‌هایش را با آوای دوتار همراه می‌ کرد.

جعفر قلی در کودکی از مکتب خانه می‌گریخت و مدارج تحصیلی را طی نکرد، اما چنانکه از اشعارش بر می‌آید به چهار زبان احاطه داشت و در ترکیب‌بند معروف «دلبرامن»، «من له ته جاری نظر کربی ملال» که به آهنگ شاختایی خوانده می‌شد، تبحر خود را به اثبات رسانده است، به نحوی که در برخی از ابیات آن یک مصراع ترکی، یک مصراع کردی و مصراع دیگر آن فارسی است.

این خنیاگر کرمانج زبان شاعری توصیفی است چنانکه در وصف دو کوه “شاه جهان” و “هزار مسجد” اشعار توصیفی دارد، مذهب جعفر قلی مانند تمام کردهای شمال خراسان شیعه اثنی عشری است و در اشعار او مدح ائمه معصومین(ع) موج می‌زند و نمونه‌های بسیاری در اشعار جعفرقلی وجود دارد که هر چند ساخت دستوری آنها کرمانجی است ولی غیر از فعل، هیچ کلمه کرمانجی دیگری در آن وجود ندارد.

جعفر قلی علاوه بر هنر شاعری، که بنا به گفته او هنر اصلی اش است، دوتار نیز می‌نواخته و اشعارش را با آهنگ دوتار زمزمه می‌کرد.

این شاعر خراسان تخلص های گوناگونی مانند «جعفرقلی، جعفر، جعفرقلی بیچاره، جعفرقلی عندلیب، جعفرقلی مختار، جعفرقلی زنگلی و کرد» را برای خود اختیار کرده است و از او دیوان اشعاری به جا مانده است که به کوشش کلیم‌الله توحدی، محقق پیش‌کسوت و نام آشنای فرهنگ و فولکلور منطقه خراسان، به خصوص خراسان شمالی تصحیح و به کوشش احمد عضدی با عنوان «دیوان عرفانی جعفر قلی رنگلی ملک شعرای کرمانج» منتشر شده است.

همان‌طور که تولد جعفرقلی در میان مه روزگار ناپیداست مرگ و مزار او نیز ناپیداست ولی برخی معتقدند او به حج رفته و دیگر بازنگشته است.

تولید مستند «زنگلی»

معاون امور هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان شمالی در این خصوص گفت: مستند “جعفرقلی زنگلی” عارف و شاعر خراسان که از او به عنوان ملک‌الشعرای کرمانج یاد می‌شود به کارگردانی”محمد عباسپور” و به همت قرارگاه شهید آوینی در دست تولید قرار گرفت.

مسعود مراوری با بیان اینکه این مستند در مرحله پژوهش قرار دارد اظهارکرد: انتخاب فرم مستند در قالب داستانی، موشن مستند، آرشیوی و غیره پس از پژوهش‌های اولیه مشخص خواهد شد و تیمی متشکل از «حسین سنگ‌برگان، مجید علی نیا، محمد عباس پور و نرگس علی نیا» پژوهش کار را برعهده دارند.

وی عنوان کرد: دیوان اشعار به جای مانده از این شاعر توسط “کلیم‌ا… توحدی”، محقق پیشکسوت و نام آشنای فرهنگ و ادبیات فولکلور خراسان‌شمالی تصحیح و به کوشش احمد عضدی با عنوان «دیوان عرفانی جعفرقلی زنگلی ملک شعرای کرمانج» منتشر شده‌ است.

به گزارش آباجان به نقل از ایرنا، شمال خراسان در برگیرنده شهرهای بجنورد، اسفراین، شیروان و مانه و سملقان از مناطقی است که خواستگاه موسیقی در قالب نواهای کردی، ترکی و ترکمنی محسوب می شود و سازهای کمانچه، سورنا، دوتار، دهل و نی بر دستان نوازندگان این خطه شورآفرینی می کند.